Brama Oławska
Brama Oławska (niem. Ohlauer Tor[a]) – zespół bram miejskich we wschodniej części umocnień fortecznych Wrocławia. Ponadto „nową zewnętrzną bramą Oławską” (niem. Neues Äußeres Ohlauer Tor) nazywano w XIX wieku rogatki miejskie u zbiegu ulic gen. Romualda Traugutta i Tadeusza Kościuszki, nazywane także Ohlauer Barriere. Zburzona na początku XIX wieku.
Historia
Brama wewnętrzna
Brama została wzniesiona na początku II połowy XIII wieku w linii fortyfikacji wewnętrznych miasta na trakcie prowadzącym na wschód, w kierunku Oławy. Zlokalizowana była w miejscu, gdzie dziś znajdują się posesje nr 29–31 przy ulicy Oławskiej (obok gmachu Urzędu Statystycznego). Składała się z wieży bramnej o podstawie prostokąta zbliżonego do kwadratu oraz przedbramia. Zlikwidowana została w 1792, pozostawiono jedynie łuk nad ulicą, który później został również usunięty.
Brama zewnętrzna
Wzniesiona wkrótce po bramie wewnętrznej, na linii nowych, zewnętrznych fortyfikacji (obok miejsca, gdzie dziś stoi Galeria Dominikańska, około stu metrów na wschód od skrzyżowania ulic Oławskiej i ks. Piotra Skargi). Pierwszy raz wzmiankowana w 1299 w związku z zapłatą dla kamieniarza Albericusa za wykonane prace budowlane. Pierwotnie podobna była do bramy wewnętrznej; w połowie XV wieku powiększone zostało przedbramie, wzniesiono nową wieżę. Później dodano barbakan (na przełomie XV i XVI w.), w 1576 zastąpiony basteją. W 1588 mury bastei przysypano ziemią[b] tworząc nowy bastion: wieża bramna została zastąpiona wieżą o podstawie półkolistej z działobitnią na szczycie. W latach 1638–1642 dodano na podstawie projektu Walentego von Säbischa rawelin, który uzupełniono w latach 70. XVIII wieku dodatkowo usypanym płaszczem osłonowym.
Podczas oblężenia miasta przez wojska napoleońskie (1806) brama Oławska nie ucierpiała nadmiernie, ale zburzona została już w 1807, w pierwszej fazie zarządzonej przez Francuzów likwidacji fortyfikacji miejskich Wrocławia.
Wykopaliska
Podczas budowy, w latach 1975–1977, trasy W-Z i podziemnych przejść z nią związanych[c] odkryto na placu Dominikańskim pozostałości fundamentów bramy Oławskiej. Zostały one w czasie robót budowlanych w znacznej części zniszczone, a niektóre zachowane pozostałości gruntownie przemurowano i zaadaptowano w latach 1977–1978 na potrzeby przejścia podziemnego, gdzie zostały wyeksponowane. Obok przejścia ustawiono makietę bramy i sąsiadującego z nią fragmentu fortyfikacji.
Uwagi
- ↑ Do 1902 funkcjonowała pisownia Ohlauer Thor.
- ↑ Dzięki temu jej resztki przetrwały zarówno oblężenie napoleońskie z 1806, jak i rozbiórkę fortyfikacji z 1807 oraz rujnację miasta podczas oblężenia Festung Breslau z 1945; pozostałości, które się zachowały, wpisano w 1967 do rejestru zabytków jako „basteję Hioba”.
- ↑ Przejście obejmowało pierwotnie także wyjścia na przystanki tramwajowe w centralnym pasie trasy, zlikwidowane w początku XXI wieku, oraz wyjście na przystanek autobusowy po południowej stronie, przekształcone w latach 90. XX w. w pub.
Bibliografia
- Encyklopedia Wrocławia, 2000, ISBN 83-7023-749-5
- Adam Żurek Dawna Brama Oławska (zewnętrzna) w: Jan Harasimowicz (red.), Atlas architektury Wrocławia. Tom I. Budowle sakralne, Świeckie budowle publiczne, Wrocław, Wydawnictwo Dolnośląskie, 1997, ISBN 83-7023-592-1
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Zachowane resztki Bastei Hioba w zewnętrznej Bramy Oławskiej we Wrocławiu, wyeksponowane we współczesnym przejściu podziemnym pod ul. Oławską - widok w kierunku północnym
Makieta zewnętrznej Bramy Oławskiej z Basteją Hioba we Wrocławiu. Stan fortyfikacji z II połowy XVI wieku. Makieta w skali 1:25, zbudowana w 1979 i umieszczona obok przejścia podziemnego pod ul. Oławską, w miejscu, w którym znajdują się pozostałości bastei
Autor: Grzegorz Kwolek aka Quol, Licencja: CC BY-SA 3.0
Fragmenty wewnętrznej Bramy Oławskiej we Wrocławiu odsłonięte podczas remontu ulicy Oławskiej. Po prawej widoczny gmach Urzędu Statystycznego (ul. Oławska nr 31)