Brodziec plamisty
| Actitis macularius[1] | |||
| (Linnaeus, 1766) | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | Actitis | ||
| Gatunek | brodziec plamisty | ||
| Synonimy | |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 okres lęgowy przeloty zimowiska występuje przez cały rok (zach. wybrzeża USA) | |||
Brodziec plamisty[4] (Actitis macularius) – gatunek małego ptaka wędrownego z podrodziny brodźców w rodzinie bekasowatych (Scolopacidae).
Systematyka
Dawniej bywał łączony w jeden gatunek z brodźcem piskliwym (A. hypoleucos)[2]. Monotypowy[2][5]. Niektórzy autorzy wyróżniali dwa podgatunki, rava w zachodniej części zasięgu i nominatywny we wschodniej, ale różnice między nimi są minimalne[2].
Występowanie
Zamieszkuje Amerykę Północną od Arktyki po południe USA. Zimuje na zachodnich wybrzeżach oraz na południu USA, w Meksyku, Ameryce Centralnej, na Karaibach i w Ameryce Południowej (po środkowe Chile i północną Argentynę). Przez większość zim występuje także na Galapagos[2]. W niewielkich ilościach pojawia się w Europie[6] (w tym wyjątkowo w Polsce – 5 stwierdzeń, ostatnie w 2018[7]), na Syberii i na azjatyckim wybrzeżu Pacyfiku oraz na Marianach.
Morfologia
- Wygląd
- W szacie godowej wierzch ciała obu płci oliwkowobrązowy, spód biały z dość dużymi czarnymi plamami. Bez plam jedynie podogonie i dolna część brzucha. Nogi cieliste, dziób krótki, ciemny z żółtą nasadą. Samica nieco większa od samca, ma większe czarne plamy, które pokrywają brzuch do poziomu niższego niż u samca. W szacie spoczynkowej czarne plamy zanikają.
- Wymiary średnie[2]
- długość ciała 18–20 cm
rozpiętość skrzydeł 37–40 cm
masa ciała 19–75,5 g
Ekologia i zachowanie
- Biotop
- Brzegi zbiorników wodnych z brzegami o niezbyt gęstej roślinności.
- Gniazdo
- Na ziemi, pod osłoną roślin.
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza do 5 lęgów, składając w maju–sierpniu 3–4 jaja.
- Wysiadywanie
- Jaja wysiadywane są przez okres 19–22 dni przez obydwoje rodziców, jednak z większym udziałem samca. Pisklęta usamodzielniają się po około 4 tygodniach. Brodziec plamisty jest gatunkiem poliandrycznym. Podczas wychowywania młodych samica może kopulować z innym samcem, a następnie z nim podjąć wysiadywanie jaj, podczas gdy poprzedni lęg pozostaje pod opieką ojca. W ten sposób samica może w ciągu sezonu znieść jaja zapłodnione przez 4 różnych samców.
- Pożywienie
- Bezkręgowce i drobne kręgowce.
Status i ochrona
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje brodźca plamistego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku[3]. Liczebność populacji lęgowej w 2012 roku szacowano na około 660 tysięcy osobników[8]. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[3].
W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[9].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b Actitis macularius, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b c d e f Van Gils, J., Wiersma, P. & Kirwan, G.M.: Spotted Sandpiper (Actitis macularius). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-02)].
- ↑ a b c Actitis macularius, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Tringinae Rafinesque, 1815 - brodźce (Wersja: 2020-01-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-04-29].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Sandpipers, snipes, coursers. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-04-29]. (ang.).
- ↑ wynik wyszukiwania: Actitis macularius. [w:] Tarsiger.com [on-line]. [dostęp 2021-04-18]. (ang.).
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 35. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2018. „Ornis Polonica”. 60, s. 125–160, 2019.
- ↑ Spotted Sandpiper Life History. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-29)]. (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Spotted Sandpiper. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2020-04-29]. (ang.).
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Spotted Sandpiper (Actitis macularius). Filmed in the U.S.A.
Autor: Cephas, Licencja: CC BY-SA 4.0
Geographical distribution of Spotted sandpiper.
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Factumquintus (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Description: Spotted Sandpiper (Actitis macularia), Bluffer's Park (Toronto, Canada, 2005; de: Drosseluferläufer
- Photograph: Mdf
first upload in en wikipedia on 23:12, 13 June 2005 by Mdf
- Licence:
Autor: Klaus Rassinger und Gerhard Cammerer, Museum Wiesbaden, Licencja: CC BY-SA 3.0
Spotted sandpiper Actitis macularius , egg, Coll. Museum Wiesbaden
Autor: Andy Mabbett , Licencja: CC BY-SA 4.0
'Record shot' of Spotted Sandpipers in flight, off Île Sainte-Hélène in Montreal, Canada, showing diagnostic features such as the all-brown back & tail (i.e. no black, unlike many other sandpipers), white leading and trailing edge to the wings, partial white wingbar, and white edging to tail. One of these birds can also be seen in File:Spotted Sandpiper - 2017-08-17 - Andy Mabbett - 01.jpg
