Brazylijskie Siły Powietrzne

Força Aérea Brasileira

Symbol Sił Powietrznych
Państwo	Brazylia
Siły zbrojne	Brazylijskie Siły Zbrojne
Nazwa skrócona	FAB
Data utworzenia	20 stycznia 1941
Znak rozpoznawczy
Motto	Asas que protegem o País

Brazylijskie Siły Powietrzne (port. Força Aérea Brasileira, w skrócie FAB) – wojska lotnicze Federacyjnej Republiki Brazylii, jeden z trzech rodzajów sił zbrojnych. Największe w regionie Ameryki Łacińskiej, wykorzystują głównie sprzęt sprowadzony z USA i produkcji rodzimej (samoloty Embraera i śmigłowce Eurocopter Group produkowane przez Helibras), większość ich uzbrojenia jest produkowana w Brazylii lub sprowadzana z Francji i Izraela. Obecnie liczą 77 454 ludzi personelu i 670 statków powietrznych, główne uzbrojenie stanowią samoloty F-5 Tiger II i AMX.

Historia

Republic P-47D-30-RE Thunderbolt

Pierwsze działania w celu stworzenia nowoczesnych sił powietrznych, działających jako niezależny rodzaj sił zbrojnych, podjęto w latach 30. W tym czasie Brazylia korzystała z pomocy francuskich doradców wojskowych, a piloci byli szkoleni we Włoszech, wpływ na reformę wojska miały też działania lotnicze w czasie hiszpańskiej wojny domowej. Ostatecznie 20 stycznia 1941 roku utworzono Ministerstwo Lotnictwa, wraz z formacją Narodowych Sił Powietrznych, które 22 maja 1941 przyjęły obowiązującą do dziś nazwę – Força Aérea Brasileira; FAB przejęła samoloty oraz personel lotnictwa armii – Aviação Militar – i lotnictwa marynarki – Aviação Naval.

Pomimo zachowywania neutralności przez Unię Panamerykańską względem działań II wojny światowej Brazylia, śladem USA, przystąpiła w 1942 roku do działań morskich na Atlantyku. 31 lipca 1943 brazylijskie Consolidated PBY Catalina i Lockheed Hudson zatopiły niemiecki okręt podwodny U-199. W 1944 25-tysięczny kontyngent wojsk lądowych i sił powietrznych wziął udział w działaniach na froncie włoskim. Brazylijskie lotnictwo wylatało tam ponad 6 tysięcy godzin, niszcząc ponad 2 tysiące pojazdów i obiektów wroga. W czasie wojny lotnictwo latało na samolotach produkcji amerykańskiej, w tym myśliwcach Curtiss P-36 Hawk, Curtiss P-40 Warhawk i Republic P-47 Thunderbolt, bombowcach North American B-25 Mitchell, samolotach transportowych Douglas C-47 Skytrain, czy samolotach szkolnych Stearman PT-17 Kaydet, Fairchild PT-19 i North American T-6 Texan.

Dassault Mirage IIIDBR

Pierwszymi samolotami odrzutowymi w brazylijskiej służbie były dostarczone w 1953 brytyjskie Glostery Meteory, za 61 Meteorów F.8 i 10 TF.7 zapłacono wówczas bawełną. Od 1958 maszyny te zastępowały 48 przekazanych przez USA Lockheedów F-80C Shooting Starów oraz 28 Lockheedów T-33A Shooting Starów. W połowie lat 60. dostarczono jeszcze 30 T-33A, które były podstawowym samolotem szkolnym do lat 70., gdy Embraer wyprodukował na licencji 166 Aermacchi MB-326GC pod nazwą AT-26 Xavante. W 1970 roku FAB wybrała na swój pierwszy naddźwiękowy myśliwiec francuski Dassault Mirage III (w konkursie pokonał myśliwce English Electric Lightning, Lockheed F-104G, Saab J35 Draken), zamówiono 12 Mirage’ów IIIEBR i 4 Mirage’e IIIDBR, które dostarczono do 1973. W latach 80. sukcesywnie odkupywano od Francji kolejne Mirage’e III, co pozwalało zastępować egzemplarze utracone, łącznie do 1999 pozyskano w ten sposób 16 samolotów. Od 1975 zakupiono w USA 36 Northropów F-5E Tigerów II i 6 F-5B do roli samolotu myśliwsko-bombowego (rozważano też samoloty: Fiat G.91Y, F-4 Phantom II i Mirage 5), w 1988 USA przekazały dodatkowo 22 F-5E i 4 F-5F.

W 2005 wycofano Mirage III, które zastąpiło 12 odkupionych od Francji Mirage’ów 2000C/B (wyprodukowane 1984-1987). Od 2001 roku trwa wybór następcy dla floty Mirage’ów i F-5. Pierwsze podejście do przetargu F-X zakończyło się bez rozstrzygnięcia w 2004, zakup odwlekany jest głównie z powodów budżetowych^[1]. Jako rozwiązanie przejściowe Embraer w latach 2000-2013 zmodernizował 46 F-5 Tiger II do wersji F-5EM/FM, w 2013 rozpoczęto modernizację ostatnich 11 samolotów (8 F-5E i 3 F-5F odkupiono od Jordanii). Do patrolowania długiej linii brzegowej Brazylii w 2002 wybrano pozyskanie 12 używanych amerykańskich samolotów patrolowych/ZOP P-3 Orion, zmodernizowanych do wersji P-3AM. Dla pokrycia swojego rozległego terytorium Brazylia korzysta z lotnictwa bojowego średniego i niskiego poziom: AMX A-1, z których 43 zmodernizowanych będzie do wersji A-1M (w latach 2012-2017) i 99 rodzimych samolotów wsparcia Embraer EMB 314 Super Tucano, które lepiej odpowiadają na wyzwania i wewnętrzne zagrożenia kraju niż wyrafinowane zachodnie myśliwce^[2]. Zarówno F-5M, A-1M i EMB-314 dzielą wspólne rozwiązania awioniczne integrowane przez Embraera, co pozwala na utylizację szkolenia. Od 2010 flota śmigłowców powiększono o 12 rosyjskich szturmowych Mi-35M oraz 18 wielozadaniowych Eurocopter EC725, które montują zakłady Helibras w Itajubá. W 2013 w postępowaniu KC-X2 wybrano ofertę Israel Aerospace Industries przebudowy używanych Boeing 767-300ER na samoloty transportowo-tankujące, dla zastąpienia KC-137, które używano 1986 (komercyjne 707 wyprodukowano w latach 60.). W 2007 rozpoczęto powtórzony przetarg na nowy samolot wielozadaniowy, znany jako F-X2. W 2009 doprowadził on do ogłoszenia krótkiej listy kandydatów: Boeing F/A-18E/F Super Hornet, Dassault Rafale i Saab JAS 39 Gripen NG, jednak kolejne opóźnienia sprawiły, że wybór jednego oferenta był stale odraczany^[3]. Dopiero pod koniec 2013 roku wybrano wstępnie najtańszą ofertę szwedzkiego Gripena na 36 samolotów za 4,5 mld USD.^[4] Ostateczny kontrakt z firmą SAAB na dostawę w latach 2019 – 2024 36 egzemplarzy samolotów o wartości 4,68 mld USD podpisano 9 września 2015 roku. 5 lipca 2016 roku szkolno-bojowy Northrop F-5FM Tiger II należący do 1° Grupo de Aviação de Caça, czyli 1. Grupy Lotnictwa Myśliwskiego, rozbił się podczas rutynowego lotu treningowego. Obaj członkowie załogi zdołali się katapultować i przeżyli^[5]

Rozlokowanie

Base Aérea de Santa Cruz

Base Aérea de Canoas

• Base Aérea de Santa Cruz (Rio de Janeiro)
  • 1º/1º GAvCa (1° Esquadrão do 1° Grupo de Aviação de Caça) - Esquadrão Jambock (F-5EM/FM, AT-27 Tucano)
  • 2º/1º GAvCa (2° Esquadrão do 1° Grupo de Aviação de Caça) - Esquadrão Pif-Paf (F-5EM, AT-27 Tucano)
  • 1º/16º GAv (1° Esquadrão do 16° Grupo de Aviação) - Esquadrão Adelphi (AMX A-1A/B)
  • 1º/1º GCC (1º/1º Grupo de Comunicação e Controle)
• Base Aérea de Canoas
  • 1º/14º GAv - Esquadrão Pampa (F-5EM/FM, AT-27 Tucano)
  • 5º ETA (5° Esquadrão de Transporte) - Esquadrão Pégaso (C-95A/EBM-110, C-97/EMB-120, C-98/Cessna 208)
• Base Aérea de Manaus
  • 1º/4º GAv - Esquadrão Pacau (F-5EM)
  • 1º/9º GAv - Esquadrão Arara (C-105A/C-295)
  • 7º ETA - Esquadrão Cobra (C-97/EMB-120, C-98A/B/Cessna 208)
• Base Aérea de Anápolis
  • 1º GDA (1º Grupo de Defesa Aérea) - Esquadrão Jaguar (Mirage F-2000C/B)
  • 2º/6º GAv (2º Esquadrão do 6º Grupo de Aviação) - Esquadrão Guardião (E-99A/ERJ-145)
• Base Aérea de Santa Maria
  • 1º/10º GAv - Esquadrão Poker (AMX RA-1A)
  • 3º/10º GAv - Esquadrão Centauro (AMX A-1A/B)
  • 1º/12º GAv - Esquadrão Horus (RQ-450 Hermes)
  • 5º/8º GAv - Esquadrão Pantera (H-60L Black Hawk)
  • 4º/1º GCC
• Base Aérea de Campo Grande
  • 1º/15º GAv - Esquadrão Onça (C-105A/C-295)
  • 2º/10º GAv - Esquadrão Pelicano (SC-95B/EBM-110, SC-105A/C-295, SC-130H)
  • 3º/3º GAv - Esquadrão Flecha (AT-27 Tucano, A-29A/B Super Tucano)
• Base Aérea de Afonsos (Rio de Janeiro)
  • 1°/1° GTT (1º Esquadrão do 1º Grupo de Transporte de Tropas) - Esquadrão Coral (C-130M)
  • 2°/1° GTT (2º Esquadrão do 1º Grupo de Transporte de Tropas) - Esquadrão Cascavel (C-130M)
  • 3º/8º GAv - Esquadrão Puma (H-34 Super Puma, T-25)
• Base Aérea de Galeão (Governador, Rio de Janeiro)
  • 1°/1° GT - Esquadrão Gorgo (C-130M/KC-130M)
  • 1°/2° GT - Esquadrão Condor (C-99A/ERJ-145)
  • 2º/2º GT - Esquadrão Corsário (KC-137/707)
• Base Aérea de Brasília
  • GTA (Grupo de Transporte Especial) - (1 VC-1A, 2 VC-2/E-190, 4 VC-99B/ERJ-145, 2 VC-99C/ERJ-145, 2 VH-34/AS332M, 2 VH-55, 2 VH-35/EC135, 1 VH-36/EC725)
  • 6º ETA - Esquadrão Guará (C-95C/EBM-110, VC-97/EMB-120, VU-9/EMB-121)
• Base Aérea de Recifea
  • 2º ETA - Esquadrão Pastor (C-95A/EBM-110, C-97/EMB-120)
• Base Aérea de Recifea
  • 2º ETA - Esquadrão Pastor (C-95A/EBM-110, C-97/EMB-120, C-98/Cessna 208)
• Base Aérea de São Paulo (Guarulhos)
  • 4º ETA - Esquadrão Carajá (C-95A/B/EBM-110, C-97/EMB-120)
• Base Aérea de Fortaleza
  • 1º/5º GAv - Esquadrão Rumba (C-95A/EBM-110)
  • 5º/1º GCC
• Base Aérea de Natal
  • 2º/5º GAv - Esquadrão Joker (A-29B Super Tucan)
  • 1º/11º GAv - Esquadrão Gavião (H-50/HB-350)
  • 3º/1º GCC
• Base Aérea de Porto Velho
  • 2º/3º GAv - Esquadrão Grifo (A-29A/B Super Tucan, AT-27 Tucano)
  • 2º/8º GAv - Esquadrão Poti (AH-2/Mi-35M)
• Base Aérea de Salvador
  • 1º/7º GAv - Esquadrão Orungan (P-3AM Orion, P-95B/EMB-111)
• Base Aérea de Florianópolis
  • 2º/7º GAv - Esquadrão Phoenix (P-95B/EMB-111)
• Base Aérea de Belém
  • 3º/7º GAv - Esquadrão Netuno (P-95A/B/EMB-111)
  • 1º/8º GAv - Esquadrão Falcão (H-1H, H-36/EC725)
• Academia da Força Aérea (Pirassununga)
  • 1º EIA (1º Esquadrão de Instrução Aérea) - Esquadrão Cometa (T-27 Tucano)
  • 2º EIA (2º Esquadrão de Instrução Aérea) - Esquadrão Apolo (T-25, T-27 Tucano)

Wyposażenie

Northrop F-5EM

AMX A-1A

Lockheed C-130H

Embraer EMB-110 Bandeirante

Embraer E-99

Embraer AT-27 Tucano

Helibras HB-355

KC-390 in 2018

Samolot	Producent	Typ	Wersja/oznaczenie	W służbie
Samoloty myśliwskie
Northrop F-5 Tiger II	Stany Zjednoczone	lekki myśliwiec/wielozadaniowy	F-5EM F-5FM	51 5
Samoloty szturmowe
AMX International AMX	Brazylia  Włochy	samolot szturmowy	A-1A A-1B	43 10
Embraer EMB 314 Super Tucano	Stany Zjednoczone	samolot bliskiego wsparcia/treningowy	A-29 A-29B	27 50
Powietrzne tankowce
Boeing KC-137 Stratoliner	Stany Zjednoczone	latająca cysterna	KC-137 (707-320C)	4
Lockheed C-130 Hercules	Stany Zjednoczone	latająca cysterna/transportowy	KC-130H	2
Samoloty transportowe
Embraer KC-390	Brazylia	średni samolot transportowy		1/28[6]
Lockheed C-130 Hercules	Stany Zjednoczone	średni samolot transportowy	C-130E/H	18
CASA C-295	Hiszpania	taktyczny samolot transportowy	C-105A	10
Cessna 208	Stany Zjednoczone	lekki samolot transportowy	C-98 (208A) C-98B (208B)	24
Embraer EMB 110 Bandeirante	Brazylia	lekki samolot transportowy	C-95A	72
Embraer EMB 120 Brasilia	Brazylia	lekki samolot pasażerski	C-97	14
Embraer 145	Brazylia	transport VIP	EMB 145	7
Embraer 190	Brazylia	transport VIP	VC-2	2
Airbus A319	Niemcy	samolot prezydenta	VC-1A	1
Specjalnego przeznaczenia
Lockheed P-3 Orion	Stany Zjednoczone	morski patrolowiec	P-3AM	9
Lockheed C-130 Hercules	Stany Zjednoczone	Search and Rescue	SC-130E/M	3
CASA C-295	Hiszpania	Search and Rescue	SC-105A	2
Embraer EMB 110 Bandeirante	Brazylia	wczesnego ostrzegania morski patrolowiec rozpoznawczy SAR	C-95	3 11 5 5
Embraer EMB 120 Brasilia	Brazylia	rozpoznawczy	C-97	1
Embraer P-99	Brazylia	wczesnego ostrzegania rozpoznawczy/SIGINT	E-99 R-99	5 3
Learjet 35	Stany Zjednoczone	rozpoznawczy	R-35A	4
Beechcraft 125	Stany Zjednoczone	Kartografia		4
Samoloty szkolno-treningowe
Embraer EMB 312 Tucano	Brazylia	szkolenie podstawowe	AT/T-27	110
Neiva T-25 Universal	Brazylia	szkolenie wstępne	T-25A/B/C	14
Śmigłowce
Bell UH-1 Iroquois	Stany Zjednoczone	śmigłowiec użytkowy	UH-1H	33
Bell 206 JetRanger	Stany Zjednoczone	śmigłowiec użytkowy	H-4B (206B)	1
Sikorsky UH-60 Black Hawk	Stany Zjednoczone	Combat Search and Rescue	H-60L	6
Eurocopter AS332 Super Puma	Brazylia  Francja	śmigłowiec transportowy	CH-34 (AS-332M) VH-34	8
Eurocopter EC725	Brazylia  Francja	śmigłowiec użytkowy	H-36	1
Eurocopter EC135	Brazylia  Francja	śmigłowiec VIP	VH-35 (EC-135T2i)	2
Helibras HB-350B	Brazylia  Francja	śmigłowiec szkolny	H-50	31
Helibras HB-355	Brazylia  Francja	śmigłowiec użytkowy	H-55	3
Mi-35M	Rosja	śmigłowiec szturmowy	AH-2 Sabre	12[7]
Bell 205	Stany Zjednoczone	śmigłowiec użytkowy	Bell 205	3
Bezzałogowe aparaty latające
Elbit Hermes 450	Izrael	rozpoznawczy BSL		3

Wycofane

• Dassault Mirage III – 12× IIIEBR (F-103E), 4× Mirage IIIDBR (F-103D), 10× IIIE, 6× IIIBE (ex-ALA) 1973-2005^[8]
• Dassault Mirage 2000 – 10× F-2000C, 2× F-2000B 2006-2013
• Aermacchi MB-326/Embraer EMB-326 Xavantes – 166× MB-326GC (AT-26), 12× Atlas MB-326K Impala (ex-SAAF), 2× MB-326^[9] 1970-2013^[10]
• Grumman S-2 Tracker – 13× S-2A (P-16A), 8× S-2E (P-16E, ex-USN) 1961-(~2001)

Przypisy