Brzezina (opowiadanie)

Brzezina – opowiadanie Jarosława Iwaszkiewicza wydane w 1932 roku w zbiorze opowiadań „Panny z Wilka” wraz z tytułowym opowiadaniem.

Napisane zostało w willi Atma w Zakopanem, gdy Iwaszkiewicz gościł u Karola Szymanowskiego^[1].

Fabuła

Opowiadanie rozpoczyna się przyjazdem młodego, chorego na gruźlicę Stanisława do małej leśniczówki swojego brata. Mężczyzna, który wcześniej leczył się w Davos, ma świadomość nieuchronności zbliżającej się śmierci. U Bolesława ma więc nadzieję odnaleźć spokój i ciszę. Brat Stanisława przeżywa żałobę po śmierci swojej żony Basi i zostaje sam z kilkuletnią córeczką Olą.

Bolesław to ponury, zamknięty w sobie człowiek, związany z przyrodą i wykonywaną pracą. Stanisław jest z kolei typem światowca, tęskni za wielkomiejskim życiem, przyjęciami towarzyskimi i sztuką. W krótkim czasie zakochuje się w służącej Malinie, która jest uosobieniem zdrowia i sił witalnych. Stanisław nawiązuje z nią romans, mimo że dziewczyna jednocześnie spotyka się ze stróżem Michałem, za którego chce wyjść za mąż. Romans zostaje dostrzeżony przez Bolesława. Rodzi się w nim niepohamowana zazdrość o dziewczynę. Między braćmi dochodzi do ostrego konfliktu. Bolesław mimo świadomości, jak poważnie chory jest jego brat, wyjawia mu prawdę o związku Maliny z Michałem. Stan Stanisława ulega gwałtownemu pogorszeniu. Wkrótce umiera i zgodnie z własnym życzeniem zostaje pochowany obok żony Bolesława w pobliskiej brzezinie. Po tym wydarzeniu Bolesław odczuwa ulgę i oczyszczenie. Wkrótce też zostaje kochankiem Maliny. Kiedy zaś dziewczyna oznajmia mu, że wychodzi za Michała, mężczyzna postanawia budować swoje szczęście z dala od grobów żony i brata i wyjeżdża wraz z córeczką.

Motywy

Opowiadanie jest studium psychiki człowieka w momencie zetknięcia ze śmiercią. Poruszany jest tu problem przemijania i podejścia człowieka do śmierci. Kreacja głównego bohatera opowiadania, umierającego na gruźlicę Stanisława, inspirowana jest biografiami dwóch bliskich osób z kręgu przyjaciół pisarza: losami krewnego autora Brzeziny, kompozytora, Karola Szymanowskiego oraz życiem polskiego poety, Jerzego Lieberta. Autor pokazuje człowieka zjednoczonego z naturą, poza historią, polityką, z dala od społeczeństwa, ukazując przy tym zasadniczy budulec ludzkiej osobowości. Bohaterowie pogrążeni są w bierności i apatycznym analizowaniu własnych doznań, ich swoista „nieruchliwość” (szczególnie Bolesław nie oddala się od leśniczówki, od śmierci żony nie jeździ nawet do miasta) jest zewnętrznym wyrazem bezcelowości ich życia.

Adaptacje

Na podstawie opowiadania powstał film w reżyserii Andrzeja Wajdy pod tym samym tytułem^[2].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Brzezina w bibliotece Polona
• Tekst opowiadania
• Motywy i fabuła opowiadania