Bruno Olbrycht

Bruno Olbrycht

generał dywizji
Data i miejsce urodzenia	6 października 1895 Sanok, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	23 marca 1951 Kraków, Polska
Przebieg służby
Lata służby	1914–1948
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie ludowe Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	8 Pułk Piechoty Legionów 2 Dywizja Piechoty Legionów 3 Dywizja Piechoty Legionów 39 Dywizja Piechoty Centrum Wyszkolenia Piechoty
Stanowiska	dowódca pułku piechoty dowódca piechoty dywizyjnej dowódca dywizji piechoty komendant centrum wyszkolenia
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa Wojna polsko-ukraińska Wojna polsko-bolszewicka Kontruderzenie znad Wieprza II wojna światowa Kampania wrześniowa Akcja „Burza” walki przeciwko partyzantce antykomunistycznej
Odznaczenia

Bruno Edward Olbrycht^[a], ps. „Olza” (ur. 6 października 1895 w Sanoku, zm. 23 marca 1951 w Krakowie) – generał dywizji Wojska Polskiego.

Bruno Olbrycht w stopniu podpułkownika

Grób gen. Bruno Olbrychta na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Życiorys

Działalność niepodległościowa

Bruno Edward Olbrycht urodził się 6 października 1895^[1][2][3]. Był synem Piotra Olbrychta (w 1882 zastępca prowizoryczny nauczyciela w szkole ludowej w Zahutyniu pod Sanokiem^[4], lekarz weterynarii, w 1887 mianowany weterynarzem powiatowym w Sanoku^[5] i służący tam w kolejnych latach przy c. k. starostwie powiatu sanockiego^[6], w 1911 starszy weterynarz przy c. k. starostwie powiatu wadowickiego^[7])^[2] i Marii z Jaworskich^[1]. Jego braćmi byli Jan Stanisław (1886–1968), lekarz, profesor, Tadeusz (1891–1963), zootechnik, profesor^[2].

Ukończył szkołę powszechną w Bochni i gimnazjum w Wadowicach, gdzie działał w Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”^[8]. W czasie I wojny światowej od 6 sierpnia 1914 walczył w Legionach Polskich. Był oficerem 3 pułku piechoty w składzie II Brygady, dowódcą plutonu, kompanii i batalionu^[2]. Chorąży z października 1914, kapitan z września 1917. W 1915 zdał tzw. wojenną maturę w Wadowicach. W 1917 zapisał się na Wydział Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, ale nie podjął studiów. Walczył w Karpatach, na Bukowinie i Wołyniu. Po bitwie pod Rarańczą internowany w Huszt.

Jako oficer byłego Polskiego Korpusu Posiłkowego reskryptem Rady Regencyjnej z 25 października 1918 roku został przydzielony do podległego jej Wojska Polskiego^[9].

Służba w armii II Rzeczypospolitej

Uczestnik wojny z Ukraińcami w Małopolsce Wschodniej. W latach 1918–1921: dowódca batalionu w 8 pułku piechoty Legionów. Został awansowany na stopień podpułkownika piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919^[10]. Podczas wojny z bolszewikami był dowódcą batalionu. Latem 1920 walczył pod Równem, Radomyślem i nad Styrem. Uczestnik kontrofensywy sierpniowej, wyróżnił się pod Brzostowicą Wielką, przekraczając Niemen i docierając do Lidy. W październiku 1920 na rozkaz gen. Żeligowskiego zajął Święciany. Od 1921 do kwietnia 1927 p.o. dowódcy^[11], a następnie dowódca^[12] 8 pułku piechoty Legionów w Lublinie. 1 grudnia 1924 został awansowany na pułkownika ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 26. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[13][14][15]. W połowie lat 20. był przewodniczącym sekcji eksploatacyjnej Komitetu Budowy Domu Żołnierza Polskiego w Lublinie^[16]

Od kwietnia 1927 do 1939 zastępca dowódcy 2 Dywizji Piechoty Legionów w Kielcach^[17], następnie dowódca piechoty dywizyjnej tej jednostki. Od 1930 do 1936 komendant Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie^[18][2]. Od 1936 do maja 1938 dowódca 3 Dywizji Piechoty Legionów w Zamościu^[2]. Według relacji Zygmunta Klukowskiego w 1937 organizował akcję antysemicką, w tym i bojkot sklepów żydowskich w Zamościu^[19]. W 1938 kierował akcją niszczenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie oraz szykanowania i dyskryminowania ludności prawosławnej i ukraińskiej^[20]. Na stopień generała brygady został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1937 i 1. lokatą w korpusie generałów^[21]. Od maja 1938 do września 1939 ponownie na stanowisku komendanta Centrum Wyszkolenia Piechoty.

W czasie II wojny światowej

W kampanii wrześniowej dowodził 39 Dywizją Piechoty (rezerwową) w składzie Armii „Lublin”^[2]. Z uwagi na ciężką chorobę i wyczerpanie w niektórych obowiązkach zastępował go płk Bronisław Duch, jednak przez cały okres walk sprawował ogólne dowodzenie i koordynował całość działań^[22]. 27 września 1939 skapitulował pod Terespolem i dostał się do niemieckiej niewoli^[2]. Przebywał w oflagach: II D Gross-Born i IV B Königstein. W Oflagu II B Arnswalde był głównym organizatorem życia kulturalno-oświatowego. Z jego inicjatywy powstała pierwsza w obozach jenieckich legalna gazeta obozowa „Gazetka Obozowa”. W lipcu 1940 ciężko zachorował^[23]. W 1941 jako inwalida wojenny został zwolniony z obozu^[2] i przeniesiony do Szpitala Ujazdowskiego w Warszawie, a w następnym zwolniony z niewoli^[24].

Po zwolnieniu z niewoli do 1943 przebywał na leczeniu w Szpitalu Ujazdowskim^[23]. Został przyjęty w szeregi Armii Krajowej. W 1943 w Biurze Inspekcji Komendy Głównej AK. W sierpniu 1944, w czasie akcji „Burza” dowódca Grupy Operacyjnej AK „Śląsk Cieszyński”. Aresztowany przez Niemców w październiku 1944 został następnego dnia odbity w Kalwarii Zebrzydowskiej przez oddział dywersyjny 16 pułku piechoty AK^[2]. Został dowódcą 21 Dywizji Piechoty Górskiej AK. 20 stycznia 1945 wydał rozkaz rozformowania podległych mu oddziałów^[25].

Służba w ludowym Wojsku Polskim

14 kwietnia 1945 został przyjęty do ludowego Wojska Polskiego. W czerwcu 1945 został skierowany do Oficerskiej Szkoły Piechoty Nr 1^[2] na stanowisko zastępcy komendanta i z perspektywą zastąpienia gen. bryg. Michaiła Jurkina na stanowisku komendanta szkoły. Pod koniec lipca 1945 został mianowany szefem Wydziału Szkół Oficerskich Piechoty i Kawalerii w Ministerstwie Obrony Narodowej^[26][2], a 2 sierpnia – szefem Oddziału Szkół Oficerskich Departamentu Piechoty MON^[27]. Uchwałą Prezydium KRN z 14 grudnia 1945 awansował na generała dywizji ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1946^[2]. Od 13 września 1945 dowódca Warszawskiego Okręgu Wojskowego^[2]. Organizował walkę z żołnierzami podziemia niepodległościowego; kierował m.in. największą akcją pacyfikacyjną od 5 do 27 lutego 1946 na obszarze województw warszawskiego, białostockiego i lubelskiego^[28][2]. Był organizatorem osadnictwa wojskowego na Mazurach^[2]. Od grudnia 1946 do października 1947 komendant Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie^[29]. W listopadzie 1947 wylew krwi do mózgu spowodował chorobę i przeniesienie we wrześniu 1948 w stan spoczynku^[30]. Zmarł w 1951^[2] na skutek trzeciego wylewu. Pochowany w Warszawie na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera F-4-7)^[31].

Jego żoną była Maria z domu Kulesza^[32] (1901–1995), z którą miał dwoje dzieci: Jana (ur. 1922) i Marię (ur. 1925)^[32].

Awanse

• kapitan – 1917
• podpułkownik – 3 maja 1922 zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów piechoty
• pułkownik – 1 grudnia 1924 ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 26. lokatą w korpusie oficerów piechoty
• generał brygady – 19 marca 1937
• generał dywizji – 1945

Ordery i odznaczenia^[33]

• Order Krzyża Grunwaldu III klasy (21 lipca 1946)^[34]
• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
• Krzyż Niepodległości (9 listopada 1931)^[35]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)^[36]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie)
• Złoty Krzyż Zasługi (16 marca 1934)^[37]
• Krzyż Partyzancki
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Krzyż Komandorski Orderu Miecza (Szwecja, 1932)^[38]
• Krzyż Komandorski Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa, 1934)^[39]
• Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Wojskowej (Bułgaria, 1936)^[40]

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• StanisławS. Brzeziński StanisławS., RyszardR. Majewski RyszardR., HenrykH. Witek HenrykH., Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Zmechanizowanych im. Tadeusza Kościuszki 1943–1983, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1984, ISBN 83-11-07037-7, OCLC 830250644 .
• CzesławC. Grzelak CzesławC., Wyższa Szkoła Piechoty w Rembertowie 1948–1954, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1984, ISBN 83-11-07102-0, OCLC 830236081 .
• Ryszard Dzieszyński. Synowie sanockiego weterynarza. „Podkarpacie”, s. 8, Nr 20 z 19 maja 1988. 
• Waldemar Strzałkowski: Życiorysy dowódców jednostek polskich w wojnie obronnej 1939 r.. W: Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990. ISBN 83-211-1096-7.
• Maciej Korkuć: Bruno Olbrycht "Olza". Generał przeciw żołnierzom. w: Oblicza zdrady?. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2021. ISBN 978-83-8229-068-4.
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
• Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08262-6.
• Henryk Piotr Kosk: Generalicja polska. Popularny słownik biograficzny. T. 2 M-Ż. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2001. ISBN 83-87103-81-0.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
• Janusz Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990 t. III:M-S, Toruń 2010.
• Żołnierze Niepodległości. Olbrycht Bruno Edward. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2020-06-26].