Bratian

Bratian
— wieś —
Młyn przy rzece Wel
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	nowomiejski
Gmina	Nowe Miasto Lubawskie
Liczba ludności (2006)	1600
Strefa numeracyjna	56
Kod pocztowy	13-300
Tablice rejestracyjne	NNM
SIMC	0847073
Położenie na mapie gminy wiejskiej Nowe Miasto Lubawskie Bratian
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Bratian
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Bratian
Położenie na mapie powiatu nowomiejskiego Bratian
53°27′30″N 19°36′40″E/53,458333 19,611111

Grunwaldzka chorągiew Bratiana

Bratian – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nowomiejskim, w gminie Nowe Miasto Lubawskie, przy ujściu rzeki Wel do Drwęcy. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego.

Nazwa wsi Bratian, według kronikarza Kacpra Hennebergera, wywodzi się od brata Jana z Sandomierza, który w nagrodę za służbę w wojskach krzyżackich otrzymał dobra bratiańskie; najstarsza udokumentowana wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1343. Na terenie wsi znajdują się ruiny średniowiecznego zamku krzyżackiego.

Miejscowość znajduje się na trasie czerwonego Szlaku Grunwaldzkiego w województwie warmińsko-mazurskim.

Kalendarium dziejów miejscowości

Ta sekcja od 2010-09 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

• 1343 (8 listopada) – spotkanie książąt mazowieckich Ziemowita II i Bolesława III z wielkim mistrzem Ludolfem Königem w sprawie wytyczenia granicy między Mazowszem a państwem zakonnym. Pierwsza wzmianka o Bratianie
• 1343-1359 – budowa zamku przez Krzyżaków szwajcarskiego pochodzenia^[1] (budowniczym był Jakub von Reinach, rządcą Jakub von Heideck)
• 1351 – osiadł tu po złożeniu urzędu wielki mistrz krzyżacki Henryk Dusemer von Arfberg
• 1353 – w zamku bratiańskim umiera Henryk Dusemer von Arfberg
• 1359 – przeniesienie siedziby wójtów nowomiejskich (inni twierdzą, że w 1343)
• 1379 - 1447 mieścił się w Bratianie folwark zakonny
• 1392 (18 października) – zmarł Kunon von Liebenstein – komtur i wójt
• 1400 (około 1400) – wójt bratiański Filip von Kleeberg ufundował kaplicę w Łąkach
• 1410 (10-12 lipca) – wojska krzyżackie przeprawiły się na drugi brzeg Drwęcy przez 12 pontonowych mostów i powędrowały w stronę Lubawy
• 1410 (12 lipca) – w przeddzień bitwy pod Grunwaldem odbyła się tu ostatnia krzyżacka narada
• 1410 (15 lipca) – w bitwie pod Grunwaldem wzięła udział chorągiew (trzy rogi jelenie splecione w krąg na białym polu) zamku Bratian i Nowego Miasta pod dowództwem Johanna von Redere
• 1410 – po bitwie grunwaldzkiej zamek zajął Jan Kretkowski
• 1411 – na mocy I pokoju toruńskiego Bratian przyznano Krzyżakom
• 1454 – zajęcie zamku przez Polaków
• 1455 – oblężenie zamku bratiańskiego przez krzyżackich nowomieszczan
• 1466 – po II pokoju toruńskim Bratian przeszedł w ręce Polski
• 1466 (13 grudnia) – Zakon krzyżacki opuszcza Bratian
• 1472 – zamek – siedzibą starosty królewskiego (ród Wilkanowskich), na zamku powstała kaplica św. Katarzyny
• 1522 – Starostwo obejmuje Jan Wieczwiński (do 1534), w tym samym roku Mikołaj Kopernik dojechawszy do Bratiana dowiedział się o odwołaniu zjazdy stanów królewskich w Toruniu zawrócił do Olsztyna^[2]
• 1535 – Bratian przejmuje ród Działyńskich (wykup od Jana Wieczwińskiego)
• 1564 – przebudowa zamku
• 1656 – Bratian wspólnie z Nowym Miastem zostaje przez Karola X Gustawa (króla szwedzkiego) nadane za wierność Szwedom – Bogusławowi Radziwiłłowi
• 1723 – dobra bratiańskie przejmuje ród Czapskich (Jan Ansgary Czapski przejął je od teścia Zamoyskiego)
• 1772 – po I rozbiorze starostwo oddane komisarzom pruskim
• 1785 – częściowe rozebranie zamku, na miejscu owalnej baszty w późniejszym czasie powstał młyn
• 1864 – oddanie do użytku szosy do Lubawy
• 1902 – do wsi dociera kolej żelazna, powstaje stacja kolejowa
• 1914 – zbudowano młyn wodny (na Welu)
• 1939-1945 – w Bratianie oddziały Selbstschutzu rozstrzelały 150 Polaków (w tym 2 kobiety)^[3].
• 1991 (1 lipca) – erygowanie przez biskupa chełmińskiego Mariana Przykuckiego parafii w Bratianie
• 2004 (19 września) – konsekracja kościoła pw. Św. Brata Alberta Chmielowskiego
• w lipcu 2007 roku utworzono bractwo rycerskie Chorągwi Zamku Bratian.

Zabytki

• Ruiny zamku bratiańskiego z XIV wieku, z którym wiążą się dawne legendy
• Pozostałości dworku klasycystycznego z XVIII w., rozbudowanego w połowie XIX wieku
• Kuźnia i domy z XIX wieku
• Krzyż i pamiątkowa tablica na miejscu straceń (przy drodze do Lubawy)

Przypisy