Brodaczka kępkowa

Brodaczka kępkowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	miseczniaki
Rząd	misecznicowce
Rodzina	tarczownicowate
Rodzaj	brodaczka
Gatunek	brodaczka kępkowa
	Nazwa systematyczna
	Usnea hirta (L.) Weber ex F.H. Wigg.; Prim. fl. holsat. (Kiliae): 91 (1780)

Brodaczka kępkowa i pustułka pęcherzykowata

Brodaczka kępkowa (Usnea hirta (L.) Weber ex F.H. Wigg.) – gatunek grzybów należący do rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae)^[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Usnea, Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz nadając mu nazwę Lichen hirtus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 1780 r. Weber i Wiggers przenosząc go do rodzaju Bryoria^[1].

Niektóre synonimy naukowe^[3]:

Lichen hirtus L. 1753
Usnea barbata var. hirta (L.) Fr.
Usnea florida var. hirta (L.) Ach. 1803
Usnea plicata var. hirta (L.) Ach. 1810

Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski^[2].

Morfologia

Plecha drobna, w postaci zwisających lub odstających od podłoża i rozgałęziających się kępek. Długość i szerokość zazwyczaj do 5 cm, rzadko więcej (do 13 cm)^[4]. Zawiera glony protokokkoidalne. Przyczepia się do podłoża cienką, zwężoną i niezaczernioną nasadą (ważna cecha przy określaniu gatunków brodaczek). Plecha ma barwę od jasnozielonej do słomkowóżółtej, jest matowa i silnie, rozpierzchle rozgałęziona. Główne jej gałązki mają grubość 0,5-1(2) mm, są miejscami obłe, mają powierzchnię pomarszczoną lub dołeczkowaną i bez brodawek. Bocznych gałązek jest wiele, są cienkie, proste lub zagięte łukowato, a końce maja tępe lub zaostrzone. W podszczytowej części gałązek występują liczne brodawkowane soralia. Zawierają izydiowe, gwiazdkowato ułożone urwistki^[5].

Reakcje barwne: rdzeń plechy: K, C, KC-P i K + żółty wolno ciemniejący do pomarańczowego, C-, KC-P + żółty^[4].

Apotecja pojawiają się bardzo rzadko. Mają średnicę 3-7 mm i liczne boczne gałązeczki o różnej długości. Tarczki apotecjów mają cielisty kolor i są lekko przyprószone. W jednym worku powstaje po 8 jednokomórkowych, bezbarwnych zarodników (askospor) o rozmiarach 8 × 5μm^[5].

Występowanie i siedlisko

Gatunek kosmopolityczny, poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach^[6]. Na niżu Polski dawniej był pospolity, obecnie jest rzadki. W górach jest rzadki i występuje głównie w niższych położeniach^[5]. W Polsce był gatunkiem ściśle chronionym^[7], od 17 października 2014 podlega ochronie częściowej^[8]. Jest gatunkiem rzadkim. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status VU – gatunek narażony na wyginięcie^[9].

Rośnie na korze drzew, głównie szpilkowych. Na korze drzew liściastych i na drewnie występuje dużo rzadziej^[5].

Zastosowanie

Plecha brodaczek ma własności lecznicze. Zawiera kwas usninowy i inne substancje o silnym działaniu antybakteryjnym i antywirusowym. Otrzymywane z niej preparaty mają działanie wykrztuśne, przeciwzapalne, przeciwgorączkowe, przeciwpasożytnicze, przeciwdrobnoustrojowe, pobudzające trawienie, rozkurczowe, przeciwnowotworowe^[10] .

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
↑ ^a ^b Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
↑ ^a ^b Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2014-05-30].
↑ ^a ^b ^c ^d Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].
↑ Załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1765)
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów
↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Dr H. Różański. Usnea – brodaczka w leczeniu infekcji i jako amarum. [dostęp 2014-05-30].

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).

[faltynowicz-2] Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.

[sf-3] Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).

[herbarium-4] Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2014-05-30].

[wojciak-5] Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.

[6] Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].

[7] Załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1765)

[rozp2014-8] Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów

[9] Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[10] Dr H. Różański. Usnea – brodaczka w leczeniu infekcji i jako amarum. [dostęp 2014-05-30].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne