Breza (herb szlachecki)

Breza
ilustracja
Typ herbuherb szlachecki
Alternatywne nazwyBriesen
Pierwsza wzmiankaXVI w.
Herb Breza i jego odmiany
Herb według Uruskiego i Bonieckiego
Herb według Niesieckiego i Ostrowskiego
Herb hrabiów Breza, nadany w Saksonii w 1889, według Ostrowskiego i Leitgebera
Herb Briesen w herbarzach śląskich

Breza (Briesen) – polski herb szlachecki pochodzenia śląskiego.

Opis herbu

Kasper Niesiecki tak opisał herb: O tych ani Paprocki ani Okolski nie pisał. Tarcza na trzy pola podzielona, z tych jedno białe, od dołu tarczy szersze, z lekka ku górze kończato zakończone. Drugie błękitne, na lewej stronie tarczy, trzecie czerwone.[1]

Encyklopedia Powszechna Orgelbranda z kolei błędnie przypisuje francuskie pochodzenie herbu opisując go następująco: tarcza trójdzielna w prawej części czerwona, z lewej niebieska, w klinie srebrna. Nad nią korona szlachecka bez herbu[2].

Boniecki w swoim herbarzu podaje następujący wygląd: Brezowie herbu własnego przedstawiającego tarczę trójpolową, w prawej części czarną, w lewej czerwoną, w klinie srebrną. W szczycie hełmu orle skrzydło, w górze czarne, pośrodku białe, dołem czerwone. Niektórzy z nich kładą pola czerwone, błękitne i srebrne, a nad tarczą wprost koronę.[3]

Ostrowski za Niesieckim opisuje: Na tarczy trzypolowej pole, I czerwone, II błękitne, a III srebrne. Nad hełmem korona. Wersja hrabiowska różni się tym, że nad tarczą znajduje się zamiast hełmu korona hrabiowska. Tarczę podtrzymują także dwa lwy złote[4].

Opis klejnotu pojawił się dopiero u Seweryna Uruskiego, który opisał herb następująco: Herb - tarcza rozdzielona na trzy pola, z których dolne srebrne, trójkątne, lewe czerwone, a prawe czarne; w szczycie skrzydło orle w górze czarne, w środku białe, w dole czerwone[5].

Żadne z powyższych źródeł nie pokusiło się o rekonstrukcję barw labrów. Dla obu wersji herbu dokonał tego Tadeusz Gajl, zgodnie z regułami rządzącymi barwami labrów.

Źródła niemieckojęzyczne (herbarze szlachty śląskiej - Wappen und handbuch, herbarz Siebmachera) podają wizerunek, w którym układ pól i ich barwy są odwrócone w pionie w stosunku do wersji opisywanej przez Bonieckiego i Uruskiego. Ponadto linie podziału są półkoliste. Układ barw w klejnocie jest jak u Uruskiego, ale tu także linie są półkoliste. Natomiast labry po obu stronach hełmu są czerwone, podbite srebrem[6][7].

Historia

Sam herb pojawił się po raz pierwszy w Polsce wraz z Ernestem von Briesen[8], który przybył do Polski za czasów panowania Zygmunta III Wazy w 1591 roku i tu osiadł na stałe w Wielkopolsce. Ostrowski podaje, że herb zatwierdzono mu indygenatem w 1591[4], co jednak nie znajduje potwierdzenia ani u Józefa Szymańskiego[9], ani u Anny Wajs[10]. Encyklopedia Orgelbranda błędnie podaje francuskie pochodzenie herbu od rodziny de Bréze[2]. Poglądowi temu zaprzecza Seweryn Uruski, pisząc, że rodzina jest pochodzenia śląskiego[5].

Wersja hrabiowska herbu została zatwierdzona dnia 31 maja 1889, przez króla Saksonii Alberta I Wettyna[11]

Herbowni

Breza (Bereza, Briesen, Briese)

Znani herbowni

  • Wojciech Konstantyn Breza - wojewoda poznański
  • Dominik Breza - kasztelan sądecki
  • Stanisław Breza - szambelan królewski, poseł na sejm
  • Tadeusz Breza - prozaik

Zobacz też

Breza - nazwisko polskiej rodziny.

Przypisy

  1. ↑ Kasper Niesiecki: Herbarz Polski Kaspra Niesieckiego SJ. T. 1. Lipsk: 1830, s. 290.
  2. ↑ a b Samuel Orgelbrand: Encyklopedia Powszechna. T. 4. Warszawa: 1860, s. 334.
  3. ↑ Adam Boniecki: Herbarz Polski. T. 2. Warszawa: 1887, s. 117.
  4. ↑ a b Juliusz Ostrowski: Księga herbowa rodów polskich. T. 2. Warszawa: 1897, s. 33.
  5. ↑ a b Seweryn Uruski: Rodzina - herbarz szlachty polskiej. T. 1. Warszawa: Główny skład Księgarnia Gebethnera i Wolffa, 1904, s. 385.
  6. ↑ Adolf Matthias Hildebrandt, Alfred Freiherr von. Hrsg. Krane: Wappen- und Handbuch des in Schlesien (einschliesslich der Oberlausitz) landgesessenen Adels. T. 3. Berlin: Druck und Verlag von C. A. Starke, 1901-1904, s. tabl. 23.
  7. ↑ Johann Siebmacher: Johann Siebmachers Wappen-Buch. 1701, s. tabl. 53.
  8. ↑ https://web.archive.org/web/20170623025540/http://mariusz.eu.pn/genealogia/rody/breza01.html - drzewo genealogiczne protoplasty rodu
  9. ↑ Józef Szymański: Herbarz rycerstwa polskiego z XVI wieku. Warszawa: DiG, 2001. ISBN 83-7181-217-5.
  10. ↑ Anna Wajs: Materiały genealogiczne, nobilitacje, indygenaty w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie. Warszawa: DiG, 2001. ISBN 83-7181-173-X.
  11. ↑ Ostrowski błędnie przytacza Jana jako zatwierdzającego tytuł hrabiowski, powołując się na Borkowskiego. Tak naprawdę Jan zmarł kilkanaście lat wcześniej.

Linki zewnętrzne

Herby szlacheckie w Polsce

Media użyte na tej stronie

Herb Szablon.svg
Autor: Zirguezi, Licencja: CC0
Generic Coat of arm
POL COA Breza.svg
Autor: Projekt graficzny: Tadeusz Gajl,  :POL COA blank.svg: Tadeusz Gajl, vector version: Bastian, Other elements: Avalokitesvara Inkscape-ws.svg Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Breza
SIL COA Briesen.svg
Autor: Projekt graficzny: Tadeusz Gajl,  :POL COA blank.svg: Tadeusz Gajl, vector version: Bastian, Other elements: Avalokitesvara Inkscape-ws.svg Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Briesen
POL COA Breza hrabia.svg
Autor: Projekt graficzny: Tadeusz Gajl,  :POL COA blank.svg: Tadeusz Gajl, vector version: Bastian, Other elements: Avalokitesvara Inkscape-ws.svg Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Breza, wersja hrabiowska
POL COA Breza alt.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Breza, wersja alternatywna