Brytyjskie okręty podwodne typu R

Okręty podwodne typu R

Kraj budowy	Wielka Brytania
Zbudowane	10
Użytkownicy	Royal Navy
Służba w latach	1918–1934
Uzbrojenie:
7 bądź 12 torped
Wyrzutnie torpedowe: • dziobowe	6 x 450 mm
Załoga	22 oficerów i marynarzy
Wyporność:
• na powierzchni	427 t
• w zanurzeniu	508 t
Długość	50 m
Szerokość	4,9 m
Napęd:
1 silnik wysokoprężny 2 silniki elektryczne
Prędkość: • na powierzchni • w zanurzeniu	9,5 w. 15 w.
Zasięg:
• na powierzchni	podwodny – 1 godzina (15 Mm) przy 15 w. nawodny – 2000 Mm przy 9 w.

Brytyjskie okręty podwodne typu R – seria 12 okrętów podwodnych zbudowanych na zamówienie Royal Navy w końcowym okresie I wojny światowej. Były to pierwsze okręty podwodne zaprojektowane specjalnie do polowania na okręty podwodne nieprzyjaciela, a także pierwsze okręty podwodne z hydrodynamicznie zoptymalizowanym kadłubem pozwalającym im na osiągnięcie większej szybkości pod wodą niż na powierzchni.

Okręty podwodne typu R weszły do służby zbyt późno, by mieć znaczący wpływ na przebieg działań wojennych, a ich skuteczność była ograniczona z powodu niedoskonałych jeszcze wówczas technologii wykrywania okrętów podwodnych. Większość okrętów została złomowana tuż po zakończeniu I wojny światowej.

Tło historyczne

Począwszy od 1917 brytyjskie okręty podwodne były coraz częściej używane do zwalczania okrętów podwodnych, patrolując rejony w których często działały niemieckie U-Booty^[1][2]. Pływając na głębokości peryskopowej, okręty brytyjskie prowadziły działania poszukując płynących na powierzchni okrętów niemieckich celem zatopienia ich salwą torped^[1]. Taktyka czyhania na wynurzone U-Booty wiązała się z faktem, że aż do końcowego okresu II wojny światowej większość okrętów podwodnych zazwyczaj działała na powierzchni morza, zanurzając się tylko celem wykonania ataku bądź ucieczki. Brytyjska taktyka nie była zbytnio skuteczna w związku z ograniczonymi możliwościami ówczesnych okrętów podwodnych, które miały znacznie niższą prędkość podwodną niż nawodną oraz bardzo krótki zasięg podwodny^[1]. W maju 1917, Eustace Tennyson-d'Eyncourt (ówczesny Director of Naval Construction) zaproponował budowę nowej klasy okrętów podwodnych, osiągających dużą prędkość podwodną, których zadaniem miało być przede wszystkim polowanie na okręty podwodne przeciwnika^[1]. Okręty te były określane mianem anti-submarine submarine^[1][3] i submarine destroyer of submarines^[1][4], współcześnie okręty podwodne tego typu znane ją jako hunter-killer^[1][5][6][7] („myśliwskie okręty podwodne”).

Zaprojektowanie i akceptacja rewolucyjnego^[8] projektu pierwszych^{[1][9][10][7]} „podwodnych myśliwców” trwała sześć miesięcy i zamówienie na budowę 12 okrętów tego typu zostało złożone w listopadzie 1917^[1].

Opis konstrukcji

Przekrój wzdłużny okrętu klasy R; zwraca uwagę kroplowy kształt kadłuba

Okręty typu R były jedynymi okrętami podwodnymi z okresu I wojny światowej zaprojektowanymi specjalnie do polowania na wrogie okręty podwodne^[1][8][11]. Podstawowym priorytetem projektu, któremu zostały podporządkowane wszystkie inne cechy okrętu, było nadanie mu maksymalnej prędkości podwodnej^[1]. Kadłub okrętu został zoptymalizowany hydrodynamicznie, był bardzo opływowy, bez zbędnych, wystających części zakłócających opływ wody, przypominające współczesne kadłuby typu „kropla wody”^[8] (np. kadłub typu Albacore). Zapas wyporności kadłuba wynosił ponad 23%, znacznie więcej niż niecałe 17% najpopularniejszego brytyjskiego typu H^[6].

Okręty miały pojedynczy kadłub ciśnieniowy^[12], wszystkie zbiorniki balastowe znajdowały się wewnątrz kadłuba^[3][6][12]. Maszynownia zajmowała 35% kadłuba. Napęd na powierzchni zapewniał 8-cylindrowy silnik wysokoprężny o mocy maksymalnej 480KM. Ten sam silnik używany był do ładowania akumulatorów. Silniki pochodziły z zakładów Ruston & Horsby, North British Diesel Engine and Co. oraz HM Dockyard w Chatham^[12].

Napęd podwodny stanowiły dwa^[1] silniki elektryczne o łącznej mocy 1200KM. Energię do silników dostarczała bateria 220 akumulatorów^[12]. Akumulatory były tego samego typu, jakie były używane przez okręty podwodne typu J^[1]. Silniki napędzały pojedynczą śrubę^[6][13][14].

Na uzbrojenie okrętów wybrano 18-calowe torpedy (mniejsze od częściej używanych 20- i 21-calowych) co pozwoliło na umieszczenie aż sześciu wyrzutni w dziobie okrętu. Przy polowaniu na U-Booty za najważniejsze uważano wystrzelenie dużej salwy torpedowej, podczas gdy duży zasięg czy wielkość głowicy bojowej miała znaczenie drugorzędne^[12]. Według oryginalnego projektu, okręty miały siedem torped (sześć w wyrzutniach i jedną zapasową). W czasie wojny okręty zazwyczaj miały na pokładzie sześć zapasowych torped kosztem miejsca dla jednego marynarza^[5].

Typ R nie był wyposażony w żadne uzbrojenie artyleryjskie^[12], według niektórych źródeł początkowo planowano go jednak uzbroić w pojedynczą armatę 4-calową (102 mm)^[13].

Oprócz peryskopów, okręty podwodne typu R wyposażone były w pięć szumonamierników do poszukiwania wrogich okrętów podwodnych^[6][12].

Załogę okrętu stanowiło dwóch oficerów i 20 marynarzy^[12].

Lista okrętów typu R

Służba

„R3” na powierzchni

W służbie okręty okazały się nielubiane przez załogi i charakteryzowały się kiepską dzielnością morską na powierzchni. Użyty w nich silnik wysokoprężny miał zbyt małą moc, aby zapewnić okrętom dobrą prędkość nawodną i równocześnie ładować ich akumulatory^{[3][5][6][12][10]}. Okręty zazwyczaj ładowały akumulatory w porcie^[10][6]. Okręty były także bardzo trudne do sterowania pod wodą, szczególnie przy maksymalnej prędkości^[12].

W momencie zakończenia I wojny światowej, w aktywnej służbie było sześć okrętów typu R – „R1” i „R2” stanowiły część 14 Flotylli w Blyth, „R7”, „R8”, „R11” i „R12” stacjonowały w Killybegs^[15].

W czasie wojny tylko jeden okręt tego typu, „R7”^[6], miał okazję zaatakowania nieprzyjacielskiego U-Boota. Okręt wystrzelił pełną salwę sześciu torped, jednak bez rezultatu – według niektórych źródeł wszystkie torpedy chybiły^[10][15], według innych – jedna trafiła w cel, ale nie wybuchła^{[2][3][6][5][13]}.

Ocena okrętów

Sama koncepcja okrętów typu R została opisana jako „rewolucyjna”^[8], „fantastyczna”^[15], „wyprzedzająca epokę”^[15]. Krytykowano jednak ich krótki zasięg podwodny, a także niewydajne ówczesne sensory^[5][8] oraz bardzo złą dzielność morską na powierzchni.

Były to pierwsze okręty podwodne zaprojektowane specjalnie do zwalczania okrętów podwodnych nieprzyjaciela, następne okręty bazujące na podobnym koncepcie zostały zaprojektowane i wybudowane dopiero pod koniec lat 1940. w ramach amerykańskiego programu SSK (USS „Tang”)^[10].

Okręty tego typu ustanowiły podwodny rekord prędkości, wynoszący 15 węzłów, który został pobity dopiero w 1938 przez japoński, eksperymentalny okręt podwodny „Numer 71”^[16].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Dorr Carpenter, Norman Polmar: Submarines of the Imperial Japanese Navy. Annapolis, Md.: Naval Institute Press, 1986, s. 100. ISBN 0-87021-682-1. (ang.)
• Jeremy Flack: 100 Years of Royal Navy Submarines. Wielka Brytania: Airlife, 2002. ISBN 1-84037-300-8. (ang.)
• Edwyn Gray: British Submarines in the Great War. Londyn: Leo Cooper, 1970. (ang.)
• Jack Hool, Keith Nutter: Damned Un-English Machines. Charleston: Tempus Publishing, 2003. ISBN 0-7524-2781-4. (ang.)
• Robert Hutchinson: Jane's Submarines: War Beneath the Waves from 1776 to the Present Day. London ; New York: HarperCollins, 2001. ISBN 0-00-710558-4. (ang.)
• Robert Hutchinson: Jane's Submarines: War Beneath the Waves from 1776 to the Present Day. Collins, 2003. ISBN 978-0007163687. (ang.)
• P. K. Kemp: H. M. Submarines. Londyn: Herbert jenkins, 1953. (ang.)
• F. W. Lipscomb: The British Submarine. Londyn: A and C Black, 1954. (ang.)
• John Parker: The Illustrated Guide to Submarines. Londyn: Hermes House, 2007. ISBN 978-1-84681-199-9. (ang.)
• Anthony Preston: The Royal Navy Submarine Service. Londyn: Conway Maritime Press, 2001. ISBN 0-85177-891-7. (ang.)
• Anthony Preston: The World's Great Submarines: From the American Civil War to the Present Day. ISBN 978-0-86288-788-9. (ang.)
• Robert C. Stern: The Hunter Hunted, Submarine versus Submarine. Chatham Publishing, 2007. ISBN 978-1861762658. (ang.)