Bronisław Żelkowski

Bronisław Żelkowski

Bronisław Turczuk
Bronisław Bogdański

Dąbrowa, Jesion

Bronisław Żelkowski (ze zbiorów NAC)
major
Data i miejsce urodzenia	22 marca 1904 Warszawa
Data i miejsce śmierci	11 listopada 1942 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1920–1942
Siły zbrojne	Wojsko Polskie, Polskie Siły Zbrojne, Armia Krajowa
Jednostki	Dywizja Ochotnicza (II RP), 31 Pułk Strzelców Kaniowskich, Batalion KOP "Komańcza" 2 Pułku Piechoty KOP „Karpaty”, 4 Dywizja Piechoty (WP we Francji), 4 Brygada Kadrowa Strzelców, 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Stanowiska	dowódca plutonu, dowódca kompanii, dowódca plutonu łączności, dowódca kompanii strzeleckiej, dowódca szkoły podoficerskiej
Główne wojny i bitwy	wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Grób Bronisława Żelkowskiego na cmentarzu Bródnowskim

Bronisław Żelkowski vel Bronisław Turczuk vel Bronisław Bogdański pseud.: „Dąbrowa”, „Jesion” (ur. 22 marca 1904 w Warszawie, zm. 11 listopada 1942 tamże) – oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych i Armii Krajowej, major piechoty służby stałej, cichociemny.

Życiorys

Był synem Jana, ziemianina, urzędnika bankowego, i Reginy z domu Rzeszotarskiej. Miał brata Witolda (1905–1975) i siostrę Zofię, zamężną Tyszkę. Będąc uczniem gimnazjum, 20 sierpnia 1920 roku ochotniczo wstąpił do 201 Ochotniczego pułku piechoty Dywizji Ochotniczej, z którą walczył w wojnie polsko-bolszewickiej pod Białymstokiem i Grodnem. Po zakończeniu działań wojennych został zwolniony z wojska ze względu na wiek. Wrócił do Gimnazjum Państwowego im. Adama Mickiewicza w Warszawie, które ukończył w 1924 roku, nie uzyskawszy matury. Kontynuował naukę w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie, a następnie w Oficerskiej Szkole Piechoty. Po jej ukończeniu służył od 1927 roku na stanowisku dowódcy plutonu w kompanii szkoły podoficerskiej 31 pułku Strzelców Kaniowskich stacjonującego w Łodzi, od 1929 roku dowodził kompanią, od 1932 roku był dowódcą plutonu łączności i kompanii strzeleckiej tego pułku. Od 13 lipca 1939 roku dowodził plutonem łączności w batalionie „Komańcza” 2 pułku piechoty KOP „Karpaty”.

Ożenił się w lutym 1939 roku w Łodzi z Zofią Placek (ur. w 1913 roku). Nie mieli dzieci.

We wrześniu 1939 roku walczył ze swoim batalionem na szlaku od Rymanowa-Zdroju do Turki. W nocy z 19 na 20 września przekroczył granicę polsko-węgierską. Był internowany na Węgrzech. W styczniu 1940 roku przedostał się do Francji, gdzie początkowo służył w Rezerwowym Obozie Wyszkoleniowym Oficerów (ROWO) w Vichy, później przez miesiąc przebywał na stażu na Linii Maginota, a następnie został dowódcą szkoły podoficerskiej i dowódcą kompanii w III batalionie 10 pułku piechoty 4 Dywizji Piechoty. Po upadku Francji został ewakuowany do Wielkiej Brytanii, gdzie przeszedł pod dowództwo brytyjskie, jednak po paru tygodniach został skierowany do 4 Brygady Kadrowej Strzelców, która została przekształcona w październiku 1941 roku w 1 Samodzielną Brygadę Spadochronową.

Zgłosił się do służby w kraju. Po konspiracyjnym przeszkoleniu w dywersji został zaprzysiężony 28 lipca 1942 roku w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza. Zrzutu dokonano w nocy z 1 na 2 października 1942 roku w ramach operacji „Chisel” dowodzonej przez por. naw. Radomira Walczaka (zrzut na placówkę odbiorczą „Bór” 16 km na wschód od Garwolina, w pobliżu wsi Brzuskowola). Po aklimatyzacji dostał przydział do Obszaru Lwowskiego AK, jednak przydział ten nie został zrealizowany, gdyż Żelkowski został aresztowany przez Gestapo w Wawrze. 11 listopada 1942 otruł się, gdy był przewożony na drugie przesłuchanie z Pawiaka na Aleję Szucha. Został pochowany na cmentarzu Bródnowskim (kwatera 112 K-3-23)^[1].

Awanse

• podporucznik – ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1927 roku
• porucznik – 15 sierpnia 1929 roku
• kapitan – 19 marca 1937 roku
• major – ze starszeństwem z dniem 1 października 1942 roku.

Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych cichociemnych, w tym Bronisława Żelkowskiego

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 13648^[2]
• Srebrny Krzyż Zasługi.

Upamiętnienie

• W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę Pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych – spadochroniarzy z Anglii i Włoch, poległych za niepodległość Polski. Wśród wymienionych 110 poległych cichociemnych jest Bronisław Żelkowski.
• 9 maja 1993 roku w na ścianie Szkoły Podstawowej w Brzuskowoli odsłonięto tablicę upamiętniającą lądowanie cichociemnych, w tym Bronisława Żelkowskiego, w pobliżu tej miejscowości^[3].

Przypisy

Bibliografia

• Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1984, s. 445. ISBN 83-211-0537-8.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, 1984, s. 96.
• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 3. Zwierzyniec – Rzeszów: Obywatelskie Stowarzyszenie „Ostoja”, 2002, s. 134–136. ISBN 83-910535-4-7.

Linki zewnętrzne

• biogram na stronie elitadywersji.org