Brazylijska odmiana języka portugalskiego

Brazylijska odmiana języka portugalskiego – jeden z dwóch standardów języka portugalskiego, używany głównie w Brazylii oraz nauczany w innych krajach Ameryki. Względem standardu europejskiego wykazuje szereg różnic w fonetyce, słownictwie i ortografii. Różnice gramatyczne są stosunkowo niewielkie.

Słownictwo

Język portugalski używany w Brazylii charakteryzuje się stosunkowo dużym procentem słownictwa pochodzącego głównie z języków tupi oraz języków afrykańskich. Poza tym szereg tzw. neologizmów, czyli słów na określenie nowych zjawisk różni się od wersji stosowanej w Portugalii. Typowe przykłady to ônibus zamiast autocarro, trem zamiast comboio, bonde zamiast eléctrico czy comissário de bordo lub aeromoça zamiast hospedeira de bordo.

Inne różnice dotyczą ortografii słów zapożyczonych, np. gol (port. golo, z angielskiego goal), esporte (port. desporto z angielskiego sport), xampu (port. champô, z angielskiego shampoo).

Poniższa tabela pokazuje dodatkowe różnice leksykalne:

Ortografia

Od roku 1945 istnieją dwie normy ortograficzne języka portugalskiego: jedna w Brazylii oraz druga funkcjonująca w pozostałych krajach portugalskojęzycznych. Główna różnica dotyczy opuszczania w wariancie brazylijskim niewymawianych spółgłosek np. ação czy atual, w przeciwieństwie do form acção lub actual w wersji europejskiej.

Z wejściem w życie w 1990 roku porozumienia dotyczącego ujednolicenia ortografii (Acordo Ortográfico de 1990), większość spółgłosek niemych nie jest zapisywana także w odmianie europejskiej. Pozostaje jednak niewielka liczba słów dopuszczających dwie możliwości zapisu, w przypadku gdy spółgłoska jest wymawiana w Brazylii, a niema w Portugalii lub na odwrót. (Przykłady: recepção/ receção lub facto/fato)

Zgodnie z nowymi zasadami pisowni ustalonymi przez porozumienie z 2009 roku (Acordo Ortográfico da Língua Portuguesa), które zostały przyjęte w styczniu 2009 znak trema wyjdzie z użycia, z wyjątkiem nazw własnych, tak więc takie słowa jak lingüiça, seqüestro, tranqüilo zapisuje się od tej pory linguiça, sequestro, tranquilo.

Ze względu na różnice w wymowie samogłoski zamknięte zapisywane są z akcentem „circumflexus” w odmianie brazylijskiej, w Portugalii zaś z akcentem „acutus”, gdyż są wymawiane jako otwarte.

Morfologia i składnia

Użycie zaimków osobowych w zdaniu

W odmianie brazylijskiej, zwłaszcza w języku mówionym, używa się zaimka eu (ja), podczas gdy w odmianie europejskiej nie należy go dodawać, np.:

Użycie zaimków zwrotnych

W odmianie brazylijskiej stosuje się je przed czasownikiem, a w europejskiej na końcu czasownika poprzedzone myślnikiem, np.:

Zaimki dopełnienia bliższego i dalszego - pronomes

Odmiana europejska

Dopełnienie bliższe

Zasada jest taka, że w odmianie europejskiej stosuje się je zawsze (tzn. nie należy ich w żadnym wypadku pomijać) i występują po czasowniku poprzedzone myślnikiem (są jeszcze warianty, gdy wstawia się je dosłownie wewnątrz czasownika i ze względów fonetycznych dodaje spółgłoskę) np.:

Comi o queijo → comi-o (zjadłem go)

Vou comer o queijo → Vou comê-lo (planuję zjeść go)

Comerei o queijo → Comê-lo-ei (zjem go)

Dopełnienie dalsze

Używa się ich po czasowniku posiłkowym. Są one poprzedzone myślnikiem, np.

Ele tinha-me dito isso. i przed czasownikiem Ele lhe disse.

Odmiana brazylijska

Dopełnienie bliższe

Tendencja jest taka, by je pomijać (choć oczywiście mogą się pojawić w zdaniu, zwłaszcza o charakterze bardziej formalnym wtedy występują przed czasownikiem), np.

Eu o comi. lub po prostu Eu comi. (zamiast comi-o)

Dopełnienie dalsze

Tutaj również coraz rzadziej można usłyszeć pronome w takiej formie jak w Portugalii, zwłaszcza pomija się lhe, często zastępuje się je stosownym wyrażeniem przyimkowym, np.:

Eu dei pra ele (zamiast lhe dei)

Eu disse pra ele lub po prostu Eu disse (zamiast lhe disse)

Bibliografia

• Barbara Hlibowicka-Węglarz: Język portugalski w świecie wczoraj i dziś. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2003. ISBN 83-227-2066-1. OCLC 56321654.