Bronów (powiat świdnicki)

Bronów

wieś
Ruiny pałacu
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	świdnicki
Gmina	Dobromierz
Wysokość	270 m n.p.m.
Liczba ludności (III 2011)	97[1]
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	58-170[2]
SIMC	0851991
Położenie na mapie gminy Dobromierz Bronów
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Bronów
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Bronów
Położenie na mapie powiatu świdnickiego Bronów
50°55′41″N 16°13′04″E/50,928056 16,217778

Bronów (niem. Börnchen) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie świdnickim, w gminie Dobromierz.

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa wałbrzyskiego. 1 stycznia 2003 osada Kotlina została zlikwidowana jako osobna miejscowość i weszła w skład wsi Bronów^[3].

Demografia

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczył 97 mieszkańców^[1]. Jest najmniejszą miejscowością gminy Dobromierz.

Położenie

Wieś jest położona przy lokalnej drodze Dobromierz-Kłaczyna; w odległości 2,5 km od Dobromierza, na wysokości 270 m n.p.m.

Nazwa

W kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Burn^[4][5]. W XVIII wieku znana jako Börnchen, od 1945 Bronów.

Historia

Od wieku XV do XVII

W przedwojennych przewodnikach o Bronowie zapisane było, że wieś posiada w swoich archiwach książki podatkowe (czerpakowe) sięgające aż XVI wieku, a nawet fragmenty pism z XII wieku. Jednak żaden taki dokument nie dotrwał do dzisiejszych czasów.

Dawna pieczęć wiejska przedstawia dziewczynę stojącą przed czerpakiem studni, niosącą dwa wiadra. Według historycznych zapisów już w roku 1492 dziedziczka tej wioski pani vom Both posiadała duży i mocny murowany dom obronny. Późniejszymi właścicielami Bronowa były szlacheckie rody m.in.: Czttritzów, Matuschków, Schaffgotchów. W kościele pw. św. Michała w Dobromierzu na tablicy umieszczonej przy drzwiach do zakrystii można wyczytać o zawartym tu związku małżeńskim księżnej Joanny Teresy von Steinn (ur. 29 października 1670 r. na zamku w Bolkowie) panną na Bronowie, z księciem Ferdynandem von Schaffgotsch, działo się to w roku 1686.

Wiek XVIII

Ród Schaffgotsch posiadał wiele obszernych dóbr i kopalń na całym Śląsku. Ich główną siedzibą były Cieplice. Od 1745 roku Bronów był w posiadaniu rodu von Mutius, początkowo w dzierżawie, ale 28 sierpnia 1756 odkupił dobra od hrabiny Josephy von Matuschkai ówczesny królewski radca prawny Franz von Mutius. Ród Mutiusów pochodził z Miśni.

Wiek XIX i XX

W XIX wieku rodzina von Mutius była właścicielami licznych włości. Do nich należały wioski: Kryształowice, Olbrachtowice, Mirosławice koło Sobótki, Jeleniów, Bąkowice, Tomkowice oraz Stary Zdrój (dzisiaj dzielnica Wałbrzycha). W Starym Zdroju posiadali pałac i zabudowania przydworskie oraz szereg wybudowanych przez tę rodzinę domów dla kuracjuszy. W latach 80. XIX wieku został wybudowany w Bronowie budynek z salą rozjemczą, gdzie na parterze mieściła się gospoda. Odbywały się w niej sprawy za wszelkiego rodzaju drobne wykroczenia. Zawsze pod przewodnictwem możnowładcy w danej wiosce, poważniejsze rozprawy były rozstrzygane w sądzie powiatowym (dla tego terenu w Bolkowie). Gospoda ta odegrała w przeszłości dość ważną rolę otóż: firma Kramsta posiadała w Świebodzicach i Pełcznicy duże przędzalnie, farbiarnie i wybielarnie, natomiast w Bolkowie tkalnie. Dla zapewnienia ciągłości produkcji kursowały codziennie pomiędzy Bolkowem a Świebodzicami furmanki przykryte nieprzemakalnymi plandekami. Przewoziły one płótno ze Świebodzic, a z powrotem surową przędzę do wybielenia i farbowania.

Ponieważ Bronów był w połowie drogi, więc w gospodzie Berndta wypadał postój. Wobec tego czekał tu na koni pokarm w żłobach, a dla wozaków gorąca strawa w gospodzie. Takich kursów było dziennie 3-4. Po I wojnie światowej przewóz odbywał się już samochodami ciężarowymi. W dawnym czasie najprawdopodobniej miejscowi rolnicy musieli dopuścić się jakichś poważniejszych przewinień wobec miejscowego pana, za co ten kazał im za karę wybudować na południowych krańcach swych ziem kolonię składającą się z 11 domów, z działkami po 2-3 morgi ziemi. Osada ta została nazwana Nowy Bronów dziś Bronówek. Położona w bliskim sąsiedztwie dzisiejszej Wieżycy z wieżą widokową, traktowana była jako druga część wioski, mimo że była oddalona od niej o 2,5 km. Tuż przy wylocie z Bronowa do Kłaczyny leży kolonia zwana Kotliną. Podczas miejscowej reformy administracyjnej w 1939 r., Bronów oddał na rzecz Dobromierza, Nowy Bronów (Bronówek) w zamian za to otrzymał od Kłaczyny wspomniana kolonię.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest^[6]:

• zespół pałacowy, z XVIII-XIX w.:
  • pałac; z około 1670 r.; ród Mutiusów przebudował w 1780 roku ówczesny dwór z XVIII wieku na istniejący do dzisiaj pałac, który zachował cechy baroku (portal, lukarny, pilastry). Jednak dzisiaj pałac jest w bardzo dużej ruinie. Zniszczenia są tak duże, że nie można go już uratować. W pałacowych dobrach rodzina von Mutius posiadała liczne przedmioty sztuki (meble, szkło, porcelana, srebrna zastawa) oraz liczą kolekcję obrazów francuskiego malarza Antoine'a Pesne (1683-1757, od 1711 dworski malarz na Pruskim Dworze Królewskim w Berlinie) i malarza portrecisty Antona Graffa (1736-1813)
  • park, znajduje się wokół pałacu, a w nim starodrzew z platanami, lipami, klonami oraz co jest rzadką w tych stronach kasztanem jadalnym
  • dom ogrodnika, nr 5

Turystyka

Bardzo ładne położenie Bronowa u podnóża Sudetów, gdzie z jednej strony piękny obszerny widok na równinę, z drugiej strony wzgórza i las. To wszystko przyciągało turystów. Jeden z miejscowych rolników o nazwisku Kaspar utworzył w pobliżu Bronowa na swojej łące, przez która przepływał strumyk, miejsca do biwakowania. Ściągały tu na weekendy tłumy okolicznych mieszkańców, odbywały się tu zabawy i potańcówki. Było to tak znane i wspaniałe miejsce, że znany pisarz Fiodor Sommer opiewał je na łamach swej powieści Drogą do młyna.

Zobacz też

• Bronów

Przypisy

Bibliografia

• Rezydencje ziemi świdnickiej, zespół redakcyjny: W. Rośkowicz, S. Nowotny, R. Skowron, Świdnica 1997, s. 9.