Brygada Syberyjska

Brygada Syberyjska

Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1920
Tradycje
Rodowód	5 Dywizja Strzelców Polskich
Dowódcy
Pierwszy	płk Kazimierz Rumsza
Działania zbrojne
Wojna polsko-bolszewicka bitwa o Borkowo (13–14 VIII 1920) bitwa nad Wkrą (14–18 VIII 1920) bitwa pod Chorzelami (23 VIII 1920)
Organizacja
Rodzaj wojsk	Piechota
Podległość	5 Armia

Syberyjska Brygada Piechoty (BSyb) – jednostka piechoty Wojska Polskiego II RP.

Brygada sformowana została na podstawie rozkazu ministra spraw wojskowych z 14 lipca 1920 z resztek 5 Dywizji Strzelców Polskich, które powróciły do kraju. 2 Syberyjski pułk piechoty organizowany był przy batalionie zapasowym 64 Grudziądzkiego pułku piechoty w miejscowości Grupa, natomiast 1 Syberyjski pułk piechoty w Toruniu przy 63 pułku piechoty. W pierwszej dekadzie sierpnia brygada skierowana została na front i podporządkowana dowódcy 5 Armii.

Geneza

Po rozwiązaniu korpusów polskich na Wschodzie, na wschodnich obszarach Rosji zaczęły żywiołowo tworzyć się polskie formacje zbrojne. Wstępowali do nich żołnierze rozpadającej się armii rosyjskiej, jeńcy wojenni z armii austro-węgierskiej oraz liczni legioniści. W styczniu 1919 sformowano 5 Dywizję Strzelców Polskich. Wspólnie z 4 DSP stanowiła organizacyjnie część Armii Polskiej we Francji (Armii Hallera). Wiosną 1919 rozpoczęła ona marsz koleją w kierunku wschodnim. Jej celem, podobnie jak i słabo współdziałających z Polakami wojsk Republiki Czechosłowackiej, był powrót do kraju droga morską. Ruchem kolejowym zarządzali przede wszystkim Czesi. Polska dywizja stanowiła ariergardę. Toczyła ona liczne walki z oddziałami „czerwonych”, regularnymi oddziałami i partyzanckimi. Ponosiła przy tym ogromne straty. 23 grudnia na węzłowej stacji Tajga, Czesi nie chcieli przyjmować polskich pociągów. Oddziały 5 DP przegrupowały się w stronę Krasnojarska. Tam jednak wybuchło powstanie, a „czerwona” 5 Armia dokonała obejścia linii kolejowej. Ostatecznie część transportów dywizji dostała się w ich ręce. Część oddziałów polskich przedarła się w walce przez to miasto. Zostały jednak zablokowane w Klukwiennej. Prośba do gen. Syrowego o udzielenie pomocy spotkała się z brutalną odmową.

10 stycznia 1920, 3000 kilometrów od Polski, na Syberii, skapitulowała 5 Dywizja Strzelców Polskich. Część żołnierzy dywizji zdecydowała przedzierać się na wschód. Większość zginęła. Część jednak dotarła do Irkucka. W mieście zorganizowano tymczasową bazę i stąd różnymi drogami żołnierze kierowali się do Harbina. Tam powstał samodzielny batalion 1 pułku strzelców, Legia Oficerska oraz oddział kawalerii i artylerii. Rząd polski zorganizował powrót oddziałów do kraju. W kwietniu zgrupowanie wraz z rodzinami przejechało do portu Dairen i tam zaokrętowało się na statek „Jarosław”. Podróż do kraju przez Nagasaki, Hongkong, Singapur, Kolombo, Aden, Gibraltar i Kopenhagę trwała ok. 3 miesięcy. 1 lipca w Gdańsku witano 120 oficerów i 800 szeregowych.

Po rozładunku batalion strzelców rozmieszczono w Chełmnie, a Legię Oficerską i rodziny w Grupie. Początkowo zamierzano przeprowadzić demobilizację, a oficerów skierować na urlopy. Jednak wobec groźby ze strony, jak to określano, „czerwonej nawały” wszyscy pozostali w służbie czynnej.

Organizacja

14 lipca minister spraw wojskowych wydał rozkaz o sformowaniu dwupułkowej Syberyjskiej Brygady Piechoty. W jej skład weszli przede wszystkim ochotnicy. Do punktów formowania przyjeżdżały zorganizowane grupy. Stawili się tam m.in. „członkowie klubu wioślarskiego z Kalisza, dwie kompanie zorganizowane przez PPS w Łodzi, VII i VIII klasy gimnazjalne w pełnym składzie z księdzem i nauczycielami. Zgłaszają się ochotnicy grupami i pojedynczo, wszyscy niewyszkoleni, karabina w ręku nie mieli, wszyscy jednak pełni poświęcenia i zapału”^[1]. W pierwszych dniach sierpnia, przez Skierniewice, Warszawę dotarła do Zegrza, została włączona w skład 5 Armii. Jeszcze w czasie marszu prowadzono szkolenie strzeleckie i doposażano brygadę w sprzęt i umundurowanie.

Na podstawie rozkazu Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego nr 6797/20/Sąd. z 10 sierpnia 1920 został utworzony (wyjątkowo) sąd polowy dla Brygady Syberyjskiej. Na stanowisko szefa sądu został wyznaczony kpt. KS Tadeusz Garbusiński z Sądu Wojskowego Okręgu Generalnego Warszawa^[a]. Ponadto przydzieleni zostali porucznicy Korpusu Sądowego: Roman Szluha^[b] z Sądu Wojskowego Okręgu Generalnego Kielce i Mieczysław Radwański z Sądu Wojskowego Okręgu Generalnego Warszawa^[2].

Brygada w boju

13 sierpnia jej oddziały wyszły nad Wkrę pod Borkowem, a 14 sierpnia już walczyły. Walki pod Borkowem brygada okupiła dużymi stratami. Część żołnierzy dopiero teraz uczyła się strzelać. Brygada walczyła później pod Nasielskiem i Prusinowicami, zdobyła Maków. Toczyła też dramatyczny bój pod Chorzelami i Myszyńcem z przebijającym się na wschód oddziałami bolszewickiego III Korpusu i 4 Armii. Po bitwie brygada przeszła na odpoczynek stając się jednocześnie wraz z oddziałami Dywizji Ochotniczej częścią nowej 22 Dywizji Piechoty.

Dowódca 5 Armii gen. Władysław Sikorski tak ocenił brygadę^[3]:

Przebywający pod Chorzelami Lucjan Żeligowski wspominał^[4]:

Struktura organizacyjna Syberyjskiej Brygady Piechoty

• Dowództwo
  • dowódca – płk Kazimierz Rumsza
• 1 Syberyjski pułk piechoty – mjr Franciszek Dindorf-Ankowicz
• 2 Syberyjski pułk piechoty – kpt. Józef Werobej
• Syberyjski dywizjon artylerii polowej (od 12 IX 1920 – IV dywizjon 16 pułku artylerii polowej)
• Syberyjski dywizjon kawalerii

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Odziemkowski: 5 Dywizja Piechoty w dziejach oręża polskiego. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1997. ISBN 83-87103-20-9.
• Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
• „Księga chwały piechoty”: komitet redakcyjny pod przewodnictwem płk. dypl. Bolesława Prugara Ketlinga, Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona Warszawa 1992
• Bartosz Zakrzewski: 18 Dywizja Piechoty WP w wojnie polsko-sowieckiej. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2016. ISBN 978-83-7543-415-6.