Brzeżany

Brzeżany
Бережани
Ilustracja
Panorama miasta
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 tarnopolski

Rejon

tarnopolski

Hromada

Brzeżany

Prawa miejskie

1530

Burmistrz

Rostysław Bortnyk

Wysokość

269 m n.p.m.

Populacja (2020)
• liczba ludności


17 430

Nr kierunkowy

+380-3548

Kod pocztowy

47501, 47502

Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego
Mapa konturowa obwodu tarnopolskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Brzeżany”
Położenie na mapie Ukrainy
Ziemia49°26′28,42″N 24°56′35,16″E/49,441228 24,943100
Strona internetowa
Portal Ukraina
Przedwojenny herb

Brzeżany (ukr. Бережани, Bereżany) – miasto na Ukrainie, w obwodzie tarnopolskim, w rejonie tarnopolskim, nad Złotą Lipą, siedziba administracyjna hromady. W 2020 roku liczyło ok. 17,4 tys. mieszkańców[1].

Historia

  • W następnych dniach ukraińscy nacjonaliści witają uroczyście wkraczający Wermacht[11].
  • 6 lipca 1941 r. odkrycie ciał ofiar NKWD wywołało pogrom Żydów (zob. pogrom w Brzeżanach), których oskarżono o sympatyzowanie z bolszewizmem. Ukraińscy nacjonaliści zabili podczas pogromu 250-300 osób[12].
  • W latach 1941–1944 pod okupacją niemiecką (Dystrykt Galicja)
  • 1941–1943 – Holocaust w Brzeżanach. Ocenia się, że zginęło 5,5–6,5 tys. Żydów[13] (zob. getto w Brzeżanach).
  • W latach 1942–1944 był to rejon działalności AK
  • W latach 1939 –1945 był to teren działalności nacjonalistów ukraińskich z OUN, a następnie z UPA. Z ich rąk zginęło ok. 40 polskich mieszkańców miasta, w tym Stefan Biliński, lekarz i ordynator szpitala miejskiego w Brzeżanach, oraz Tadeusz Mazurkiewicz, harcerz i członek AK[14].
  • W latach 1945–1991 na terytorium Ukraińskiej SRR w granicach ZSRR
  • 1946 wysiedlenie Polaków w nowe granice Polski
  • 1946–1947 w rejon Brzeżan i samego miasta została przesiedlona część ludności ukraińskiej z powiatu sanockiego
  • Od 1991 na terytorium Ukrainy.
położenie na mapie województwa tarnopolskiego w roku 1939

Zabytki

Kościół gr.kat. pw. św. Trójcy
Zabudowa miasta
Ruiny zamku w Brzeżanach
Ratusz miejski
  • Zamek Sieniawskich (w ruinach) – zbudował go Mikołaj Sieniawski w 1554 roku, rozbudowany został w XVII i XVIII wieku. Urządzony był z wielkim przepychem, należał do największych rezydencji magnackich Rzeczypospolitej, nazywany był Podolskim Wawelem. Na zamku przebywali m.in.: król August II Mocny (1698), książę Franciszek Rakoczy (1702) i car Piotr I Wielki (1707). Zdewastowany w XIX i XX wieku, za czasów gdy dziedzicem był Aleksander Potocki (1798–1868) – wojskowy, powstaniec 1830, emigrant, filantrop
  • Kościół zamkowy z XVII wieku – zdewastowany z kaplicą grobową Sieniawskich
  • Kaplica grobowa Sieniawskich – jedno z dawniejszych najwspanialszych polskich mauzoleów rodowych. Obecnie w całkowitej ruinie. Początek dewastacji zaczął się jeszcze w XIX wieku, kolejne zniszczenia przyniosła wojna krymska. Jej konserwacji w latach 70. XIX wieku podjął się Stanisław Potocki. W czasie I wojny światowej kaplica kolejny raz uległa zniszczeniom, a dzieło całkowitej dewastacji dokonane zostało po 1945 roku, kiedy zabrakło polskich opiekunów tego miejsca. Kaplica mieściła zespół nagrobków Sieniawskich: Anny Sieniawskiej (z 1574 roku), Jana Sieniawskiego (z 1583 roku), Mikołaja Sieniawskiego (z 1569 roku), Hieronimem Sieniawskim (z 1583 roku), Adamem Hieronimem Sieniawskim (1619), Mikołajem Sieniawskim (1636), Aleksandrem Sieniawskim (1621) i Prokopem Sieniawskim (1626). Nagrobki obecnie są całkowicie zdewastowane. Zdaniem Mieczysława Orłowicza nagrobki w kaplicy w czasie swojej świetności były „godne wawelskich”. W kaplicy znajdowały się m.in. cynowe XVII wieczne sarkofagi z postaciami zmarłych na wiekach niemające odpowiednika w sztuce polskiej, które były dziełem wrocławskiego rzeźbiarza Jana Pfistera. Sarkofagi te (4 sztuki) szczęśliwie ocalały, dzięki ich wywiezieniu podczas wojny polsko-rosyjskiej w 1920 r. do Krakowa. Dziś znajdują się w kryptach na zamku Pieskowa Skała
  • Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła (dawniej kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny czyli kościół farny)
  • Kościół i klasztor Bernardynów z 1630–1638
  • Kościółek ormiański z XVIII wieku, na którego fasadzie znajdują się resztki fresku przedstawiającego Matkę Boską, autorstwa Edwarda Śmigłego-Rydza, siedziba jednej z 8 parafii ormiańsko-katolickich w międzywojennej Polsce
  • Cerkiew pw. św. Mikołaja z XVII wieku
  • Cerkiew pw. św. Trójcy z XVII-XIX wieku
  • dworki szlacheckie

Sport

W czasach II RP w Brzeżanach istniał klub piłkarski Sieniawa Brzeżany[15].

Związani z Brzeżanami

Książki

  • Brzeżany 1530-1930. Złoczów : J. Landesberg, 1930.
  • Józef Czernecki, Brzeżany. Pamiątki i wspomnienia w setną rocznicę założenia gimnazyum (1905)
  • Shimon Redlich, „Razem i osobno. Polacy, Żydzi, Ukraińcy w Brzeżanach 1919–1945”, Sejny 2008, ISBN 83-86872-33-0.
  • Zbigniew Rusiński, „Tryptyk brzeżański”, Wrocław 1998, ISBN 83-907486-3-0.
  • Juliusz Słowacki, „Jan Bielecki”.
  • Witold Goliński, „Brzeżany na starej pocztówce”, Kluczbork 2006.
  • Zbigniew Harbuz, MOJA ULICA W BRZEŻANACH, 1998, opowiadanie, III nagroda w konkursie Cracovia Leopolis[24]

Miasta partnerskie

Przypisy

  1. Чисельність наявного населення України на 1 січня 2020 року. Статистичний збірник. За редакцією Марії ТІМОНІНОЇ. Київ: Державна служба статистики України, 2020, s. 64.
  2. Karol Szajnocha, Jadwiga i Jagiełło, Lwów 1861, t. III s. 315, wersja elektroniczna
  3. Aleksander Jabłonowski. Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. [W:] Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XVIII (VII), Cz. II-a. Warszawa: drukarnia Piotra Laskanera i S-ki, 1903, s. 199.
  4. Przedstawicielem rodu Uhnowskich był m.in. Dziersław z Uhnowa, kasztelan bełski; w literaturze – czasem Hunowskich.
  5. Zenon Guldon, Jacek Wijaczka. Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku. w: „Czasy Nowożytne”, 21, 2008, s. 167.
  6. Zbigniew Hundert, Od towarzysza jazdy do wojewody podolskiego. Przebieg służby wojskowej Nikodema Żaboklickiego w latach 1656–1706 [dostęp 2018-02-28] (ang.).
  7. Tekst deklaracji opublikowany w:Dz.U. z 1923 r. nr 49, poz. 333
  8. Stanisław Nicieja, Kresowa Atlantyda, t. I, 2012, s. 192, ISBN 978-83-61915-27-0.
  9. Jerzy Węgierski: Lwów pod okupacją sowiecką 1939–1941. Warszawa: Editions Spotkania, 1991, s. 278. ISBN 83-85195-15-7.
  10. Bogdan Musiał: Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne. Brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2001, s. 135. ISBN 83-88747-40-1.
  11. Stanisław Nicieja, dz. cyt.
  12. Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6, s. 78.
  13. Холокост..., Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6, s. 80.
  14. Henryk Komański, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w Województwie Tarnopolskim 1939-1946, wyd. Wyd. 2., popr, Wrocław: Nortom, 2006, ISBN 83-89684-61-6, OCLC 156875487 [dostęp 2022-11-07].
  15. Klasa C Stanisławów-Tarnopol. plk1921.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-25)].
  16. Julian Fontana, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2021-04-08].
  17. a b Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Złoczowie za rok szkolny 1920/21. Złoczów, 1921, s. 10.
  18. Sprawozdanie Dyrekcyi c. k. Gimnazyum w Brzeżanach za rok szkolny 1899. Brzeżany: Drukarnia i księgarnia A. Cichockiego, 1899, s. 41.
  19. Szematyzm 1869, s. 22. (niem.)
  20. Leon Madeyski h. Poraj (ID: psb.16463.1)
  21. Ślub. „Kurjer Lwowski”. 180, s. 5, 2 lipca 1885.
  22. Madejski (Madeyski) Leon. W: Polski Słownik Biograficzny. T. XIX. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1974, s. 117.
  23. Józef Teodorowicz | Służyli Niepodległej [dostęp 2022-09-09] (ang.).
  24. Cracovia Leopolis, 1998, [dostęp: 13.03.2017]

Babliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Ternopil Oblast location map.svg
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Районы Тернопольской области с 17 июля 2020 года
Церква Пресвятої Трійці у Бережанах.jpg
Autor: Nakonechnyi o, Licencja: CC BY-SA 4.0
Церква Пресвятої Трійці у Бережанах Вид ззовні
Tern1h.jpg
Coats of arms of Ternopil oblast since 2003.
Coat of Arms of Berezhany.svg
Coat of Arms of the city of Berezhany, Ternopil Oblast, Ukraine
Berezhany213.JPG
Panorama over old part of Berezhany city, in Berezhany, Ternopil region, western Ukraine
Бережанська Ратуша 2019 рік.jpg
Autor: Nakonechnyi o, Licencja: CC BY-SA 4.0
Бережанська ратуша, 2019 рік
Ukraina (24).jpg
Center of Berezhany, Ternopil oblast, western Ukraine.
Tarnopolskie.gif
Tarnopol Voivodeship
POL Brzeżany COA.svg
Herb miasta Brzeżany z czasów II RP
Бережани -Замок.jpg
Autor: Demmarcos, Licencja: CC BY-SA 4.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 61-105-0008
Flag of Berezhany.svg
Flag of the city of Berezhany, Ternopil Oblast, Ukraine