Brusonecja chińska

Brusonecja chińska
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządróżopodobne
Rządróżowce
Rodzinamorwowate
Rodzajbrusonecja
Gatunekbrusonecja chińska
Nazwa systematyczna
Broussonetia papyrifera (L.) L'Hér. ex Vent.
Tabl. Règn. Vég. 3: 547 1799[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
Status iucn3.1 LC pl.svg

Brusonecja chińska[5], morwa papierowa[6], papierówka chińska[7] (Broussonetia papyrifera) – gatunek roślin z rodziny morwowatych. Występuje w Azji: w Chinach, Japonii, Korei, Indochinach, Birmie i Indiach. Jest również uprawiany w niektórych częściach Europy o ciepłym klimacie umiarkowanym, Stanach Zjednoczonych i Afryce. Dostarcza najstarszego surowca do produkcji papieru[8].

Rozmieszczenie geograficzne

W Azji jej zasięg obejmuje Chiny, Japonię, Koreę, Laos, Kambodżę, Tajlandię, Birmę i Asam, ale jest uprawiana w innych częściach Azji i Pacyfiku, a naturalizowana w południowej części Europy i USA[9]. W Polsce rzadko w kolekcjach dendrologicznych – uważana za gatunek wrażliwy na mrozy, lokalnie rośnie jednak bujnie i bez uszkodzeń mrozowych[7].

Morfologia

Pokrój
Małe drzewo o półkulistej koronie i nietypowej korze, które w wieku 10 lat osiąga ok. 1 m wzrostu[9]. W sumie osiąga do 10[6]–16[7] m wysokości. Kora jest ciemna, chropowata, bardzo włóknista. Pędy owłosione, grube[7].
Liście
Skrętoległe, długoogonkowe (ogonek do 10 cm długości)[7]. Jasnozielone, gęsto owłosione sterczącymi włoskami[8] (z wierzchu szorstkimi, od spodu miękkimi[7]), szerokojajowate, niepodzielone lub trój- albo pięcioklapowe[8][6], długości do 20 cm, wiosną purpurowe, później srebrno-zielone[10].
Kwiaty
Roślina jest dwupienna[6]. Pomarańczowoczerwone kwiatostany żeńskie mają kształt kulisty i średnicę 1 cm[11], poszczególne kwiaty składają się tylko z pojedynczego słupka i mięśniejącej okrywy kwiatowej[6], długo utrzymują się na drzewie[5]. Kwiatostany męskie są kotkowate (długości 4–8 cm)[11]. Kwiaty składają się z 4-listkowego okwiatu i 4 pręcików. Kwitną w końcu czerwca. Roślina wiatropylna.
Owoce
Złożone, kulistawe[6], podobne do morwy. Jadalne, słodkie, pomarańczowoczerwone, dojrzewają jesienią[9], osiągają 3 cm średnicy[7].

Zastosowanie

Włóknista kora i łyko morwy papierowej jest wykorzystywana do produkcji papieru lub płótna. Jest pierwszą w historii rośliną użytą do produkcji papieru[12], wykorzystywaną w tym celu w Chinach już ponad 100 lat p.n.e. Namoczone włókna ociekały w bambusowych sitach, po czym były nasączane klejem i wygładzane muszlami kauri[8]. W Japonii i Chinach do dziś wytwarza się z niej wysokiej jakości papier czerpany[5][8].

Gatunek wykorzystywany jest także jako drzewo ozdobne[6].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-05-18] (ang.).
  3. ↑ Broussonetia papyrifera (L.) L'Hér. ex Vent., [w:] The Plant List. Version 1.1 [online] [dostęp 2018-05-18] (ang.).
  4. ↑ Broussonetia papyrifera, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  5. ↑ a b c brusonecja, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2018-05-10].
  6. ↑ a b c d e f g Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1989, s. 239. ISBN 83-09-00256-4.
  7. ↑ a b c d e f g Władysław Danielewicz, Tomasz Maliński: Drzewa i krzewy Ogrodu Dendrologicznego Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, 2011, s. 165. ISBN 978-837160-642-7.
  8. ↑ a b c d e Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 115–116. ISBN 83-7079-778-4.
  9. ↑ a b c Broussonetia papyrifera (L.) L’Hér. ex Vent., Plants of the World Online [dostęp 2018-05-10] (ang.).
  10. ↑ Factsheet – Broussonetia papyrifera (Paper Mulberry), keys.lucidcentral.org [dostęp 2018-05-10] (ang.).
  11. ↑ a b paper-mulberry: Broussonetia papyrifera (Urticales: Moraceae): Invasive Plant Atlas of the United States, www.invasiveplantatlas.org [dostęp 2018-05-10] (ang.).
  12. ↑ Mała historia papieru – Materiały poprzedzające papier, historiapapieru.yum.pl [dostęp 2018-05-10].

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
BroussonetiaPapyrifera.jpg
Autor: Photo taken by Fanghong, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Young Paper mulberry tree leaves