Bronowice Małe
 nr rej. 643 Gminna ewidencja zabytków – Kraków[1] | |
 Dwór Rydlówka | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miasto | |
| Dzielnica | |
| Poprzednia nazwa | Dzielnica XXXV Bronowice Małe |
Położenie na mapie Krakowa  | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
 50°04′59″N 19°53′00″E/50,083056 19,883333 | |
Bronowice Małe – obszar Krakowa wchodzący w skład Dzielnicy VI Bronowice, dawna podkrakowska wieś. Faktycznie włączone do Krakowa przez Niemców w 1941 roku, a formalnie 18 stycznia 1945 roku jako XXXV dzielnica katastralna. Nie stanowi jednostki pomocniczej niższego rzędu w ramach dzielnicy.
Położenie
Bronowice Małe graniczyły:
- od północy – z Bronowicami Wielkimi, wzdłuż ulic Pasternik i W. Eliasza Radzikowskiego;
- od wschodu – z Łobzowem, wzdłuż ulic L. Rydla i J. Lea;
- od południa – z Wolą Justowską, wzdłuż ulic J. Lea i Wiedeńskiej;
- od zachodu – z Mydlnikami wzdłuż ul. S. I. Witkiewicza oraz wsią Rząska wzdłuż dzisiejszej granicy miasta na zachód od ul. W. Tetmajera;
Historia
Od 1294 roku miejscowość należała do dóbr kościoła Mariackiego w Krakowie. Każdorazowi archiprezbiterzy (proboszczowie) mariaccy czerpali dochody z ziemi w postaci czynszów i dziesięcin. W roku 1573 proboszcz Mikołaj Wathek, wykupiwszy uprzednio sołectwo, założył tutaj folwark. W początkach XIX w. zbudowano drewniany „Dworek Mariacki”, w którym urządzono kaplicę prywatną[2].
20 listopada 1900 r. w bronowickim dworku Włodzimierza Tetmajera, nazwanym później Rydlówką, odbyło się wesele poety Lucjana Rydla i mieszkanki Bronowic Jadwigi Mikołajczykówny. Wydarzenie to stało się kanwa dramatu Wesele Stanisława Wyspiańskiego[3].
W latach 1934 – 1941 wieś wchodziła w skład istniejącej wówczas gminy zborowej Bronowice Małe. Została przyłączona przez Niemców do Krakowa w 1941 r. jako dzielnica, w wyniku starań generalnego gubernatora Hansa Franka. W tym samym roku do granic Bronowic doprowadzono z centrum Krakowa linię tramwajową, biegnącą nowym torowiskiem przez obecną ulicę Królewską. Linię zakończono pętlę tramwajową przy skrzyżowaniu ulic L. Rydla i Bronowickiej (koło dawnej rogatki miejskiej). W 1975 roku przedłużono trasę tramwajową z Bronowic w kierunku os. Widok (obecnie Bronowice Małe)[4].
Przez środek Bronowic Małych biegnie linia kolejowa Kraków – Katowice,
Układ ruralistyczny północnej części dawnej wsi Bronowice Małe (okolice ulic Tetmajera, Pod Strzechą, Katowickiej, Żeleńskiego) został wpisany do gminnej ewidencji zabytków Krakowa.
Obiekty i instytucje
- Rydlówka – oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa
- Dworek Tetmajerówka
- Kościół św. Antoniego Padewskiego w miejscu dawnego dworu prałatów Mariackich[5]
- Kościół św. Wojciecha przy ul. św. Wojciecha[6]
- Zespół zabytkowych budynków dworskich, obecnie Mariackie Centrum Wypoczynkowo-Rekreacyjne przy ul. Pod Strzechą[7]
- Schron amunicyjny „Bronowice” należący do fortu 41 „Bronowice Małe”
- Fort reditowy 7 „Za Rzeką”
- Kapliczka św. Jakuba z 1867 r. przy ul. Tetmajera, ufundowana przez Jakuba Susuła
- Kapliczka NMP z 1850 r. przy ul. Katowickiej
- Plac zabaw przy ul. Tetmajera, w miejscu dawnego stawu w środku wsi, zwanego gęsim rynkiem lub gęsim jurnkiem[8]
- Kapliczka przy ul. Filtrowej – centrum dawnej osady Zarzecze, gdzie znajdował się plac targowy, most na Młynówce Królewskiej i młyn – obecnie rejon pętli autobusowej „Bronowice Małe”
Ludzie związani z Bronowicami Małymi
- Włodzimierz Tetmajer (1861–1923), malarz i pisarz
- Lucjan Rydel (1870–1918), poeta
- Józefa Singer (1881–1955), pierwowzór Racheli z Wesela
- Anna Rydlówna (1884–1969), pielęgniarka, pierwowzór Haneczki z Wesela
- Stanisław Truszkowski (1917–1986), miejscowy proboszcz
- Maria Rydlowa (ur. 1924), redaktorka, historyk literatury
- Jan Rydel (ur. 1959), historyk
Galeria
Bronowicka chałupa przy ul. W. Tetmajera 25
Kapliczka Najświętszej Marii Panny z 1850 roku, przy ul. Katowickiej
Kościół św. Antoniego Padewskiego przy ul. Pod Strzechą
Szkoła Podstawowa nr. 50 im. Włodzimierza Tetmajera przy ul. Katowickiej
Krzyż „pod lipką” przy ul. Witkiewicza
Schron amunicyjny „Bronowice” przy ul. Tetmajera
Park Młynówka Królewska
Pętla tramwajowa „Bronowice Małe”
Ulica Wizjonerów, osiedle „Mieszkaj w Mieście”
Zabudowa mieszkalna przy ulicach Szablowskiego i Stańczyka
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Gminna ewidencja zabytków Krakowa. Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Krakowa. [dostęp 2021-12-27].
- ↑ Historia | Parafia p.w. św. Wojciecha w Krakowie [dostęp 2022-10-05] (pol.).
- ↑ Rydel się żeni! Najsłynniejsze polskie wesele - Historia - polskieradio24.pl, polskieradio24.pl [dostęp 2022-10-05].
- ↑ www.kmk.krakow.pl - pętle tramwajowe B, www.kmk.krakow.pl [dostęp 2022-10-05].
- ↑ Maria Rydlowa, Moje Bronowice, mój Kraków, Wydawnictwo Literackie, 2014, s. 8.
- ↑ TBC PROJECT, Kraków-os. Bronowickie, Parafia św. Wojciecha, Archidiecezja Krakowska [dostęp 2022-10-05] (pol.).
- ↑ Mariackie Centrum Wypoczynkowo-Rekreacyjne: O nas. [dostęp 2015-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-05)].
- ↑ Bronowickie Zeszyty Historyczno-Literackie, nr 32 (Towarzystwo Przyjaciół Bronowic, 2014), s. 37
Linki zewnętrzne
|
Media użyte na tej stronie
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Kraków. Punkty graniczne mapy:
- N: 50.15 N
- S: 49.95 N
- W: 19.76 E
- E: 20.26 E
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
- N: 50.59 N
- S: 49.07 N
- W: 18.92 E
- E: 21.55 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Autor: Mach240390, Licencja: CC BY 4.0
Zabudowa mieszkalna przy ulicach Jerzego Szablowskiego i Stańczyka w Krakowie, na Bronowicach Małych, Dzielnica VI Bronowice. Widok od południowego zachodu.
Autor: Zygmunt Put Zetpe0202, Licencja: CC BY-SA 4.0
Twierdza Kraków,Schron amunicyjny Bronowice, ul. Tetmajera, Kraków
Autor: Kgbo, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rydlówka, Bronowice Małe, 2022
Autor: Kgbo, Licencja: CC BY-SA 4.0
Szkoła Podstawowa nr 50 imienia Włodzimierza Tetmajera w Krakowie (Bronowice Małe), ul. Katowicka 28
_(3532251990).jpg)
Autor: mik Krakow, Licencja: CC BY-SA 2.0
III Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, wrzesień 2001
Autor: Obbie, Licencja: CC BY-SA 4.0
Krzyż pod lipką na Szlaku Twierdzy Kraków, ustawiony w miejscu 100-letniego drewnianego; miejsce procesji i modlitw o urodzaje, punkt widokowy - ul. Witkiewicza, Bronowice Małe, Kraków
Autor: Mach240390, Licencja: CC BY 4.0
Pętla tramwajowa „Bronowice Małe” w Krakowie przy ulicy Balickiej na osiedlu Bronowice Nowe.
Autor: Mach240390, Licencja: CC BY 4.0
Osiedle Bronowice Nowe w Krakowie w Dzielnicy VI Bronowice. Wnętrze osiedla, bloki przy ulicy Na Błonie 11, 9 i 11A, widok na północ.
Autor: Kgbo, Licencja: CC BY-SA 4.0
House at 25 Tetmajera Street, Bronowice Małe, Kraków, 2022
Autor: Mach240390, Licencja: CC BY 4.0
Ulica Wizjonerów w Krakowie w Dzielnicy VI Bronowice, na Bronowicach Małych, osiedle „Mieszkaj w Mieście”, widok na północ.
Autor: Kgbo, Licencja: CC BY-SA 4.0
1850 Wayside shrine in Bronowice Małe, Kraków, Poland, 2022
Autor: Zygmunt Put Zetpe0202, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół św. Antoniego Padewskiego, ul. Pod Strzechą 16, Bronowice Małe, Kraków
Autor: Mach240390, Licencja: CC BY 4.0
Młynówka Królewska – park miejski w Krakowie. Osiedle Bronowice Nowe, rejon ulicy Zarzecze, Bronowice Małe, Dzielnica VI Bronowice, widok na północny zachód.