Bronisław Piłsudski

Bronisław Piotr Piłsudski

Data i miejsce urodzenia	2 listopada 1866 Zułów, gubernia wileńska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	17 maja 1918 Paryż, Francja
Przyczyna śmierci	utonięcie, prawdopodobnie samobójstwo.
Miejsce spoczynku	Cmentarz Les Champeaux w Montmorency
Zawód, zajęcie	etnograf
Narodowość	polska
Rodzice	Józef Wincenty Piłsudski Maria Piłsudska z d. Billewicz
Partnerka	Chuhsamma Bafunke
Dzieci	Sukezo Piłsudski Kyou Piłsudska
Krewni i powinowaci	Józef Piłsudski, Adam Piłsudski, Jan Piłsudski, Kazimierz Piłsudski (bracia)

Bronisław (drugi z lewej) i Józef (trzeci) Piłsudscy, 1885. Kółko samokształceniowe Spójnia w gimnazjum wileńskim

Bronisław Piłsudski

Ainu z Sachalinu, zdjęcie wykonane przez Bronisława Piłsudskiego, ok. 1905 r.

Bronisław Piotr Piłsudski herbu Piłsudski (ur. 2 listopada 1866 w Zułowie, zm. 17 maja 1918 w Paryżu) – polski zesłaniec, etnograf, zajmujący się ludami i kulturami Dalekiego Wschodu, głównie ludem Ajnów, który obserwował na Sachalinie, a później na wyspie Hokkaido. Był bratem Józefa, Adama, Jana i Kazimierza.

Życiorys

Od 1874 mieszkał w Wilnie, gdzie 3 lata później wstąpił do gimnazjum. Razem z bratem Józefem organizowali kółko samokształceniowe Spójnia. Po śmierci matki (1884) w 1886 wyjechał do Petersburga, gdzie zdał egzamin na bakałarza i wstąpił na Wydział Prawa miejscowego uniwersytetu.

W 1887 został wciągnięty w przygotowania Woli Ludu do zamachu na cesarza Aleksandra III. Wśród zamachowców znajdował się między innymi Aleksander Uljanow (starszy brat Włodzimierza, znanego potem jako Lenin), po procesie stracony. Po dekonspiracji spisku Bronisław (którego podczas przesłuchań wydał Michał Kanczer) został skazany na karę śmierci, zamienioną na 15 lat katorgi i zesłany na wyspę Sachalin^[1]. Na Sachalinie w 1891 poznał Lwa Sternberga, znanego już etnografa, który także przebywał na zesłaniu. W 1896 ukazała się jego praca o obserwacjach klimatycznych. Został wówczas wysłany z misją meteorologiczną na południową część wyspy, gdzie zetknął się z Ajnami.

Po 10 latach zesłania reszta wyroku została zamieniona na nakaz osiedlenia się bez prawa opuszczania rosyjskiego Dalekiego Wschodu. Trzy lata później otrzymał od cesarskiej akademii nauk propozycję udania się na badania kultury Ajnów, Gilaków (Niwchów), Oroków i Mangunów na Sachalinie^[2]. W tym samym roku osiedlił się – już jako wolny człowiek – w wiosce Ai, gdzie ożenił się z Shinhinchou (Chuusamma, Ciuusamma), krewną wodza Bafunke Kimury, która urodziła mu syna o imieniu Sukezō i córkę Kyō.

W 1903 wraz z innym zesłańcem, pisarzem Wacławem Sieroszewskim, udał się na badania kultury Ajnów na wyspie Hokkaido. Jednym z efektów jego pracy są unikatowe nagrania dźwiękowe zarejestrowane na 100 wałkach woskowych^[2]. Obecnie można je oglądać w Centrum Kultury i Techniki „Manggha” w Krakowie. Na początku lat 80. XX w. wałki te zostały wypożyczone z Polski przez Japończyków, a firma SONY skonstruowała specjalny laserowy odpowiednik urządzenia do ich odczytu (fonografu Edisona), dzięki któremu udało się po wielu latach znów usłyszeć zapisane na nich dźwięki. Są to jedyne znane nagrania języka Ajnów z tamtego okresu.

Jego dorobkiem jest stworzenie słowników, w których przetłumaczył ponad 10 tys. słów z języka ainu, 6 tys. z języka gilackiego oraz 2 tys. z języka orockiego i języka Mangunów, oraz bogate opisy ich kultury i obyczajów, w tym także kultury muzycznej, spisał wiele podań i legend tych kultur oraz wykonał ok. 300 fotografii, na których utrwalał głównie typy mieszkających tam ludzi. Utrwalił fonograficznie pieśni i mowę Ajnów, w swej pracy posługiwał się też kamerą filmową. Spuścizna rękopiśmienna i fotograficzna Bronisława Piłsudskiego znajduje się w Zbiorach Specjalnych Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie.

Po wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej w 1906 znalazł się w Japonii, gdzie zaprzyjaźnił się z japońskim pisarzem i poetą Shimeiem Futabateiem. Efektem tej znajomości było zawiązanie Towarzystwa Japońsko-Polskiego i pierwszej wymiany kulturalnej pomiędzy oboma krajami^[3]. Do jego przyjaciół i współpracowników należeli także polityk Shigenobu Ōkuma, antropolog i etnolog Ryūzō Torii oraz działacz socjalistyczny Sen Katayama^[4]. Shimei Futabatei wspominał, że Piłsudski był dla niego dziwakiem o dobrym sercu i niewinności dziecka, który na każdym kroku z ekscytacją podkreślał, że musi zrobić coś by pomóc Ainu, że to jego przeznaczenie – i to mimo faktu, że nie miał grosza przy duszy^[4].

Do Europy przybył przez Stany Zjednoczone w 1906 i zamieszkał w Krakowie. Później przeprowadził się do Zakopanego i prowadził badania etnograficzne Podhala. Po wybuchu I wojny światowej wyjechał do Szwajcarii, włączając się w nurt działalności niepodległościowej. Pod koniec 1917 wyjechał do Paryża, gdzie w 1918 utonął w Sekwanie. Podejrzewa się, że była to śmierć samobójcza, związana z depresją, zdiagnozowaną przez dr. Józefa Babińskiego^[a].

Uroczystości pogrzebowe odbyły się 29 maja 1918 na cmentarzu Les Champeaux w Montmorency pod Paryżem, gdzie do dziś znajduje się grób Bronisława Piłsudskiego.

Potomkowie

Synem Sukezō Kimury (jap. 木村 助造, Kimura Sukezō) (ur. 14.02.1903 na Sachalinie, zm. 5.06.1971 w mieście Furano na Hokkaido^[6]) jest Kazuyasu Kimura (jap. 木村 和保, Kimura Kazuyasu). Wnuk Bronisława Piłsudskiego Kazuyasu Kimura^[7] mieszka i pracuje w Japonii, posiada firmę FC Engineering^[8] w Jokohamie. Ma żonę, trzy córki (najstarsza córka ma na imię Kanako)^[9].

Obecnie w Japonii mieszka kilkanaścioro potomków Bronisława Piłsudskiego. Potomkowie Kyō Kimury mieszkają na Hokkaido, potomkowie Sukezō Kimury mieszkają w Jokohamie^[10].

Dzieła

Pomnikowa edycja dzieł zebranych Bronisława Piłsudskiego jest realizowana przez prestiżowe w skali globalnej wydawnictwo naukowe de Gruyter Mouton od 1998, dotychczas ukazały się jej cztery tomy o objętości ponad 4000 stron:

• The Collected Works of Bronisław Piłsudski. Volume 1, The Aborigines of Sakhalin^[11], 1998, Ss. xvii + 792,
• Volume 2, Materials for the Study of the Ainu Language and Folklore (Cracow 1912). 1998. Ss. xiv + 872. Berlin-New York: Mouton de Gruyter,
• Volume 3, Materials for the Study of the Ainu Language and Folklore 2^[12], reconstructed, translated, and edited by Alfred F. Majewicz, with the assistance of Elżbieta Majewicz. 2004. Ss. xi + 913. Berlin-New York: Mouton de Gruyter. [with the assistance of Larysa V. Ozoliņa, Mikhail D. Simonov, Tatyana Bulgakova, Elżbieta Majewicz, Tatyana P. Roon, Tomasz Wicherkiewicz & Werner Winter],
• Volume 4. Materials for the Study of Tungusic Languages and Folklore. 2011. Ss. xv + 1397. Berlin-Boston: de Gruyter Mouton.

Upamiętnienie

W serii znaczków „Polacy na świecie” Poczta Polska wydała w 2002 r. znaczek poświęcony Bronisławowi Piłsudskiemu.

Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monety upamiętniające Bronisława Piłsudskiego:
w dniu 1 października 2008 r.

• o nominale 10 zł – wykonaną stemplem lustrzanym w srebrze,

w dniu 29 września 2008 r.

• o nominale 2 zł – wykonaną stemplem zwykłym w stopie Nordic Gold.

Celem emisji monet było przypomnienie działalności sławnego polskiego etnografa^[13].

W 2013 r. odsłonięto w japońskim mieście Shiraoi, na wyspie Hokkaido, pomnik etnografa. Monument postawiono w tamtejszym muzeum Ajnów, gdzie w 1903 r. Piłsudski prowadził badania etnograficzne^[14].

W 2011 powstał film biograficzny o Bronisławie Piłsudskim „Orzeł i Chryzantema”^[15], reż. Jacek Wan

Genealogia

Herb Piłsudski

Nawiązania w kulturze

Życiorys Bronisława Piłsudskiego jest kanwą wydanej w 2019 roku powieści Pawła Goźlińskiego pt. „Akan” (ISBN 978-83-268-2916-1)^[16].

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Małgorzata Stępka. Bronisław Piłsudski: Losy Króla Ajnów. „Nowy dziennik”, s. 10, 1999-12-05. 
• Bronisław Piotr Piłsudski. Biblioteka Uniwersytetu Gdańskiego. (pol. • ang. • ros. • jap. • lit.).
• Bronisław Piłsudzki: Polacy w Syberji. Le Puy: 1918.
• Bronisław Piłsudski: Poezya Gilaków. Lwów: 1911.
• W Japonii odsłonięto pomnik Bronisława Piłsudskiego. Hisoria.org.pl, 2013-12-11.
• Ajnu Museum. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-06)]. (ang.).
• Antoni Kuczyński: Bronisław Piłsudski (1866–1918) zesłaniec i badacz kultury ludów Dalekiego Wschodu.
• Bronisław Piłsudski. Józef Piłsudski Institute of America.
• Dzieła Bronisława Piłsudskiego w serwisie Polona