Brzana pospolita

Brzana pospolita

Barbus barbus[1]
(Linnaeus, 1758)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	promieniopłetwe
Rząd	karpiokształtne
Rodzina	karpiowate
Rodzaj	Barbus
Gatunek	brzana pospolita
Synonimy Barbus barbus barbus (Linnaeus, 1758) Barbus barbus borysthenicus Dybowski, 1862 Barbus barbus gallicus Karaman, 1971 Barbus communis Nordmann, 1840 Barbus communis Perty, 1832 Barbus fluviatilis Fitzinger, 1832 Barbus fluviatilis alba Krauss, 1882 Barbus fluviatilis aurata Veesenmayer, 1884 Barbus fluviatilis tyrasensis Dybowski, 1862 Barbus mayori Valenciennes, 1842 Barbus vulgaris Fleming, 1828 Cyprinus barba Linnaeus, 1758 Cyprinus barbus Linnaeus, 1758
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Młody osobnik

Brzana pospolita^[3], brzana^[3] (Barbus barbus) – gatunek słodkowodnej ryby z rodziny karpiowatych (Cyprinidae).

Występowanie

Występuje w dorzeczach Loary, Rodanu, Renu, Dunaju, Łaby, Odry, Wisły, Tamizy, Niemna, Dniestru i Dniepru. Introdukowana we Włoszech i Maroku. Bywa hodowana w akwariach.

Ryba typowo rzeczna. Przebywa zazwyczaj w miejscach o twardym, kamienistym lub kamienisto - żwirowym dnie i szybkim nurcie. Osobniki młode najczęściej przebywają bliżej brzegu, starsze zaś w głównym nurcie, w głębszej wodzie. Młode brzany są wrażliwe na spadek zawartości tlenu w wodzie.

Cechy morfologiczne

Ciało długie, niskie i walcowate. Otwór gębowy dolny, wysuwany, zaopatrzony w dwie pary wąsików. oczy skierowane nieco ku górze. Płetwa ogonowa głęboko wcięta. Ostatni promień płetwy grzbietowej jest twardy i gruby, na tylnej krawędzi ząbkowany. Liczba łusek w linii nabocznej 55-65^[4].

Grzbiet oliwkowozielony lub ciemnoszary, boki jaśniejsze, brzuch biały. Płetwy grzbietowa i ogonowa szare z ciemniejszym obrzeżeniem, pozostałe płetwy czerwonawe. Wydaje dźwięki podobne do świstu lub syku. Osiąga przeciętnie około 70 cm.

Wędkarski rekord Polski: 7,00 kg i 85 cm długości (2000)^[5]

Odżywianie

Głównym pokarmem są larwy owadów wodnych (muchówki, chruściki, widelnice, jętki) oraz kiełże, mięczaki i skąposzczety, rzadziej małe ryby.

Rozród

Samce dojrzewają płciowo w 2 lub 3 roku życia, samice w wieku 4-5 lat. Tarło odbywa się etapami od V do VIII, w temperaturze 15-18 °C, na piaszczystym lub kamienistym podłożu w płytkiej wodzie. U samca na grzbiecie i głowie występuje wysypka tarłowa. Ikra jest przyklejana do kamieni lub piasku. Wylęg następuje po 6-8 dniach. Młode brzany mają około 9 mm długości zaraz po wykluciu, a po 3 tygodniach osiągają długość 3 cm. Po roku brzana ma około 12 cm. W następnych latach przyrost wynosi około 5 cm. W wieku 13 lat długość wynosi około 50 cm.

Znaczenie gospodarcze

Na niektórych obszarach brzana ma duże znaczenie gospodarcze. Chętnie łowiona na wędkę na grunt, spławik oraz spinning. Ze względu na wrażliwość na spadek zawartości tlenu w wodzie, wykorzystuje się je jako bioindykatory w procesach uzdatniania wody. Ikra brzany jest trująca. W okresie tarła trujące mogą być również mięśnie jamy brzusznej. Zatrucie u człowieka objawia się biegunką i wymiotami.

Ochrona

Zobacz też

• ryby Polski

Przypisy

Bibliografia

• Josef Reichholf, Gunter Steinbach, Claus Militz: Wielka encyklopedia ryb : słodkowodne i morskie ryby Europy. Wiśniewolski Wiesław (tłum.). Warszawa: Muza, 1994. ISBN 83-7079-317-7.
• Fritz Terofal, Claus Militz: Ryby słodkowodne. Leksykon przyrodniczy. Henryk Garbarczyk, Eligiusz Nowakowski i Jacek Wagner. Warszawa: Świat Książki, 1997. ISBN 83-7129-441-7.
• Barbus barbus. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. www.fishbase.org [dostęp 7 czerwca 2009]