Brama Górna w Olsztynie

Brama Górna, Wysoka Brama
Symbol zabytku nr rej. 436 (O/55) z 17.09.1957
Ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Olsztyn

Adres

Staromiejska 16

Typ budynku

brama

Styl architektoniczny

gotyk

Rozpoczęcie budowy

XIV wiek

Ważniejsze przebudowy

XV wiek, 1788, 1858, 1898, 2003

Położenie na mapie Olsztyna
Mapa konturowa Olsztyna, w centrum znajduje się punkt z opisem „Brama Górna, Wysoka Brama”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Brama Górna, Wysoka Brama”
Ziemia53°46′38″N 20°28′41″E/53,777222 20,478056
Fundamenty pierwszej Bramy Górnej odsłonięte przez archeologów

Brama Górna zwana Wysoką Bramą (niem. Obertor, Hochtor) – XIV–wieczna brama miejska w Olsztynie usytuowana w północno-wschodniej części zespołu staromiejskiego, na osi wylotu głównego traktu komunikacyjnego. Jest jedyną bramą pozostałą z trzech, które znajdowały się w murach obronnych otaczających miasto.

Architektura

Brama miała formę barbakanu, jest budowlą czterokondygnacyjną, z pięterkiem tworzącym rodzaj piątej kondygnacji w strefie szczytu; dach dwuspadowy; szczyty schodkowe; od strony wschodniej, niższa, również czterokondygnacyjna przybudówka kryta odrębnym dachem dwuspadowym prostopadłym do kalenicy bryły głównej.

Historia

Wysoka Brama, lata 30. XX wieku

Górna Brama powstała po wytyczeniu północnych granic miasta w drugim akcie lokacyjnym z 4 maja 1378. Odbudowa Bramy Górnej w obecnej formie i miejscu, podobnie jak modernizacja reszty murów obronnych, nastąpiła najprawdopodobniej pod koniec XV wieku[1], gdy miasto otrząsało się po zniszczeniach z czasów wojny trzynastoletniej (1454-1466) i wojny popiej (1478). W 1788 roku Wysoką Bramę wyremontowano i zaadaptowano na zbrojownię szwadronu dragonów, w 1858 roku przebudowano na więzienie, a w 1898 przekazano miejskiemu komisariatowi policji. Dokonywano w niej wielu przeróbek (m.in. nadano odmienny kształt otworom okiennym i szczytowi budowli, przebito przejście dla pieszych). W 1863 przetrzymywano tu Wojciecha Kętrzyńskiego, obwinionego o przemyt broni dla powstania styczniowego. W 2003 roku brama została odrestaurowana. W jej blendzie pojawił się wizerunek Matki Bożej Królowej Pokoju, podarowany Olsztynowi przez Jana Pawła II. Dzieło zostało wykonane techniką szklanej mozaiki w jednej z rzymskich pracowni. Mury Wysokiej Bramy goszczą również spiżową głowę Jana Pawła II, poświęconą w I rocznicę śmierci papieża. W roku 2012 prace archeologiczne odsłoniły pierwotne kamienne fundamenty bramy z XIV wieku, tuż na północ od jej obecnego położenia (dziś Pl. Jedności Słowiańskiej). Podczas wykopalisk odkryto ok. 40 monet z XIV i XV wieku oraz około 120 kul armatnich[2].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Andrzej Rzempołuch Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953, Olsztyn 2004, s. 16-17
  2. ↑ Olsztyn24.com: Archeologiczna sensacja pod Wysoką Bramą

Bibliografia

  • Andrzej Rzempołuch, Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953, Olsztyn 2004
  • Hugo Bonk, Historia Olsztyna 1353-1772, wyd. Pruthenia, Olsztyn 2016
Gotyckie zabytki Olsztyna

Media użyte na tej stronie

Olsztyn location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa Olsztyna, Polska
Warmian-Masurian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Warmian-Masurian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.52 N
  • S: 53.07 N
  • W: 19.05 E
  • E: 22.95 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Olsztyn, Wysoka Brama..jpg
Autor: Archetyp, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Olsztyn, ul. Staromiejska 1 - Brama Miejska Wysoka, XIV w.
Wysoka Brama wykopaliska.jpg
Autor: Popik, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wykopaliska archeologiczne przy Wysokiej Bramie w Olsztynie