Brandenburgia (prowincja)
| |||||
| Hymn: Brandenburglied (Pieśń Brandenburgii) | |||||
.svg) | |||||
| Stolica | Poczdam (1815-1827) | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Powierzchnia • całkowita |
| ||||
| Liczba ludności (1939) • całkowita • gęstość zaludnienia |
| ||||
| Data powstania | 1815 | ||||
| Data likwidacji | 1946 | ||||
 Podział administracyjny prowincji brandenburskiej w 1905 roku | |||||
Prowincja Brandenburgia (niem. Provinz Brandenburg) – prowincja państwa pruskiego, a potem zjednoczonych w XIX w. Niemiec (do 1945 r.). Prowincja powstała w 1815 roku. W 1939 roku prowincja miała powierzchnię 38 275 km² i liczyła 3 023 443 mieszkańców.
Od 21 marca 1939 zmieniono nazwę prowincji na Mark Brandenburg (Marchia Brandenburska)[1].
Zmiany terytorialne
Główna część terytorium prowincji to tereny należące wcześniej do Marchii Brandenburskiej, z wyłączeniem obszaru Starej Marchii (położonych na zachód od rzeki Łaby). W wyniku postanowień kongresu wiedeńskiego pod panowaniem Prus znalazła się północna Saksonia (Dolne Łużyce), która została włączona do tworzonej prowincji. 1 kwietnia 1881 z prowincji wydzielono administracyjnie miasto Berlin, jednak nadal podlegało ono pod nadprezydenta Brandenburgii. W 1920 odłączono część terytorium prowincji i przyłączono ją do tzw. Wielkiego Berlina.
W 1938 r. przyłączono do Brandenburgii część zlikwidowanej Marchii Granicznej Poznańsko-Zachodniopruskiej – powiat Bomst, powiat Międzyrzecz i powiat Schwerin (Warthe). W zamian, w związku z utworzeniem rejencji pilskiej w prowincji Pomorze, od Brandenburgii odłączono powiaty: Arnswalde i Friedeberg Nm.
Po drugiej wojnie światowej tereny na wschód od Odry przypadły Polsce jako część Ziem Odzyskanych. Po podziale Niemiec znalazła się w Niemieckiej Republice Demokratycznej. Od 1990 roku w Republice Federalnej Niemiec jako kraj związkowy Brandenburgia.
Podział administracyjny
Stolica: Poczdam (Potsdam).
Dzieliła się na trzy rejencje: berlińską (Regierungsbezirk Berlin) w latach 1816–1821, frankfurcką (Regierungsbezirk Frankfurt) oraz poczdamską (Regierungsbezirk Potsdam).
Rejencja berlińska
Powiaty grodzkie (Stadtkreise):
Rejencja frankfurcka
Powiaty grodzkie (Stadtkreise):
- Chociebuż Cottbus (od 1886)
- Forst (Lausitz) (od 1897)
- Frankfurt nad Odrą Frankfurt (Oder) (od 1826)
- Gubin Guben (od 1884)
- Gorzów Wielkopolski Landsberg (Warthe) (od 1892)
Powiaty ziemskie (Landkreise):
- Arnswalde (do 1938)
- Calau
- Cottbus
- Crossen (Oder)
- Cüstrin (do 1836)
- Friedeberg Nm.
- Guben
- Königsberg Nm.
- Landsberg (Warthe)
- Lebus (siedziba powiatu do 1863 we Frankfurcie nad Odrą, później w Seelow)
- Luckau
- Lübben (Spreewald)
- Meseritz (od 1938)
- Oststernberg (od 1873; siedziba w Zielenzig)
- Schwerin (Warthe) (od 1938)
- Soldin
- Sorau (Lausitz)
- Spremberg (Lausitz)
- Sternberg (do 1873)
- Weststernberg (od 1873; siedziba w Reppen)
- Züllichau-Schwiebus (siedziba w Züllichau)
Rejencja poczdamska
Powiaty grodzkie:
- Berlin (1822-1875)
- Brandenburg an der Havel (od 1881)
- Charlottenburg (1877-1920; później część Wielkiego Berlina)
- Deutsch-Wilmersdorf (1907-1920; później część Wielkiego Berlina)
- Eberswalde (od 1911)
- Lichtenberg (1908-1920; później część Wielkiego Berlina)
- Poczdam Potsdam (od 1809)
- Rathenow (od 1925)
- Rixdorf (1899-1920; później część Wielkiego Berlina)
- Schöneberg (1899-1920; później część Wielkiego Berlina)
- Spandau (1886-1920; później część Wielkiego Berlina)
- Wittenberge (od 1922)
Powiaty ziemskie:
- Powiat Angermünde (siedziba w Angermünde)
- Powiat Beeskow-Storkow (od 1836; siedziba w Beeskow)
- Powiat Jüterbog-Luckenwalde (siedziba w Jüterbog)
- Powiat Niederbarnim (siedziba w Berlinie)
- Powiat Oberbarnim (siedziba w Bad Freienwalde (Oder))
- Powiat Osthavelland (siedziba w Nauen)
- Powiat Ostprignitz (siedziba w Kyritz)
- Powiat Prenzlau (siedziba w Prenzlau)
- Powiat Ruppin (siedziba w Neuruppin)
- Powiat Teltow (do 1935 powiat Teltow-Storkow; siedziba w Berlinie)
- Powiat Templin (siedziba w Templinie)
- Powiat Westhavelland (siedziba w Rathenow)
- Powiat Westprignitz (siedziba w Perleberg)
- Powiat Zauch-Belzig (siedziba w Bad Belzig)
Nadprezydenci Brandenburgii
| Lata urzędowania | Nadprezydent | Lata życia |
|---|---|---|
| 1815–1824 | Georg Christian Friedrich von Heydebreck | (1765–1828) |
| 1825–1840 | Magnus Friedrich von Bassewitz | (1773–1858) |
| 1840–1848 | August Friedrich Wilhelm Werner von Meding | (1792–1871) |
| 1848–1849 | Erasmus Robert Freiherr von Patow (nadzór komisaryczny) | (1804–1890) |
| 1849–1850 | August Herrmann Klemens Freiherr von Wolff von Metternich (nadzór komisaryczny) | (1803–1872) |
| 1850–1862 | Eduard Heinrich von Flottwell | (1786–1865) |
| 1862 | Werner Ludolf Erdmann von Selchow | (1806–1884) |
| 1862–1879 | Gustav Wilhelm von Jagow | (1813–1879) |
| 1879–1899 | Heinrich Karl Julius von Achenbach | (1829–1899) |
| 1899–1905 | Theobald von Bethmann Hollweg | (1856–1921) |
| 1905–1909 | August Clemens Bodo Paul Wilhelm von Trott zu Solz | (1855–1938) |
| 1909–1910 | Friedrich Wilhelm von Loebell | (1855–1931) |
| 1910–1914 | Alfred von Conrad | (1852–1914) |
| 1914–1917 | Rudolf Wilhelm von der Schulenburg | (1860–1930) |
| 1917–1919 | Friedrich Wilhelm von Loebell | (1855–1931) |
| 1919–1933 | Adolf Maier | (1871–1963) |
| 1933–1936 | Wilhelm Paul Richard Kube | (1887–1943) |
| 1936–1945 | Emil Stürtz | (1892–1945) |
Wykaz miast 1815–1945 (stan ludności na 1 grudnia 1905)
_COA.svg){kind=small}
1 kwietnia 1938 do Brandenburgii przyłączono 8 miast: Babimost (Bomst) i Kargowa (Unruhstadt) z powiatu babimojskiego, Brójce (Brätz), Międzyrzecz (Meseritz), Pszczew (Betsche) i Trzciel (Tirschtiegel) z powiatu międzyrzeckiego oraz Bledzew (Blesen) i Skwierzyna (Schwerin an der Warthe) z powiatu skwierzyńskiego.
Największe miasta
.jpg)
Poczdam, ok. 1890-1905
Populacja największych miast prowincji pod koniec XIX wieku:
| miasto | pop. 1890 | pop. 1900 | rejencja | źródło | 2016 | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Charlottenburg | 76,859 | 189,305 | poczdamska | [7] |  |
| 2. | Schöneberg | 28,721 | 95,998 | poczdamska | [7] | |
| 3. | Rixdorf | 35,702 | 90,422 | poczdamska | [7] | |
| 4. | Spandau | 45,365 | 65,030 | poczdamska | [7] | |
| 5. | Frankfurt nad Odrą/Słubice | 55,738 | 61,852 | frankfurcka | [8] | / |
| 6. | Poczdam | 54,125 | 59,796 | poczdamska | [9] | |
| 7. | Brandenburg an der Havel | 37,817 | 49,250 | poczdamska | [10] | |
| 8. | Chociebuż | 34,910 | 39,322 | frankfurcka | [11] | |
| 9. | Gorzów Wielkopolski | 28,065 | 33,598 | frankfurcka | [12] | |
| 10. | Gubin/Gubin | 29,328 | 33,122 | frankfurcka | [13] | / |
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Od słowiańskich nazw prowincji (dlnłuż. Bramborska, grnłuż. Braniborska) wywodzi się polski przymiotnik braniborski, oznaczający tyle, co „brandenburski”, pojawiający się w niektórych nazwach własnych w Polsce (np. Wieża Braniborska w Zielonej Górze, ul. Braniborska – przed wojną Berlinerstraße – we Wrocławiu, ul. Braniborska do 1945 r. Franz-Engel-Straße w Szczecinie, oraz obowiązująca od 1945 do 1951 roku nazwa placu Braniborskiego, dziś placu Orląt Lwowskich – przed wojną do 1935 Berlinerplatz, potem Elfer Platz – również we Wrocławiu). Ten sam źródłosłów ma czeska nazwa ziemniaków – brambory. ul. Braniborska w Poznaniu na Junikowie.
- ↑ W latach 1815–1822 w rejencji berlińskiej Brandenburgii; od 1875 stanowił oddzielną prowincję.
- ↑ a b c d e f 1 października 1920 miasto włączono do Berlina.
- ↑ 1 października 1912 miasto włączono do Berlina.
- ↑ a b 1 kwietnia 1938, po przyłączeniu gmin Neubabelsberg i Neuendorf, zmiana nazwy miasta z Nowawes na Babelsberg; rok później, 1 kwietnia 1939, zniesienie miasta Babelsberg przez włączenie do Poczdamu.
- ↑ Do 1928 oddzielne gminy Heegermühle, Eisenspalterei-Wolfswinkel i Messingwerk.
- ↑ a b c d Stadt Berlin. Deutsche Verwaltungsgeschichte. [dostęp 2016-05-11].
- ↑ Informationsseite – DENIC eG, verwaltungsgeschichte.de [dostęp 2018-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-15] (niem.).
- ↑ Informationsseite – DENIC eG, verwaltungsgeschichte.de [dostęp 2018-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-25] (niem.).
- ↑ Informationsseite – DENIC eG, verwaltungsgeschichte.de [dostęp 2018-07-27] (niem.).
- ↑ Informationsseite – DENIC eG, verwaltungsgeschichte.de [dostęp 2018-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-14] (niem.).
- ↑ Deutsche Verwaltungsgeschichte Provinz Mark Brandenburg, Kreis Landsberg/Warthe, verwaltungsgeschichte.de:80 [dostęp 2018-07-15] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-23].
- ↑ Informationsseite – DENIC eG, verwaltungsgeschichte.de [dostęp 2018-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-23] (niem.).
Linki zewnętrzne
Podział administracyjny Prowincji Brandenburgia (Provinz Brandenburg) 1815–1946
| Rejencja berlińska (1816–1821) Regierungsbezirk Berlin |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Rejencja frankfurcka Regierungsbezirk Frankfurt |
| ||||
| Rejencja poczdamska Regierungsbezirk Potsdam |
|
| 1815 |
|
|---|---|
| 1822–1850 | |
| 1867 |
|
| 1919–1920 |
|
| 1922 |
Media użyte na tej stronie
Coat of Arms of Brandenburg.svg
Autor: Glasshouse, Licencja: CC BY-SA 3.0
Coat of Arms of the Prussian Province of Brandenburg
Autor: Glasshouse, Licencja: CC BY-SA 3.0
Coat of Arms of the Prussian Province of Brandenburg
.jpg)
.png)
.png)
.png)
German Empire - Prussia - Brandenburg (1871).svg
Autor: Milenioscuro, Licencja: CC BY-SA 3.0
Locator map of Brandenburg (Prussia) in the German Empire
Autor: Milenioscuro, Licencja: CC BY-SA 3.0
Locator map of Brandenburg (Prussia) in the German Empire
.png)
POL Dobiegniew COA.svg
Official coat of arms of Dobigniew county, according to the bill: "Uchwała Nr VI/60/2003 Rady Miejskiej w Dobiegniewie z dnia 30 czerwca 2003r w sprawie Statutu Gminy Dobiegniew".
Official coat of arms of Dobigniew county, according to the bill: "Uchwała Nr VI/60/2003 Rady Miejskiej w Dobiegniewie z dnia 30 czerwca 2003r w sprawie Statutu Gminy Dobiegniew".
Wappen Müllrose.svg
Coat of arms of Müllrose, Brandenburg.
Coat of arms of Müllrose, Brandenburg.
Province of Brandenburg Kingdom of Prussia, 1905, Administrative Map.png
Autor: Qqerim, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Polska: Mapa administracyjna prowincji Brandenburgia w Królestwie Prus, stan na rok 1905 (Administrative map of Province of Brandenburg in the Kingdom of Prussia as of 1905)
Autor: Qqerim, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Polska: Mapa administracyjna prowincji Brandenburgia w Królestwie Prus, stan na rok 1905 (Administrative map of Province of Brandenburg in the Kingdom of Prussia as of 1905)
.svg)
Wappen Wittstock Vektor.svg
Autor: VINTSPIL.grafik, Licencja: CC BY-SA 4.0
Vektorversion des Wittstocker Stadtwappens
Autor: VINTSPIL.grafik, Licencja: CC BY-SA 4.0
Vektorversion des Wittstocker Stadtwappens
POL Krzystkowice COA.jpg
Herb Krzystkowic, gmina Nowogród Bobrzański.
Herb Krzystkowic, gmina Nowogród Bobrzański.
POL Słońsk COA.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
Author
_-_Wappen.png)
.svg)
POL gmina Łagów COA (do 2019 r.).svg
Herb gminy Łagów
Herb gminy Łagów
.jpg)
Wappen Dobrilugk 1900 (Alter Fritz).jpg
COA Dobrilugk 1900
COA Dobrilugk 1900
DE Saarmund COA.jpg
Autor: Otto Hupp, Licencja: CC0
Coat of Arms of the former town of Saarmund (Gemeinde Neuthal)
Autor: Otto Hupp, Licencja: CC0
Coat of Arms of the former town of Saarmund (Gemeinde Neuthal)
_COA.svg)
.svg)
POL gmina Boleszkowice COA.svg
Gmina Boleszkowice coat of arms
Gmina Boleszkowice coat of arms
POL gmina Górzyca COA.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
Author
Alte Stadtansicht Potsdam (Edit 2).jpg
An old postcard of Potsdam (Germany) with the Stadtschloss, the St. Nikolaikirche, the Garnisonkirche and the church St. Peter und Paul. Trimmed at the lower edge and colors edited.
An old postcard of Potsdam (Germany) with the Stadtschloss, the St. Nikolaikirche, the Garnisonkirche and the church St. Peter und Paul. Trimmed at the lower edge and colors edited.
.svg)
Wappen Mark Brandenburg.png
Autor: David Liuzzo, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Arms of the electorate of Brandenburg, later arms of the Prussian province Brandenburg.
Autor: David Liuzzo, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Arms of the electorate of Brandenburg, later arms of the Prussian province Brandenburg.
.svg)
DEU Wappen Furstenberg an der Oder.jpg
Autor: Hupp, Licencja: CC0
Coat of arms of Fürstenberg an der Oder
Autor: Hupp, Licencja: CC0
Coat of arms of Fürstenberg an der Oder
Wappen Stadt Niemegk.png
Wappen der Stadt Niemegk
Wappen der Stadt Niemegk
.svg)
POL gmina Trzebiel COA.svg
Gmina Trzebiel coat of arms
Gmina Trzebiel coat of arms
.png)
Wappen Frankfurt (Oder).png
Herb Frankfurtu nad Odrą
Herb Frankfurtu nad Odrą
.svg)
.png)
Wappen Kirchhain NL 1896 1938 (Alter Fritz).png
Wappen Kirchhain, Niederlausitz von Otto Hupp.
Wappen Kirchhain, Niederlausitz von Otto Hupp.
