Bronisław Półturzycki

Bronisław Półturzycki

Бронислав Иосифович Полторжицкий

generał dywizji
Data i miejsce urodzenia	20 grudnia 1894 Nieśwież
Data i miejsce śmierci	14 kwietnia 1969 Moskwa
Przebieg służby
Lata służby	1913–1957
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Armia Czerwona ludowe Wojsko Polskie
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna domowa w Rosji, II wojna światowa
Odznaczenia

Bronisław Półturzycki właśc. Bronisław Połtorżycki, ros. Бронислав Иосифович Полторжицкий, ur. 8 grudnia^?/ 20 grudnia 1894 w Nieświeżu, zm. 14 kwietnia 1969 w Moskwie) – generał porucznik Armii Radzieckiej^[1] i generał dywizji Wojska Polskiego, poseł na Sejm PRL I kadencji z okręgu wyborczego Bydgoszcz (mimo posiadania obywatelstwa ZSRR).

Życiorys

Pochodził z rodziny polskich Tatarów, jego ojciec Józef był urzędnikiem. Ukończył gimnazjum w Słucku. W 1914 ukończył Szkołę Oficerską w Czugujewie. Od 1916 walczył na frontach I wojny światowej na stanowiskach dowódcy kompanii i dowódcy batalionu w 12 Fińskim pułku strzelców Imperium Rosyjskiego na froncie niemieckim; był ranny w walkach. Podczas rewolucji październikowej został dowódcą kompanii i członkiem pułkowego komitetu partyjnego.

W maju 1918 ochotniczo wstąpił do Armii Czerwonej. Od 21 sierpnia 1918 w Armii Czerwonej na stanowiskach administracyjnych: komendant rejonowy Krymskiej Komendantury Wojennej od sierpnia do listopada 1918, komisarz wojskowy komendantury wojennej miasta Mozyrz – od listopada 1918 do czerwca 1920 uczestnik wojny domowej w Rosji. Od czerwca do września 1920 szef sztabu 17 Dywizji Piechoty, od września 1920 do czerwca 1921 – dowódca 48 Odeskiego pułku piechoty w Mińsku. Przez 4 miesiące przebywał w areszcie. Od października 1921 do maja 1922 – dowódca 33 Jeleckiego pułku piechoty, od maja 1922 do lutego 1923 – zastępca dowódcy 11 pułku piechoty, od marca 1923 do stycznia 1924 – komendant dywizyjnej szkoły młodszych dowódców, Od stycznia 1924 do grudnia 1932 – dowódca 6., następnie 33 pułku piechoty. W 1929 ukończył Wyższą Szkołę Oficerską w Moskwie. Następnie od grudnia 1932 do lipca 1937 szef sztabu – kolejno: 18 Dywizji Piechoty, 52 Dywizji Piechoty oraz 17 Dywizji Piechoty. Od lipca do grudnia 1937 pozostawał w rezerwie. W grudniu 1937 aresztowany w ramach wielkiej czystki. Po uwolnieniu w marcu 1940 z nieznanych zarzutów dalej w służbie, wykładowca taktyki na kursach „Wystrieł” w Sołniecznogorsku.

Od 19 sierpnia 1943 do 22 stycznia 1944 dowódca 166 Dywizji Piechoty na froncie radziecko-niemieckim, m.in. na Froncie Woroneskim. Jesienią 1943 został ciężko ranny pod Achtyrką. Generał major od 16 sierpnia 1943. Dwukrotnie wstępował do partii komunistycznej – RKP(b) – w 1918 (wykluczony w 1921 w związku z aresztowaniem) oraz WKP(b) w 1940 po oczyszczeniu z zarzutów.

W styczniu 1944 skierowany w stopniu generała brygady do 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR na stanowisko zastępcy dowódcy korpusu do spraw liniowych – od stycznia do 4 marca 1944. Później – od 4 marca do 6 lipca 1944 – zastępca dowódcy 1 Armii WP w ZSRR, szef Departamentu Mobilizacji i Uzupełnień WP – od 6 lipca do 26 września 1944, komendant Centrum Wyszkolenia Oficerów w Riazaniu – od 26 września 1944 do 23 kwietnia 1945, szef Departamentu Piechoty i Kawalerii WP w I Wiceministerstwie Obrony Narodowej – od 23 kwietnia do 18 lipca 1945. Od 18 lipca 1945 do 19 kwietnia 1946 szef Departamentu Mobilizacji i Uzupełnień w MON. Generał dywizji od 14 grudnia 1945. Od 19 kwietnia 1946 do 19 listopada 1947 – szef Oddziału Organizacyjno-Mobilizacyjnego Sztabu Generalnego WP.

Od 19 listopada 1947 do 21 stycznia 1953 dowódca Pomorskiego Okręgu Wojskowego, potem zastępca przewodniczącego Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego (planowanie spraw obronnych) – od 21 stycznia 1953 do 21 grudnia 1956. Jednocześnie od 1954 członek Centralnej Komisji Kontroli PZPR.

W grudniu 1956 powrócił do ZSRR, gdzie został przeniesiony w stan spoczynku. Osiadł w Moskwie, gdzie zmarł. Pochowany na Cmentarzu Nowodziewiczym.

Z małżeństwa z Tatarką Zinaidą Bikućko miał syna Józefa (ur. 1923), który także służył w LWP, m.in. w 1956 był majorem w jednostce artylerii w Grudziądzu, oraz dwie córki. Przed podwładnych zapamiętany jako niewyobrażalny pedant, zajmujący się nawet najdrobniejszymi szczegółami (osobiście podpisywał np. zamówienia na żarówki w podległym mu okręgu wojskowym). Posługiwał się piękną, choć archaiczną wschodnią polszczyzną.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski – 1956
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 1945
• Order Krzyża Grunwaldu II klasy – 1945
• Order Krzyża Grunwaldu III klasy – 11 maja 1945^[2]
• Order Sztandaru Pracy I klasy – 1954
• Złoty Krzyż Zasługi – 1946
• Medal 10-lecia Polski Ludowej – 1954
• Srebrny Medal Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny – 1954
• Brązowy Medal Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny – 1952
• Medal „Za udział w walkach o Berlin” – 1966
• Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju” – 1968
• Order Lenina (ZSRR)
• Order Czerwonego Sztandaru (ZSRR)
• Order Suworowa II klasy (ZSRR)
• Order Czerwonej Gwiazdy (ZSRR)

Przypisy

Bibliografia

• Mała Encyklopedia Wojskowa, t. 2 wyd. MON, Warszawa 1970
• Henryk P. Kosk – Generalicja polska, t. 2 wyd. Oficyna Wydawnicza "Ajaks" Pruszków 2001
• M. Szczurowski – Dowódcy Wojska Polskiego na Froncie Wschodnim 1943-1945, Wyd. Pruszków 1996, s. 103-104.
• W. Fies'kow, K. Kałasznikow, W. Golikow – Krasnaja Armija w pobiedach i porazhenijach, wyd. Tomsk 2003, s. 159.
• Polski Słownik Biograficzny, t. XXVIII, s. 324-325.
• Wojskowy Przegląd Historyczny, nr 2/1969, s. 480-481.
• A. Mazur – Order Krzyża Grunwaldu Warszawa 1988, s. 103-104.
• E.J. Nalepa – Oficerowie Armii Radzieckiej w Wojsku Polskim 1943-1968, Warszawa 1995, s. 186.
• Encyklopedia II wojny światowej, s. 508.