Brander

Brander użyty przez Anglików w ataku na Wielką Armadę

Brander (z niem. Brand – pożar) – używana w czasie wojen flot żaglowych jednostka pływająca wypełniona materiałami łatwopalnymi (np. drewno, smoła, żywica, oliwa itp.), którą po opuszczeniu przez załogę i podpaleniu puszczano z wiatrem lub prądem w stronę okrętów nieprzyjaciela, aby wzniecić na nich pożar. Brandery były szczególnie skuteczne w zwalczaniu zakotwiczonych zespołów okrętów.

Często w charakterze branderów używano będących na podorędziu statków lub okrętów o mniejszej wartości (starych lub zużytych), lecz od XVII wieku państwa mające duże marynarki budowały okręty przeznaczone specjalnie do użycia jako brandery. Przyłączane do flot, pełniły w nich funkcje pomocnicze, do czasu użycia we właściwej roli.

Użycie branderów przez flotę Wandalów przyczyniło się do klęski wspólnej wyprawy Rzymu i Bizancjum podczas morskiej bitwy u przylądka Bon[1].

Wraz z rozwojem taktyki i techniki brandery stawały się coraz mniej efektywne. Marynarka Brytyjska przekształciła ostatni brander (HMS Thais) w slup w 1808 roku. We flocie tureckiej brandery były jeszcze w 1827 roku.

Oprócz branderów służących do podpalania, budowano i stosowano okręty przeznaczone do niszczenia flot lub umocnień brzegowych przez detonację dużych ilości materiałów wybuchowych (prochu najlepszej jakości) umieszczonego w odpowiednich zasobnikach.

Brandery zostały użyte np. przez Polaków w bitwie morskiej pod Salis w 1609.

W podobny sposób podpalano (drewniane) mosty na rzekach.

W okresie powstania listopadowego Rosjanie wypuścili brandery celem zniszczenia mostu w Warszawie, jednak Batalion Sandomierskich Strzelców Celnych skutecznie zapobiegł próbie podpalenia mostu.

Przypisy

  1. Peter Heather, Upadek cesarstwa rzymskiego, Poznań: Rebis, 2017, ISBN 978-83-7301-735-1 (pol.).

Bibliografia

  • PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ISBN 83-01-13506-9
  • James Lowell Coggeshall: The Fireship and It's Role in Royal Navy. Austin: The University of Texax, 1997-08. [dostęp 2014-01-17].

Dalsza literatura

  • Krzysztof Gerlach, Brandery - postrach drewnianych żaglowców, "Morze, Statki i Okręty" nr 5/2009, s.56


Media użyte na tej stronie