Brożec (województwo opolskie)

Brożec

wieś
Kościół pw. Wszystkich Świętych
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	krapkowicki
Gmina	Walce
Sołectwo	Brożec
Liczba ludności (2022)	774[1]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	47-341[2]
Tablice rejestracyjne	OKR
SIMC	0504500
Położenie na mapie gminy Walce Brożec
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Brożec
Położenie na mapie województwa opolskiego Brożec
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego Brożec
50°24′55″N 17°58′48″E/50,415278 17,980000

Brożec (dodatkowa nazwa w j. niem. Broschütz) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, w gminie Walce^[3].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa opolskiego.

Budynek dawnej rządcówki

Miejscowość stanowi 18.7% powierzchni gminy Walce zajmując obszar 12.97 km². W Brożcu mieszka też 14.6% mieszkańców gminy^[4].

Nazwa

Pod nazwą Brosci pojawia się w 1228 roku w łacińskim dokumencie wydanym przez Kazimierza I opolskiego, w którym miejscowość wymieniona jest w szeregu miejscowości założonych na prawie polskim iure polonico^[5].

Nazwa pochodzi prawdopodobnie od pierwszego właściciela lub zasadźcy o imieniu Brożek. W łacińskim dokumencie z 1282 roku wydanym przez kancelarię biskupa wrocławskiego Tomasza miejscowość zanotowana została w formie Brosez^[6]. Pierwotna nazwa została później zgermanizowana – początkowo na Broszetz^[7], a później na Broschütz tracąc swoje znaczenie.

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod polską nazwą Broszec oraz dwiema zgermanizowanymi Broszetz i Broschütz^[7]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod niemiecką nazwą Broschütz, a także wymienia zniekształconą, polską nazwę Broscec we fragmencie: "Broschütz (1282 Brosez, 1383 Broschicz, 1534 Broschetz, polnisch Broscec)"^[8].

Za czasów narodowego socjalizmu Hitlera, wioska nosiła nazwę Schobersfelde. 15 marca 1947 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie należącej do powiatu prudnickiego, polską nazwę Brożec^[9].

Historia

Z badań archeologicznych wynika, że na terenie obecnej wsi ludzie przebywali już w neolicie. Jako osada smolarzy Brożec istniał zapewne długo przed pierwszą pisemną wzmianką, która następuje w 1223 r. Należy on wtedy do dóbr klasztoru norbertanek w Rybniku, ale pojawia się też wtedy w dokumencie cystersów. W XII w. teren dzisiejszej wsi należał do książąt opolsko-raciborskich. Od 1228 r. należy do zakonu norbertanów z Czarnowąs którzy długo toczyli o to spór z klasztorem cystersów w Lubiążu. Norbertanom należy przypisać utworzenie parafii w Brożcu, o której wspomina się w dokumencie z 1319 roku. W 1428 roku Brożec zostało zniszczone przez husytów. W 1447 roku parafia jako jedna z osiemnastu należy do Archiprezbiteratu w Głogówku. W dwóch dokumentach wystawionych w 1483 roku przez Jana i Mikołaja książąt mowa jest o potwierdzeniu należnego mieszkańcom wsi grunty i prawo wypasania owiec. W 1602 roku Georg II von Oppersdorf kupił od klasztoru w Czarnowąsach wieś Brożec wraz z należnymi dziesięcinami. W 1633 roku spustoszenie na Śląsku wywołane panującą zarazą spowodowała również straty w Brożec, gdzie 1/3 mieszkańców padła jej ofiarą. W 1661 roku wprowadzono w parafii wiejską księgę chrześcijan, a od 1666 roku księgę chrztów^[10]. Do 1701 roku posługę kapłańską pełnili księża z Zakonu św. Wincentego z Wrocławia. Jednak majątek klasztorny przeszedł w ręce Oppersdorffów z Głogówka już pod koniec XVI wieku. Gdy wymiera górnośląska linia Oppersdorffów, majorat głogówecki, do którego w większości należał Brożec, przejmuje morawska linia rodu. W 1781 r. majorat głogówecki przechodzi w ręce czeskiej linii Oppersdorffów. W 1784 r. we wsi istnieje już szkoła. W 1785 r. w wiosce działa kowal (budynek kuźni nadal istnieje). W 1827 r. wybudowana zostaje nowa szkoła, a w 1910 r. wybudowano szkołę kolejny raz i ta istnieje do dziś.

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 777 mieszkańców Brożca 16 posługiwało się językiem niemieckim, a 761 językiem polskim^[11]. W czasie I Wojny Światowej ginie 50 mieszkańców. W 1920 r. powstaje nowy cmentarz (wcześniej ludzi chowano wokół cmentarza). W plebiscycie z 1921 r. za Niemcami zagłosowały 533 osoby, a za Polską 29 osób. W latach 1922-1924 powstaje w wiosce straż pożarna. W latach 20. XX w. powstaje w pobliskim lesie leśniczówka^[12], po której dziś została jedynie górka gruzu (została wysadzona w latach 80. XX w.). Ród Oppersdorffów przestaje być właścicielem głogóweckiego majoratu w 1945 r. 19 marca 1945 r. do miejscowości wkraczają wojska radzieckie^[13]. II Wojna Światowa przynosi wiosce 65 zabitych. Na tutejszym cmentarzu pochowano 36 niemieckich żołnierzy. Niektórzy mieszkańcy zostają wywiezieni do Rosji i w większości już z niej nie wracają. Po zakończeniu działań wojennych do wioski przybyło 300 przesiedleńców ze wschodu, jednak w wyniku interwencji mieszkańców u władz, przybysze musieli się wyprowadzić. W wiosce utworzono też PGR. Do 1956 roku Brożec należał do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1956 Brożec został odłączony od powiatu prudnickiego i przyłączony do nowo utworzonego krapkowickiego^[14]. W 1983 r. miejscowość odwiedza kard. Joseph Ratzinger - późniejszy papież Benedykt XVI. W 1998 r. odbyło się Nabożeństwo Ekumeniczne z udziałem Światowej Federacji Luterańskiej i Papieskiej Rady do Spraw Jedności Chrześcijan w którym wzięli udział dostojnicy z całego świata^[15].

Mieszkańcy

Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Buchciołrzy^[16].

Liczba mieszkańców wsi

Budynek mieszkalny/dawna karczma i sklep

1679 r. - ok. 150

1784 r. - 250 (liczba parafian w wiosce)

1825 r. - 312

1830 r. - 312

1855 r. - 534 (wraz ze Swornicą, obecnym przysiółkiem Grocholubia)

1861 r. - 531 (wraz ze Swornicą)

1890 r. - 738

1910 r. - 777

1920 r. - 820

1941 r. - 886

1998 r. - 968

2002 r. - 933

2009 r. - 863

2011 r. - 850^[17]

2015 r. - 834

2016 r. - 825

2017 r. - 810

2018 r. - 795

2019 r. - 796

2020 r. - 782^[18]

Zabytki

Zabytkowy spichlerz, a obecnie muzeum

Pomnik ofiar I i II WŚ

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są^[19]:

• kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych, barokowy, wybudowany w 1779 roku przez ks. Klosego jest najstarszym kościołem w gminie. Szczególnie cenne zabytki w kościele to barokowa ambona, konfesjonał, chrzcielnica oraz XIX- wieczne organy
• kapliczka, w rozwidleniu dróg, z pocz. XX w.
• spichrz folwarczny, z poł. XIX w., piękny i zabytkowy. Niegdyś przylegała do niego, dziś już nieistniejąca, gorzelnia, a także budynek gospodarczy, którego istniejąca część służy dziś mieszkańcom.

Inne obiekty:

• Krzyż na pamiątkę tragicznie zmarłego żołnierza podczas I WŚ
• Grobowiec rodu Drost (przy kościele)
• betonowa droga pomiędzy Brożcem, a Pietną zbudowana w latach 1938-1939^[20]
• część budynków pofolwarcznych: obora i stodoły z XIX w, i rządcówka z XIX w., 2 poł. XX w.
• naturalne źródło wody (tzw. Studzionka)
• kapliczka i drobna infrastruktura dla turystów lub pątników znajdują się na skraju wsi^[21].
• Układ ruralistyczny wsi
• Budynek mieszkalny, ul. Reymonta 28, początek XX w.
• Budynek mieszkalny, ul. Reymonta 30, początek XX w.
• Dawna karczma, a obecnie restauracja, ul. Reymonta 34, 1880 r.
• Budynek mieszkalny, ul Reymonta 43, początek XX w.
• Budynek mieszkalny, ul. Reymonta 44, 4 ćw. XIX w.
• Budynek mieszkalny, ul. Reymonta 47, XIX w.
• Budynek mieszkalny, ul. Reymonta 48, 4 ćw.XIX w.
• Szkoła, ul. Reymonta 65, 1910 r.
• Kapliczka, ul. Reymonta k. nr 38, początek XX w.
• Kapliczka, ul. Reymonta k. nr 62, początek XX w.
• Pomnik żołnierzy poległych w I I II Wojnie Światowej, L. 30 XX w.^[22]

Instytucje

We wsi działa m.in. OSP, koło DFK^[23], Związek Śląskich Kobiet Wiejskich, amatorski siatkarski klub sportowy, chór mieszany „Brosci Chorus”^[24], dziecięcy zespół taneczny „Przecinek”^[25] oraz schola parafialna. We wsi znajduje się również przedszkole^[26] i szkoła podstawowa^[27]. W zabytkowym spichlerzu znajduje się Centrum Dziedzictwa Kulturowego i Turystycznego^[28]. W wiosce znajduje się również filia gminnej biblioteki publicznej, biblioteka parafialna, sklep^[29], dwie restauracje^[30][31] (obecnie, 2020 r., przy ,,Bavarii'' trwa budowa hotelu), zakład kamieniarski^[32], warsztat samochodowy, kwiaciarnia^[33] i dwa zakłady fryzjerskie^[34][35].

Religia

Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii pw. Wszystkich Świętych^[36].

Znane osoby związane z miejscowością

• Alfons Nossol – urodził się 8 sierpnia 1932 roku w tej wsi, arcybiskup, biskup ordynariusz diecezji opolskiej^[37].
• Piotr Miczka (ur. 22 lutego 1942 r. w Borku, zm. 3 marca 2020 r. w Brożcu) – wieloletni samorządowiec, pasjonat historii, wójt Gminy Walce w latach 1994-2006^[38].

Przypisy

Bibliografia

Szkoła Podstawowa

• Colmar Grünhagen: Regesten zur Schleisischen Geschichte. Erster Band. Urkunden des klosters Czarowanz. Breslau: Josef Max & COMP., 1857.
• Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865  (niem.).
• O. Henryk Kałuża SVD ,,Dzieje Parafii Brożec i Okolic'', Brożec - Nysa 2009
• Felix Triest: Topographisches handbuch von Oberschliesen. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.Historia i współczesność Gminy Walce.

Linki zewnętrzne

• Broszec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 382 .