Brygada KOP „Grodno”

Brygada KOP „Grodno”
6 Półbrygada Ochrony Pogranicza
Historia
Państwo II Rzeczpospolita
Sformowanie1927
Rozformowanie1939
Nazwa wyróżniającaGrodno
Dowódcy
Pierwszypłk dypl. Mikołaj Bołtuć
Ostatnipłk piech. Stefan Biestek
Organizacja
Numerkryptonimowy: 31[a]
DyslokacjaDruskieniki
Garnizon Grodno
FormacjaKorpus Ochrony Pogranicza
Rodzaj wojskPiechota
PodległośćDowództwo KOP
KOP w 1931.jpg
KOP 1938.png

Brygada KOP „Grodno” – brygada piechoty Korpusu Ochrony Pogranicza.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Jesienią 1927 roku w składzie 6 Brygady Ochrony Pogranicza utworzona została 6 Półbrygada Ochrony Pogranicza. Dowódcy półbrygady podporządkowane zostały dwa bataliony graniczne i jeden batalion odwodowy oraz jeden szwadron kawalerii[1]:

Dowództwo półbrygady rozmieszczono w Druskiennikach a później przeniesiono do Grodna[2].

W 1928 roku brygada ochraniała odcinek granicy państwowej długości 343,795 kilometrów[3]

Latem 1929 roku 6 Półbrygada Ochrony Pogranicza przemianowana została na Brygadę KOP „Grodno”, która podporządkowana została bezpośrednio dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza. Skład brygady, w stosunku do jego poprzedniczki, pozostał niezmieniony. Dowództwo brygady znajdowało się w Grodnie. W 1931 roku mieściło się przy ulicy Brygidzkiej 1[4]. Wszystkie pododdziały wchodzące w jej skład, obok dotychczasowych numerów, otrzymały nazwy miejscowości, w których stacjonowały. Dwa lata później numeracja batalionów i szwadronów została zniesiona. Organizacja brygady utrzymana została do wiosny 1937.

Organizacja brygady na początku lat 30. XX wieku[5]

Pod względem jurysdykcji garnizonowej dowódcy brygady podporządkowana została Centralna Szkoła Podoficerów Korpusu Ochrony Pogranicza w Osowcu.

W 1931 roku[b] zorganizowano kompanie saperów dla poszczególnych brygad Korpusu Ochrony Pogranicza[6]. Dzieliły się na cztery typy, a nazwy przybierały od macierzystych jednostek. Brygada „Grodno” otrzymała kompanię typu III. Kompanie tego typu miały dwa plutony po trzy drużyny i drużynę gospodarczą. Etat kompanii wynosił 3 oficerów, 9 podoficerów i 80 szeregowców[7].

Na początku 1939 roku został rozformowany Batalion KOP „Suwałki”, a ochraniany przez niego odcinek granicy polsko-niemieckiej przekazany Straży Granicznej.

Z dniem 15 maja 1939 roku rozwiązano pułk KOP „Wilno” i zlikwidowano jego dowództwo[8]. Bataliony: „Troki”, „Niemenczyn”, „Nowe Swięciany” oraz szwadron kawalerii „Nowe Swięciany” włączono do składu organizacyjnego Brygady KOP „Grodno” zwiększając jednocześnie obsadę jej dowództwa[8].

W dniach 24-27 sierpnia 1939 roku, w trakcie mobilizacji alarmowej przeprowadzonej na terenie Okręgu Korpusu Nr III na bazie Brygady KOP „Grodno” sformowane zostały następujące oddziały i pododdziały 33 Dywizji Piechoty Rezerwowej:

  • Kwatera Główna 33 DP (rez.) i Sąd Polowy Nr 34 przez Dowództwo Brygady KOP „Grodno”
  • dowództwo, I batalion i pododdziały specjalne 134 Pułku Piechoty przez batalion KOP „Orany”
  • II/134 pp przez batalion KOP „Sejny”
  • 43 batalion saperów przez kompanię saperów KOP „Grodno”
  • szwadron kawalerii dywizyjnej przez szwadron KOP „Olkieniki”

Z chwilą zakończenia mobilizacji Brygada KOP „Grodno” uległa rozformowaniu.

Struktura organizacyjna

Struktura w 1929[9]

Obsada personalna dowództwa brygady

Dowódcy brygady
Szefowie sztabu
  • kpt. / mjr dypl. piech. Aleksander Jędruch (23 VIII 1929[13] - 3 VIII 1931 → Oddział I SG[14])
  • mjr dypl. piech. Jan Kazimierz Keller (1 IX 1931[15] – 7 VI 1934 → DOK X[16])
  • kpt. dypl. Jan Antoni Becher (od VI 1934[17])
  • mjr dypl. piech. Mieczysław Słowikowski (IV – XII 1937)
  • mjr dypl. piech. Władysław Niewiarowski (do X 1939)
Oficerowie
  • rtm Stanisław Hejnich – dowódca szwadronu kawalerii (1925 – 1930)
  • kpt. piech. Józef Maciejowski – III oficer sztabu (VII 1929 – IV 1932)
  • kpt Wilhelm Jan Fedórko – komendant Rejonu Przysposobienia Wojskowego
Obsada personalna brygady w czerwcu 1939[18]
  • dowódca brygady – płk piech. Stefan Leon Biestek
  • szef sztabu – ppłk dypl. piech. Władysław Niewiarowski[c].
  • I oficer sztabu – kpt. piech. Edmund Aleksander Jakub Rzewuski[d].
  • II oficer sztabu – rtm. Edmund Krzyżanowski[e].
  • szef łączności – mjr łączn. Andrzej Jarosz[f].

Uwagi

  1. ↑ Zarządzenie szefa sztabu KOP ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 425
  2. ↑ Cutter w swoich publikacjach podaje, że kompanie saperów zorganizowano w 1934 roku → Cutter 2005 ↓, s. 50. Zdaniem Prochwicza informacja ta jest błędna, a właściwa data to rok 1931 → Prochwicz 2003 ↓, s. 43
  3. ↑ Władysław Niewiarowski (1895-1968), ppłk dypl. piech., w KOP od 1937 roku. Do mobilizacji szef sztabu brygady KOP „Grodno”. We wrześniu 1939 roku szef sztabu 33 DP rez., a po jej rozbiciu szef sztabu sformowanej z 33 DP rez. i 41 DP rez. nowej 41 DP rez. Zmarł 1 października → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 736
  4. ↑ Edmund Aleksander Jakub Rzewuski, kpt. piech., w KOP od 1935 roku. Do mobilizacji I oficer sztabu brygady KOP „Grodno”. Przydział mobilizacyjny nieznany → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 746
  5. ↑ Edmund Aleksander Krzyżanowski urodził się 12 maja 1894 roku w Kijowie, w rodzinie Stanisława i Ryszardy z Cywińskich. Zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów kawalerii. Wiosną 1930 roku został przeniesiony z 19 pułku ułanów do KOP. Pełnił służbę w szwadronie KOP „Olkieniki”. W 1934 roku został przeniesiony do Dowództwa Brygady KOP „Grodno”. Do mobilizacji II oficer sztabu Brygady KOP „Grodno”. W 1939 roku został przeniesiony do dywizjonu KOP „Niewirków” na stanowisko kwatermistrza. Więzień obozu w Starobielsku. Zamordowany w Charkowie przez NKWD → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 728, Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 270.
  6. ↑ Andrzej Jarosz (1895-1940), mjr łącz., w KOP od 1937 roku. Do mobilizacji szef łączności brygady KOP „Grodno”. W kampanii wrześniowej dowódca łączności 33 DP. Więzień obozu w Starobielsku. Zamordowany w Charkowie przez NKWD → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 720, Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 188.

Przypisy

  1. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 31.
  2. ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 6/1927.
  3. ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 51.
  4. ↑ Spis abonentów 1931 ↓, s. 134, 137.
  5. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 35.
  6. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 43.
  7. ↑ Cutter 2005 ↓, s. 50.
  8. ↑ a b Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 625.
  9. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 37.
  10. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 17 z 25 czerwca 1927 roku, s. 191. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 11 z 18 czerwca 1930 roku, s. 223.
  11. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 11 z 18 czerwca 1930 roku, s. 223.
  12. ↑ Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 10.
  13. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 15 z 23 sierpnia 1929 roku, s. 287.
  14. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 5 z 3 sierpnia 1931 roku, s. 245.
  15. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 7 z 23 października 1931 roku, s. 323.
  16. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 7 z 23 października 1931 roku, s. 323. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 181.
  17. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 181.
  18. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 660.

Bibliografia

  • Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
  • Zdzisław Józef Cutter: Saperzy II Rzeczypospolitej. Warszawa [etc.]: Pat, 2005. ISBN 83-921881-3-6.
  • Spis abonentów Państwowych i Koncesjonowanych Sieci Telefonicznych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) 1931/32 r.. Wydawnictwo Ministerstwa Poczt i Telegrafów, 1931.
  • Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
  • Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
  • Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część II. Przemiany organizacyjne i przygotowania wojenne KOP w 1939 roku. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (150), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
  • Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
  • Jerzy Prochwicz. Walki oddziałów KOP na obszarach północno-wschodniej Polski. „Białoruskie Zeszyty Historyczne”. 13, 2000. Białystok. ISSN 1232-7468. 
  • Iwona Wiśniewska, Katarzyna Promińska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Brygada Korpusu Ochrony Pogranicza «Grodno»”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2013.
  • Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
  • Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
  • Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Odznaka KOP.png
Autor: Kerim44, Licencja: CC BY-SA 4.0
Odznaka KOP
KOP 1938.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Korpus Ochrony Pogranicza na granicy wschodniej Rzeczypospolitej w 1938
KOP w 1931.jpg
Rozmieszczenie Korpusu Ochrony Pogranicza w 1931