Brama Krakowska w Lublinie

Brama Krakowska w Lublinie
Symbol zabytku nr rej. A/146 z 22.10.1957 i 14.01.1967
Ilustracja
Brama Krakowska, widok od wschodu (2014)
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Miejscowość

Lublin

Adres

ul. Bramowa 2

Typ budynku

brama miejska

Styl architektoniczny

gotyk, z rysem barokowym

Rozpoczęcie budowy

XIV wiek

Ważniejsze przebudowy

XVIII wiek

Położenie na mapie Lublina
Mapa konturowa Lublina, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Brama Krakowska w Lublinie”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Brama Krakowska w Lublinie”
Ziemia51°14′51,15″N 22°33′58,91″E/51,247542 22,566364

Brama KrakowskaXIV-wieczna brama strzegąca dostępu do Starego Miasta w Lublinie, historyczny symbol grodu. Pozostałość murów obronnych z XIV wieku; zbudowana w stylu gotyckim, w XVIII wieku nadano jej rys barokowy.

Historia

Brama Krakowska według Leona Wyczółkowskiego, 1918-1919
Widok przed 1899

W murach miejskich Lublina znajdowały się, oprócz baszt i furt tylko dwie bramy. Jedną z nich jest Brama Krakowska, niewątpliwie symbol historycznego Lublina. Powstała około połowy XIV wieku wraz z otaczającymi Lublin murami obronnymi po groźnym najeździe Tatarów na Lublin w 1341 roku. Bramy: Krakowska i Grodzka znajdowały się na starym szlaku handlowym z Krakowa na Litwę i Ruś. W starych księgach miejskich Brama Krakowska nazywana jest zawsze Bramą Wyższą, w odróżnieniu od Bramy Grodzkiej znajdującej się w niżej położonej części miasta. Początkowo bramę tworzyła część dolna, a zakończona była krenelażem ze spiczastym wysokim dachem. Do miasta prowadził most zwodzony ponad głęboką fosą (zasypaną w XVII wieku) oraz brona - czyli żelazna krata w bramie.

W XV wieku po raz pierwszy zaszły pierwsze zmiany w jej wyglądzie - miało miejsce jej znaczne podwyższenie oraz urozmaicenie ceglanych murów układem zendrówek w ukośne pasy. Pożary z 1515 i 1575 roku spowodowały konieczność odbudowy Bramy. Przybyła prawdopodobnie w XVI wieku ośmioboczna część górna, miedziany hełm nakrywający wieżę. oraz przedbramie dla wzmocnienia obronności bramy. Wiadome jest, że w XVI wieku Brama posiadała ganki dla trębaczy i muzyków, którzy "dla przyjemności mieszkańców wygrywali piękne pieśni na swych instrumentach" i zegar miejski. Plac przed Bramą stał się głównym ośrodkiem handlowym miasta. W XVII wieku Brama Krakowska zaczynała tracić na swej ważności - jej oraz całego kompleksu murów miejskich zły stan techniczny spowodował, że w 1656 roku Lublin nawet nie bronił się przed Kozakami. W późniejszych latach była raczej wykorzystywana do celów mieszkalnych - dla trębacza, wrotnego oraz dla dyrektora zegara miejskiego.

Muzeum Historii Miasta Lublina

Schody w Bramie Krakowskiej
Mechanizm zegarowy
Dzwon zegarowy odlany w 1585 roku w Lublinie i umieszczony w Bramie Krakowskiej. Uszkodzony w 1944 roku
Widok z Placu Łokietka
Widok od tyłu

Zbiory muzeum mieszczącego się w Bramie Krakowskiej ilustrują dzieje Lublina od VI wieku do końca II wojny światowej. Składają się na nie: archiwalia, przedmioty pochodzące z wykopalisk prowadzonych na terenie miasta, zabytki historii i sztuki.

I kondygnacja - ekspozycja] poprzez zbiory archeologiczne obrazuje najstarsze dzieje Lublina rozłożonego na czterech wzgórzach: Staromiejskim, Zamkowym, Czwartku i Grodzisku zwanym Kirkutem. Ponadto są tu również: kopia przywileju lokacyjnego Lublina z 5 sierpnia 1317 roku, dzwon zegarowy z 1585 roku, kafle z XIV-XVIII wieku.

II kondygnacja - to przekrój przez historię miasta od lokacji po wiek XVII - archiwalia, fragmenty najstarszego wodociągu miejskiego, lubelskie kafle renesansowe i Krzyż Trybunalski z XVII wieku.

III kondygnacja - tu pokazano dzieje Lublina od XVII do XIX stulecia, a wśród eksponatów są: XVII-wieczne malowidło na murze przedstawiające św. Teklę (przeniesione z kamienicy na Starym Mieście), XVIII-wieczne zegary kaflowe, symboliczne klucze miasta, pamiątki po powstaniach listopadowym i styczniowym, obrazy przedstawiające Lublin z przełomu XIX i XX wieku.

IV kondygnacja - to ilustracja historii Lublina w XIX i XX wieku. Składają się na nią portrety znanych Lublinian, reklamy firm Lubelskich z XIX/XX wieku, mechanizm zegarowy z 1903 roku, fotografie z I wojny światowej, eksponaty odnoszące się do szkolnictwa. W historię II wojny światowej wprowadzają: grypsy, kenkarty, przedmioty wykonane przez więźniów Zamku Lubelskiego.

V kondygnacja - obok fotogramów ukazujących przedwojenny Lublin oferuje panoramę miasta.

Zegar

Zegar na wieży Bramy Krakowskiej ma już ponad czterowiekową historię, a pierwszy chronometr pojawił się w tym miejscu w połowie XVI wieku. W dokumentach z XVII wieku zachowały się relacje, że miał ogromną tarczę godzinową od strony miasta. Nie wiadomo jednak, czy już wówczas znajdowała się także tarcza od strony Starego Miasta. Z przekazów historycznych wiadomo na pewno, że zegar po tej stronie wieży był w wieku XIX.

Obecne zegary mają tarcze godzinowe pochodzące z XIX wieku, a mechanizmy wewnątrz są z XX wieku. Na początku swojej historii był to zegar mechaniczny, później elektryczny, a następnie elektroniczny. Zmniejszała się też wielkość mechanizmu: od gabarytów szafki bieliźniarki, przez rozmiar odpowiadający apteczce, do obecnego, który jest nie większy od dłoni[1].

Zobacz też

Przypisy

  1. Czas stanął na bramie. Kurier Lubelski, 25 maja 2009. [dostęp 2009-05-25]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lublin location map.png
Autor: OpenStreetMap contributors, Licencja: ODbL
OpenStreetMap location map of Lublin, Poland:
  • top = 51.298
  • bottom = 51.139
  • left = 22.452
  • right = 22.675
Lublin Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lublin Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 52.35 N
  • S: 50.20 N
  • W: 21.52 E
  • E: 24.25 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
POL Szlak żółty.svg
Żółty szlak turystyczny.
Brama Krakowska w Lublinie - schody.jpg
Autor:
This file was created and uploaded by User:Szater
Ten plik został stworzony i dodany przez Wikipedystę:Szater
Szater
Commons-logo-en.svg Wikimedia Commons
Wikipedia-logo-pl.png Polska Wikipedia
, Licencja: CC BY-SA 3.0
Schody w Bramie Krakowskiej w Lublinie.
Legenda zabytek.svg
Symbol zabytku do legendy mapy
Leon Wyczółkowski - Brama Krakowska w Lublinie (1918-19).jpg
Brama Krakowska w Lublinie; litografia barwna; 44,5 x 29,7 cm; Muzeum Narodowe, Warszawa.
Muzeum Miasta Lublina - Dzwon z Bramy Krakowskiej.jpg
Autor:
This file was created and uploaded by User:Szater
Ten plik został stworzony i dodany przez Wikipedystę:Szater
Szater
Commons-logo-en.svg Wikimedia Commons
Wikipedia-logo-pl.png Polska Wikipedia
, Licencja: CC BY-SA 3.0
Dzwon zegarowy odlany w 1585 roku w Lublinie i umieszczony w Bramie Krakowskiej. Uszkodzony w 1944 roku.
Brama Krakowska w Lublinie.jpg
Autor: Tomasz Zugaj, Licencja: CC BY-SA 3.0
Widok na bramę Krakowską od podwórza ul. Jezuickiej.
Lublin Krakowska Gate 1899.jpg
Adres wydawniczy: Kraków : nakł. wydawcy, 1899 (Kraków : W. L. Anczyc i Spółka)
Współtwórcy: Woźniak, Konstanty Zebr
Opis fizyczny: [108] k. : il. ; 29x36 cm
Lublin, Stare Miasto - Brama Krakowska i Plac Łokietka (2009-06-12).jpg
Autor:
This file was created and uploaded by User:Szater
Ten plik został stworzony i dodany przez Wikipedystę:Szater
Szater
Commons-logo-en.svg Wikimedia Commons
Wikipedia-logo-pl.png Polska Wikipedia
, Licencja: CC BY-SA 3.0
Lublin, Stare Miasto - Brama Krakowska i Plac Łokietka
Zegar wieżowy.jpg
Autor: Tomasz Zugaj, Licencja: CC BY-SA 4.0
mechanizm zegara wieżowego, znajdujący się w zbiorach Muzeum Miasta Lublina.