Bruno Bettelheim

Bruno Bettelheim (ur. 28 sierpnia 1903 w Wiedniu, zm. 13 marca 1990 w Silver Spring w stanie Maryland) – amerykański psychoanalityk, psycholog, psychiatra i pedagog, z pochodzenia austriacki Żyd.

Życiorys

W rodzinnym mieście zaczął karierę jako lekarz-psychoanalityk. Na Uniwersytecie Wiedeńskim uzyskał stopień doktorski. W latach 1938–1939 był uwięziony w obozach koncentracyjnych w Dachau i w Buchenwaldzie. Od 1939 roku przebywał w Stanach Zjednoczonych. Wykładał jako profesor wychowania, psychologii oraz psychiatrii na University of Chicago. Od 1944 kierował należącym do uniwersytetu instytutem psychiatrycznym dla dzieci – Sonia Shankman Orthogenic School. Zmarł śmiercią samobójczą z powodu nieuleczalnej choroby.

Działalność naukowa

Był przedstawicielem psychologii humanistycznej. Swoje zainteresowania naukowe i praktyczne koncentrował na leczeniu i przywracaniu społeczeństwu dzieci, młodzieży i dorosłych z poważnymi zaburzeniami w funkcjonowaniu osobowości. Badał te zaburzenia oraz udzielał pomocy w integrowaniu osobowości.

Szczególnym zainteresowaniem Bettelheima była psychiatria dziecięca, w tym autyzm dziecięcy. W swoich pracach odwoływał się do własnych doświadczeń z obozów koncentracyjnych, co widoczne jest m.in. w rozważaniach na temat identyfikacji z agresorem. Jego teorie dotyczące przyczyn autyzmu były dość kontrowersyjne – twierdził on, że dziecko autystyczne ze swoją apatią przypomina więźniów obozów koncentracyjnych – ucieka od niezwykle wrogiego świata. Zdaniem Bettelheima dziecko ucieka przed wrogością przekazywaną mu przez matkę. Bruno Bettelheim wysnuł teorię psychogennego podłoża autyzmu. Za zaburzenie to miały być odpowiedzialne „matki-lodówki”, które nie potrafiły kochać własnego potomstwa i nawiązywać z nim prawidłowej relacji. Zrozpaczone kobiety niejednokrotnie odbierały sobie życie, wierząc, że przyczyna problemów z dzieckiem wynika z ich niezdolności do matczynej miłości.

Teoria Bettelheima nie znalazła żadnego naukowego potwierdzenia. Jednak jej błędne założenia przez lata były powtarzane w psychiatrii, łącznie z postulowaniem odbierania dzieci matkom i umieszczania ich w specjalnych ośrodkach. Mało kto wie, że dopiero 10 lat po śmierci Amerykanina wyszło na jaw, że nie był lekarzem. Nie tylko kłamał w temacie swej edukacji – plagiatował także wyniki badań lub nie przeprowadzał ich w ogóle. Za to śmiało się na nie powoływał. Wobec studentów stosował przemoc psychiczną.

Sformułował tezy na temat znaczenia baśni w wychowaniu i rozwoju dziecka:

• podstawą oddziaływania baśni na psychikę dziecka jest proces identyfikacji czytelnika z pozytywnym bohaterem;
• baśnie konfrontują dziecko z podstawowymi wewnętrznymi problemami życia, pomagają w rozpoznaniu trudności i od razu podają sposoby radzenia sobie z nim;
• baśnie sprawiają dziecku przyjemność, dostarczają mu objaśnień dotyczących jego psychiki i wspierają rozwój osobowości;
• pomagają w odkrywaniu jego osobowości i nadawaniu sensu życia;
• wspierają je w trudnościach związanych z psychologicznymi problemami dorastania i integracji osobowości;
• baśnie zachęcają do aktywnego pokonywania trudności i nawiązywania dobrych stosunków z przyrodą.

Publikacje

Publikacje poświęcone leczeniu dzieci:

• Love is not Enough. The Treatment of Emotionally Disturbed Children, 1950
• Truants from Life. The Rehabilitation of Emotionally Disturbed Children, 1955
• The Empty Fortress. Infantile Autism and the Birth of the Self, 1967
• A Home for the Heart, 1974

Publikacje z zakresu psychologii społecznej:

• Autonomia w epoce zbiorowości masowych (1960, The Informed Heart. Autonomy in a Mass Age)
• Przemiany społeczne i społeczny przesąd (1964, współautor: Morris B. Janovitz, Social Change and Prejudice)

Publikacje z zakresu antropologii kulturowej:

• Rany symboliczne. Rytuały inicjacji i zazdrość męska. (1954, wydanie zmienione 1962, Symbolic Wounds. Puberty Rites and the Envious Male)

Inne:

• Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni (1977, The Uses of Enchantment. The Meaning and Importance of Fairy Tales)

Opracowania na temat Bruno Bettelheima

• Ekstein, Rudolf (1994): Mein Freund Bruno (1903–1990). Wie ich mich an ihn erinnere. In: Kaufhold, Roland (ed.) (1994): Annäherung an Bruno Bettelheim. Mainz (Grünewald): 87–94.
• Federn, Ernst (1994): Bruno Bettelheim und das Überleben im Konzentrationslager. In: Kaufhold, Roland (ed.) (1999): Ernst Federn: Versuche zur Psychologie des Terrors. Gießen (Psychosozial-Verlag): 105–108.
• Fisher, David James: Psychoanalytische Kulturkritik und die Seele des Menschen. Essays über Bruno Bettelheim (co-editor: Roland Kaufhold), Gießen (Psychosozial-Verlag)
• Kaufhold, Roland (Ed.): Annäherung an Bruno Bettelheim. Mainz, 1994 (Grünewald)
• Kaufhold, Roland: Bettelheim, Ekstein, Federn: Impulse für die psychoanalytisch-pädagogische Bewegung. Gießen, 2001 (Psychosozial-Verlag).

Bibliografia

• Wincenty Okoń: Nowy słownik pedagogiczny. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, 2001, s. 41, 42. ISBN 83-88149-41-5.

Linki zewnętrzne

• Biografia Bruno Bettelheima
• Zdjęcie Bruno Bettelheima