Bronisław Krzyżanowski (polityk)

Bronisław Krzyżanowski (ur. 21 lutego lub 20 listopada 1876 w Abelach k. Jeziorosów na Litwie, zm. 17 stycznia 1943 w Wilnie) – polski działacz polityczny, poseł do Sejmu Wileńskiego, parlamentarzysta II RP, obrońca w procesach politycznych.

Życiorys

Ukończył II Gimnazjum w Wilnie, później studiował prawo i nauki przyrodnicze w Moskwie. W 1895 przeniósł się do Krakowa, gdzie rozpoczął naukę na Uniwersytecie Jagiellońskim – w 1901 uzyskał tam tytuł doktora praw.

Już w czasach studenckich zaangażowany w lewicową działalność polityczną, zapisał się do PPS. W 1905 współorganizował wraz z tzw. krajowcami Polskie Stronnictwo Demokratyczne na Litwie. W 1913 wybrano go do rady miejskiej Wilna.

W styczniu 1922 został posłem na Sejm Litwy Środkowej z listy PSL Ziemi Wileńskiej, reprezentując okręg Komaje. Wraz z resztą partii był przeciwnikiem bezpośredniej inkorporacji tych ziem do RP – opowiadał się za nadaniem Wileńszczyźnie autonomii w ramach państwa polskiego.

W marcu 1922 wybrano go delegatem Sejmu Wileńskiego do Warszawy, został posłem na Sejm Ustawodawczy. Po wyborach w listopadzie 1922 piastował mandat senatora RP, należał do Klubu Parlamentarnego „Piasta”.

W wyniku sporów co do polityki narodowościowej wystąpił z PSL „Piast”, po czym znalazł się w „Wyzwoleniu”, w którym pozostał do 1925. W tym samym roku związał się z nowo powstałą Partią Pracy (w latach 1926–1928 reprezentował jej zarząd główny) i Klubu Pracy.

Przeciwnik rządów nacjonalistyczno-chłopskich z lat 1923–1926, w 1926 opowiedział się za przewrotem wojskowym Józefa Piłsudskiego.

Na krótko przed wybuchem II wojny światowej współorganizator (1938) i prezes (1939) wileńskiego oddziału Stronnictwa Demokratycznego.

W czasie przynależności Wilna do Litwy (1939–1940) prezes Komitetu Polskiego w tym mieście.

Udzielał się naukowo – był członkiem Instytutu Badawczego Europy Wschodniej w Wilnie, jak również kuratorem Biblioteki im. Eustachego i Emilii Wróblewskich.

Obrońca w procesach politycznych: zarówno w okresie carskim (1905–1911), jak i w II RP (w 1927 w procesie „Hromady”, w 1937 w procesie grupy „Po prostu”).

Od wczesnej młodości związany z masonerią – najpierw rosyjską (od 1911 członek wileńskiej loży „Jedność”), później polską (w 1920 adoptowany do loży „Tomasz Zan” w Wilnie).

Bibliografia

• Jacek Majchrowski: Kto był kim w II RP, Warszawa 1994
• Wileński słownik biograficzny, HenrykH. Dubowik (red.), JanJ. Malinowski (red.), JanuszJ. Andruszkiewicz (oprac.), Bydgoszcz: Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, 2002, ISBN 83-87865-28-1, OCLC 830347331 .