Broszków

Broszków

wieś
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	siedlecki
Gmina	Kotuń
Wysokość	155 m n.p.m.
Liczba ludności (2011)	478[1][2]
Strefa numeracyjna	025
Kod pocztowy	08-130[3]
Tablice rejestracyjne	WSI
SIMC	0676594[4]
Położenie na mapie gminy Kotuń Broszków
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Broszków
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Broszków
Położenie na mapie powiatu siedleckiego Broszków
52°11′28″N 22°06′21″E/52,191111 22,105833

Broszków – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie siedleckim, w gminie Kotuń^[4][5].

Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Antoniego w Kotuniu.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa siedleckiego.

Dane ogólne

Wieś jest położona 12 kilometrów od Siedlec i 90 kilometrów od Warszawy. W Broszkowie znajduje się remiza strażacka (OSP Broszków) i XIX-wieczny park oraz Rezerwat przyrody Stawy Broszkowskie. Przebiega tędy droga krajowa nr 2, będąca polską częścią międzynarodowego szlaku komunikacyjnego E30 z Cork (Irlandia) do Omska (Rosja).

Historia

Najstarsze znane zapiski o Broszkowie pochodzą z dokumentu z 1428 r., w którym jest on wymieniony jako majątek będący w posiadaniu rodziny należącej do szlachty mazowieckiej, pochodzącej z Prusów. Od Broszkowa wzięła swe nazwisko rodzina Broszkowskich, pieczętująca się najpierw herbem Prus, potem herbem Brochwicz.

Średniowiecze

W dokumentach znajdujących się w Instytucie Historii PAN w Warszawie istnieje zapis, że w roku 1428 Mikołaj z Broszkowa, wraz z dziećmi Prejtorem, Anną, Dorotą i Małgorzatą sprzedał szlachcicowi Siemionowi z Bliznego swoje udziały w Broszkowie za kwotę 100 kop groszy praskich^[6]. Suma którą zapłacono za Broszkowo była znaczna.

Z zapisu tego można wywnioskować, że po pierwsze, Mikołaj, mając dzieci na tyle duże, że uczestniczyły w akcie prawnym, urodzony był z pewnością jeszcze w XIV wieku. Po drugie, imię syna Preythor wskazuje na niewątpliwe pochodzenie pruskie. Siemion z Bliznego również pochodził z nobili pruskich, którzy schronili się na Mazowszu przed krzyżakami – a zatem można sądzić, że transakcja odbyła się w rodzinie (rodzie), a jej przedmiotem była włość pozostająca we władaniu rodziny już od około stu lat. Dokument nie wymienia żony Mikołaja, a więc była ona zapewne posiadaczką innych włości stanowiących jej wiano.

Postać Siemiona z Bliznego – nowego właściciela Broszkowa – jest znana z innych dostępnych źródeł. Siemion był synem możnego rycerza Piotra z Wierzuchowa. Dobra Wierzuchów były książęcym nadaniem dla Prusów. Piotr pozostawił trzech synów i pięć córek – wszyscy znani z imienia i wiadomo również jakie majątki im przypadły. Siemion był drugim synem Piotra. W ramach działów rodzinnych otrzymał od ojca Blizne wraz z lasem przy granicy Babic oraz wieś Borakowo. Dziś Wieruchów, Blizne, Babice, Buraków to osiedla k. Warszawy, sąsiadujące z dzielnicą Wolą.

W tym czasie nazwisko Broszkowski nie było jeszcze w użyciu, a właściciele Broszkowa występowali pod godłem rodu heraldycznego Prusów.

Siemion z Broszkowa w dalszych latach powiększał swój stan posiadania: w roku 1435 wykupił od braci Jakusza i Piotra ze Świętochowa resztę udziałów w Broszkowie, a w roku 1443 od Tomasza Ciołka z Zalesia i jego brata Febrona kupił posiadłość Siana (dziś Sionna w gminie Kotuń) położoną na zachód od Broszkowa.

Można zatem przyjąć, że to Siemion z Bliznego, a następnie piszący się już z Broszkowa, miejsca jego nowej rezydencji, stał się protoplastą Broszkowskich.

W dokumencie z roku 1476 po raz pierwszy wystąpiło słowo Broszkowski użyte w nazwie wsi Wola Sbroszkowska. Jest to akt księcia mazowieckiego Konrada III Rudego, który zwalnia Mikołaja ze Sbroszkowa i jego wsie Sbroszkowo i Wola Sbroszkowska w powiecie liwskim, wraz z mieszkańcami i kmieciami zamieszkałymi w rzeczonych wsiach, od wszelkich prac przy budowie nowych zamków i fortyfikacji^[7]. W tym czasie bowiem nadal budowano zamek w Liwie. Budowę rozpoczął jeszcze w roku 1429 książę warszawski Janusz I, który w tym samym roku zmarł.

XVI-XVII wiek

Panowie na Broszkowie rozradzali się zyskując dobrą pozycję społeczną. Sprawowali różne urzędy w rodzinnej ziemi Liwskiej, dbali też o wykształcenie swoich synów. Trzech młodzieńców z Broszkowa było w różnym czasie studentami uniwersytetu krakowskiego: w roku 1459 Maciej Mikołaj z Broszkowa (Mathias Nicolaus de Broskovo), w roku 1519 Jerzy Stanisław z Broszkowa (Georgius Stanislav de Broskovo), a w roku 1545 jego syn – Jan Jerzy (Johannes Georgius).

Broszkowo położone jest w parafii Niwiski (XVI-wieczna mapa Mazowsza podaje nazwę Niwiska), na południowy zachód od Niwisk i na zachód od Siedlec. Rodzina Broszkowskich powiększała się – na mapie, oprócz Broszkowa, znajdujemy takie oto nazwy: Gręzowo, Piróg-Broszkowo, Cisie-Broszkowo, Nowaki-Broszkowo. Wsie te powstały dzięki oddziaływaniu dworu w Broszkowie. Cisie wzmiankowane było już w roku 1524, Piróg (Pieróg) i Nowaki wymienione były w roku 1563. Nie ma już Woli Broszkowskiej, występującej we wcześniejszych dokumentach.

W XVI wieku jednym z najwybitniejszych przedstawicieli rodu Broszkowskich był Jerzy, który był synem Stanisława, a prawdopodobnie wnukiem Mikołaja wymienionego w dokumencie z roku 1476. Jerzy, ożeniony z Margaretą córką Jakuba z Czerniejewa, miał z nią dwóch synów - wspomnianego Jana Jerzego i Kacpra. W 1538 został wybrany sędzią liwskim, spośród czterech kandydatów. Urząd zwolnił się wraz ze śmiercią N. Woysławskiego^[8]). Jerzy był następnie podstarościm liwskim i poborcą podatków, posłem na Sejm. Sędzią ziemskim liwskim był do roku 1575.

Posłem na Sejm był również jego syn Kacper, który był poborcą podatków, a w roku 1590 cześnikiem liwskim. Podobnie kilku innych Broszkowskich: w latach 1556 i 1557 Hieronim, a w r. 1609 Jan (podstarości w latach 1608 - 1612). W dokumentach czytamy również^[9], że w roku 1609 Jan Broszkowski był podwojewodzym Liwskim.

W latach 1584 – 1620 Mikołaj Broszkowski był pisarzem ziemskim, zaś jego brat Melchior poborcą liwskim w r. 1609. W r. 1612 Samuel Broszkowski był stolnikiem liwskim. Piotr był podstarościm bielskim – żonatym z Heleną, 1580.

Wojciech był skarbnikiem liwskim i miał dzieci Macieja i Annę, żonę Serafina Grzybowskiego. W roku 1618 kiedy Wojciech już nie żył, skwitowała swego brata z 3 000 zł, jako połowy swego posagu^[10].

Ostatnim właścicielem Broszkowa z rodziny Broszkowskich był Kacper, ożeniony z Anną Chojecką. W 1620 r. wraz z synami: Janem, podstarościm liwskim (1612) oraz Stanisławem i Bartłomiejem sprzedał Broszkowo Gostomskiemu – prawdopodobnie chodzi tu o kasztelana liwskiego Anzelma (zm. 1621), potomka wojewody rawskiego Anzelma Gostomskiego h. Nałęcz)^[11] – i przeniósł się na Ukrainę, osiedlając się w powiecie Starokonstantynowskim (obecnie Starokonstantyniw, obl. Chmielnicka).

Broszkowscy pozostali w ziemi liwskiej innych miejscowościach. M.in. elekcję króla Władysława IV (1632) podpisało sześciu Broszkowskich: Aleksander, Jan i Jan II oraz Maciej z Nowaków – skarbnik oraz Wojciech i Wojciech II. Należeli oni do sześćdziesięciu ośmiu wyborców z ziemi liwskiej^[12].

XVII-XX wiek

W ciągu swej dalszej historii Broszków kilkakrotnie zmieniał właścicieli. Przez ponad sto lat, do 1925 należał do rodziny Buynów herbu Ślepowron. Za ich czasów XIX w. dwór w Broszkowie został przebudowywany przez Henryka Marconiego, a potem jego syna Władysława. Ostatnim właścicielem z tej rodziny był Franciszek Buyno. Majątek Broszków należał następnie do Wojtasiewiczów i Dreckich. Zachowała się przy tym jedność dóbr Broszków i Sionna, która przetrwała aż do końca II wojny światowej, kiedy to przyniesiony przez Armię Czerwoną nowy system polityczny unicestwił wielką własność ziemską.

W lipcu 1944 roku w okolicach miejscowości miała miejsce bitwa pod Siedlcami.

Po wojnie, na terenie dóbr Broszków funkcjonowało rybackie PGR, a w roku 1984 utworzono tu rezerwat ptaków "Stawy Broszkowskie".

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Broszków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 382 .
• Broszków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 237 .
• Strona rodziny Broszkowskich