Bronisław Pawłowski

Bronisław Pawłowski
podpułkownik administracji
Data i miejsce urodzenia	17 sierpnia 1883 Lwów
Data i miejsce śmierci	6 stycznia 1962 Toruń
Przebieg służby
Lata służby	1914–1931
Siły zbrojne	cesarska i królewska Armia Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka
Odznaczenia

Grób Bronisława Pawłowskiego na cmentarzu Powązkowskim

Bronisław August Pawłowski (ur. 17 sierpnia 1883 we Lwowie, zm. 6 stycznia 1962 w Toruniu) – polski historyk i archiwista, badacz historii wojskowości, podpułkownik administracji Wojska Polskiego, współtwórca i pierwszy dyrektor Centralnego Archiwum Wojskowego, wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Życiorys

Był synem Mieczysława Felicjana, urzędnika pocztowego oraz Franciszki z Danielaków. W 1901 ukończył C. K. IV Gimnazjum we Lwowie^[1]. Następnie rozpoczął studia na Wydziale Prawnym Uniwersytetu Jana Kazimierza. Po dwóch latach przeniósł się na studia historyczne na Wydziale Filozoficznym. Jego nauczycielami byli między innymi profesorowie: Szymon Askenazy, Tadeusz Wojciechowski, Ludwik Finkel i Bronisław Dembiński. Studia ukończył w 1904 roku.

Po półrocznej praktyce w bibliotece Ossolineum rozpoczął pracę na posadzie zastępcy nauczyciela w C. K. V Gimnazjum we Lwowie. W 1907 roku został zatrudniony w charakterze pomocnika naukowego w Bibliotece Uniwersyteckiej. W czerwcu tegoż roku uzyskał tytuł doktora filozofii, na podstawie rozprawy Wyprawa Dwernickiego na Wołyń i przejście Jego do Galicji, napisanej pod kierunkiem profesora Ryszarda Wernera. W 1910 roku, po uzyskaniu stypendium, odbył studia w archiwach Warszawy i Wiednia.

Od 1912 roku był członkiem „Sokoła”. Od dnia ich powołania był żołnierzem Legionów Polskich, z przydziałem do biura prasowego, a następnie do Archiwum Naczelnego Komitetu Narodowego. W styczniu 1915 roku wszedł, jako przewodniczący sekcji wojskowo-politycznej, do Zarządu Komitetu Polskiego Archiwum Wojennego. W następnym miesiącu zgłosił się na ochotnika do służby frontowej i otrzymał przydział do 2 pułku piechoty na stanowisko komendanta plutonu w II batalionie. 24 marca 1915 został mianowany chorążym kancelaryjnym^[2]. Od sierpnia tego roku służył w c. i k. Komendzie II Brygady. 1 listopada 1915 awansował na podporucznika kancelaryjnego^[2] i został referentem c. i k. Komendy Grupy Polskich Legionów. Od lutego 1917 był referentem w Komendzie Legionów Polskich. Pod koniec tego roku został urlopowany i postawiony do dyspozycji c. i k. Ministerstwa Dworu i Spraw Wewnętrznych. Uczestniczył w misji badawczej w archiwach warszawskich, kierowanej przez profesora Dembińskiego. Był pracownikiem Komisji Przygotowującej Ustawę i Program Szkoły Rycerskiej im. Tadeusza Kościuszki Tymczasowej Rady Stanu^[3].

Jako podporucznik byłego Polskiego Korpusu Posiłkowego reskryptem Rady Regencyjnej z 31 października 1918 został przydzielony do podległego jej Wojska Polskiego z zatwierdzeniem posiadanego stopnia^[4]. Otrzymał przydział jako referent do spraw archiwalnych do Sekcji Naukowej Ministerstwa Spraw Wojskowych. 8 listopada 1918 awansował na porucznika. Po reorganizacji Sekcji Naukowej w grudniu został kierownikiem nowo utworzonego Centralnego Archiwum Wojskowego. Podczas wojny polsko-bolszewickiej zgłosił się jako ochotnik do służby liniowej, służył w sztabie gubernatora wojskowego w Warszawie. W 1921 roku został zweryfikowany w stopniu podpułkownika. Z dniem 31 sierpnia 1931 został przeniesiony w stan spoczynku^[5]. Pozostawał na stanowisku szefa Centralnego Archiwum Wojskowego (od 1927 roku Archiwum Wojskowego) do 1933 roku, tworząc podstawy polskiej archiwistyki wojskowej^[6].

W 1933 roku został przeniesiony na emeryturę. Podjął pracę dydaktyczną na Uniwersytecie Warszawskim. 24 czerwca 1934 roku uzyskał habilitację i po jej zatwierdzeniu objął stanowisko docenta. W 1935 roku opublikował pracę Historia wojny polsko-austriackiej 1809 r. Współpracował przy redagowaniu Polskiego Słownika Biograficznego. Podczas okupacji niemieckiej wykładał na tajnych kompletach. 8 sierpnia 1944 roku został aresztowany przez gestapo i wywieziony do obozu w Pruszkowie a następnie we Wrocławiu. Zwolniony został skierowany do pracy niewolniczej w gospodarstwie rolnym na Śląsku, która spowodowała u niego trwałe kalectwo.

Po zakończeniu wojny powrócił do Warszawy, ale wobec zniszczenia mieszkania i utraty księgozbioru oraz materiałów naukowych osiedlił się w Toruniu, obejmując od 1 stycznia 1946 roku stanowisko docenta na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. 27 czerwca 1957 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego historii Polski nowożytnej. Na emeryturę przeszedł w 1960 roku.

Był członkiem Komisji Historycznej i Komisji Historii Wojskowej Polskiej Akademii Umiejętności i członkiem czynnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Zmarł 6 stycznia 1962 roku. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 217-4-10/11)^[7].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Niepodległości - 1931
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski - 2 maja 1924^[8]
• Krzyż Walecznych - 1922
• austriacki Krzyż Zasługi na wstędze Medalu Waleczności – 1917

Przypisy

Bibliografia

• Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
• Agnieszka Zajas, Bronisław August Pawłowski. W 125 rocznicę urodzin, „Rocznik Archiwalno-Historyczny Centralnego Archiwum Wojskowego” Nr 1/30 (2008), ISSN 1899-7937.