Brzeziny

Brzeziny
miasto i gmina
Ilustracja
Muzeum Regionalne w Brzezinach
HerbFlaga
HerbFlaga
Dewiza: Z brzóz do Brzezin
Państwo

 Polska

Województwo

 łódzkie

Powiat

brzeziński

Data założenia

przed 1200

Prawa miejskie

przed 1329

Burmistrz

Ilona Skipor

Powierzchnia

21,58 km²

Wysokość

189 m n.p.m.

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość


12 501[1]
579,3 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 46

Kod pocztowy

95-060

Tablice rejestracyjne

ELW (do 2002 r.); EBR (od 2002 r.)

Położenie na mapie powiatu brzezińskiego
Mapa konturowa powiatu brzezińskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Brzeziny”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Brzeziny”
Ziemia51°48′01″N 19°45′05″E/51,800278 19,751389
TERC (TERYT)

1021011

SIMC

0977025

Hasło promocyjne: Miasto od Nova
Urząd miejski
ul. Sienkiewicza 16
95-060 Brzeziny
Strona internetowa
BIP
Położenie miasta (gminy miejskiej) Brzeziny na mapie powiatu brzezińskiego
Staw na Mrożycy

Brzezinymiasto w województwie łódzkim, w powiecie brzezińskim. Położone jest na wschód od Łodzi, w pobliżu Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich, w dolinie rzeki Mrożycy. Były miastem szlacheckim[2].

Ośrodek wypoczynkowy; drobny przemysł m.in. odzieżowy. Zbiornik wodny na Mrożycy. Muzeum Regionalne z dużym działem krawiectwa.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto miało 12 501 mieszkańców[1].

Brzeziny znajdują się w czołówce rankingu polskich miast z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem[3]. Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia Brzeziny zostały w pierwszej 30 wśród miast Unii Europejskiej zanieczyszczonym pyłem zawieszonym PM2.5[4].

Brzeziny uzyskały lokację miejską przed 1329 rokiem[5]. Prywatne miasto szlacheckie położone było w XVI wieku w województwie łęczyckim[6]. Miasto prywatne Królestwa Kongresowego, położone było w 1827 roku w powiecie brzezińskim, obwodzie rawskim województwa mazowieckiego[7].

Położenie

Według danych z roku 2007[8] Brzeziny mają obszar 21,58 km², w tym:

  • użytki rolne: 80%
  • użytki leśne: 2%

Miasto stanowi 6,02% powierzchni powiatu brzezińskiego.

Brzeziny leżą w dawnej ziemi łęczyckiej[9].

Demografia

Dane z 1 stycznia 2017[10]:

OpisOgółemKobietyMężczyźni
jednostkaosób%osób%osób%
populacja12 534100660252,4593247,6
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)
580302278
  • Piramida wieku mieszkańców Brzezin w 2014 roku[11].


Piramida wieku Brzeziny.png

Gospodarka

Miasto tradycyjnie było ośrodkiem przemysłu włókienniczego. Pod koniec XIX wieku w Brzezinach oraz całym powiecie istniało: 6 przędzalni bawełny i fabryk wyrobów bawełnianych, 1990 warsztatów tkackich, 525 warsztatów tkackich i włókienniczych przetwarzających wełnę, 14 gorzelni, 2 browary, 1 destylarnia, 2 olejarnie, 1 papiernia, 1 młyn parowy, 88 młynów napędzanych wiatrem, 29 garbarni, 2 mydlarnie, 1 fabryka wapna, 10 cegielni oraz 3 zakłady żelazne[12].


Historia

Data założenia miejscowości nie jest dokładnie znana. Według zachowanych dokumentów Brzeziny jako osada istniały już w XI-XII wieku, zdaje się to potwierdzać, istniejąca w tym miejscu przed 1139 rokiem siedziba parafii rzymskokatolickiej[13]. Pierwszą wzmianka potwierdzającą miejski charakter Brzezin pochodzi z 1332 roku w dokumencie Władysława Siemowitowicza – księcia dobrzyńskiego i łęczyckiego. Przypuszcza się jednak, że status ten zyskały znacznie wcześniej, być może jeszcze w końcu XIII stulecia. Przywilej lokacyjny i prawa nadane miastu potwierdził w 1364 roku król polski Kazimierz Wielki, a w 1566 król Zygmunt August[12]. Najwcześniejsza informacja o Brzezinach jako siedzibie powiatu pochodzi z 1386 roku i dotyczy sądownictwa. Pod koniec średniowiecza, Brzeziny były miejscem, w którym odbywały się sesje wyjazdowe łęczyckiego sądu grodzkiego, tutaj również od końca średniowiecza aż do 1766 r. odbywały się roczki sądów ziemskich[14]. Niewątpliwie wczesny rozwój miasta związany był z handlem i korzystnym położeniem osady na szlaku drogi toruńsko – ruskiej, przy ważnych traktach handlowych łączących Wielkopolskę i Pomorze z Mazowszem, Podlasiem i Rusią oraz Litwę z Małopolską. Szczególnie intensywny rozwój Brzezin przypadł na okres od II połowy XV wieku do początków XVII wieku. W miejscowości znajdował się wówczas zamek ponieważ miasto było siedzibą kasztelani brzezińskiej[12].

W drugiej połowie XV stulecia Brzeziny przeszły w ręce rodziny Lasockich, którzy pozostawali ich właścicielami – podobnie jak okolicznych włości – przez kolejne 330 lat. Lasoccy dbali o swoje dobra i między innymi dzięki temu, szczególnie intensywny rozwój Brzezin przypadł na okres od połowy XV do początków XVII wieku. W okresie tym Brzeziny były znaczącym ośrodkiem produkcji rzemieślniczej i nakładczej, sukienniczej i krawieckiej, także piwowarskiej. W tym okresie w mieście funkcjonowało około 300 warsztatów, a Brzeziny były najważniejszym centrum produkcji sukna w Polsce. Na ten okres przypada też czas rozkwitu miasta, które zamieszkiwało ponad 2,5 tys. mieszkańców (co było liczbą na ówczesne czasy znaczną).

Według opinii polskiego historyka Stanisława Sarnickiego z 1585 r. Brzeziny były miastem „znakomitym, wybornymi rzemieślnikami sławnym”[12]. Miasto znane było również (za sprawą przybyłych tu w XVI w. Szkotów jako znaczny ośrodek browarnictwa. Pod względem gospodarczym ówczesne Brzeziny przerastały nawet stolicę województwa – Łęczycę, a przydomek „Krakówek”, jakim wówczas je określano, świadczy o dużym znaczeniu grodu nad Mrożycą. Z wysokiego poziomu nauczania słynęła brzezińska szkoła miejska, której uczniem był m.in. Maciej Stryjkowski, historyk, poeta i kronikarz. Z Brzezin pochodził pisarz ariański i ideolog reformacji Grzegorz Paweł z Brzezin, założyciel drugiej w Polsce szkoły protestanckiej oraz Adam Burski – filozof i rektor Akademii Zamojskiej. Z miastem 20 lat swojego życia związał również pisarz i publicysta polityczny epoki renesansu Andrzej Frycz Modrzewski, główny reprezentant postępowej myśli społeczno-politycznej polskiego Odrodzenia, autor traktu O naprawie Rzeczypospolitej.

Od XVII wieku rozpoczął się okres upadku gospodarczego i kulturalnego miasta, na co złożyły się kolejne wojny ze Szwecją, które zubożyły i wyludniły miasto, a później okres panowania saskiego – mimo napływu kolejnych osadników, w tym Żydów (pierwsza wiadomość z 1736 r.) oraz kolonistów niemieckich (od 1752 r.).

Zabory Polski

Po rozbiorach Polski miejscowość leżała w powiecie brzezińskim, guberni piotrkowskiej w zaborze rosyjskim stając się w tym czasie podupadającym miasteczkiem[12].

W latach 20. XIX wieku rozpoczął się dynamiczny okres rozwoju Łodzi, równoczesne próby przekształcenia Brzezin w znaczny ośrodek włókienniczy nie powiodły się i miasto na kolejną szansę rozwoju musiało czekać aż do lat 70. XIX wieku. Wtedy rozwój miasta doznał istotnego przyspieszenia. Dzięki ówczesnej, korzystnej koniunkturze gospodarczej Brzeziny stały się dużym ośrodkiem produkcji odzieżowej, największym w Królestwie Polskim ośrodkiem chałupnictwa krawieckiego. W mieście powstawały m.in. pasiaki dla Księżaków Łowickich. Produkowane w Brzezinach tanie wyroby przeznaczone były dla uboższych warstw społecznych Królestwa Polskiego. Dużą część produkcji odzieżowej eksportowano na rynki rosyjskie. Liczba lud[15]ności Brzezin wzrosła w 1885 roku do 6 tys. a w przeddzień wybuchu I wojny światowej miasto liczyło już 18 tys. mieszkańców.

Kwatera mogił wojennych - kampanii wrześniowej 1939 r.

Podczas I wojny światowej, pod koniec 1914 roku w pobliżu Brzezin miała miejsce bitwa, w wyniku której armia rosyjska została zmuszona do wycofania na linię Bzury, Rawki i Pilicy. Miasto, podobnie jak i okoliczne wioski, zostały wówczas zniszczone i znacznie wyludnione. Okres międzywojenny w przypadku Brzezin charakteryzował się rozwojem produkcji krawieckiej. W 1918 roku powstał w mieście Związek Producentów Konfekcji Męskiej. W mieście wytwarzano nadal, w większości tanią odzież bawełnianą. W 1937 roku w ówczesnym powiecie brzezińskim działało aż 649 zakładów krawieckich.

II wojna światowa

8 września 1939 r. w rejonie Brzezin miała miejsce bitwa oddziałów Armii Łódź z niemiecką 10. Dywizją Piechoty. Wówczas, podobnie jak pod koniec wojny, Brzeziny zostały zbombardowane. Niemcy włączyli miasto w granice Rzeszy, przemianowali je na Löwenstadt i rozpoczęli brutalne prześladowania ludności żydowskiej. Likwidacja utworzonego przez Niemców brzezińskiego getta nastąpiła w maju 1942 roku – jego mieszkańców wywieziono do obozów zagłady w Chełmnie i Oświęcimiu. W dniach 18 i 19 stycznia 1945 roku wojska 35 i 47 dywizji piechoty I Frontu Białoruskiego wyzwoliły miasto[16]. W toczonych wówczas walkach zginęło około 200 żołnierzy radzieckich, których podobnie jak polskich żołnierzy „września”, pochowano na cmentarzu przy ul. Łódzkiej (ku ich czci postawiono również Pomnik Wdzięczności). W czasie wojny zniszczeniu lub poważnemu uszkodzeniu uległo prawie 60% budynków, a liczba ludności zmalała do ok. 6000. Obecnie Brzeziny liczą ok. 13 tys. mieszkańców.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa skierniewickiego. W wyniku ostatniej reformy administracyjnej miasto na krótko pozbawiono roli powiatu.

Zabytki Brzezin

Drewniany kościół filialny pw. św. Anny z 1719 r.
Kościół pw. św. Franciszka z Asyżu
Cmentarz rzymskokatolicki w Brzezinach – brama na ul. Mikołaja Kopernika u zbiegu z ul. Tadeusza Kościuszki
Cmentarz żydowski w Brzezinach
  • kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętegogotycka, murowany, parafialny, ufundowany w 1321 r., a wzniesiony w XIV w., później wielokrotnie przebudowywany, z renesansową kaplicą Lasockich (1534), w której znajduje się późnorenesansowy ołtarz z XVII stulecia oraz płyty nagrobne Lasockich (nr rej.: 1-I-1 z 10.09.1947 i z 19.11.1960 oraz 1 z 27.07.1967).
  • drewniany kościół pw. św. Anny[17] – dobudowany do murowanej kaplicy z 1616 r. fundacji wojewody Stanisława Warszyckiego, wzniesiony w 1719 r. z fundacji mieszczanina Stanisława Bujakiewicza. W świątyni znajduje się cenny obraz w ołtarzu głównym, przedstawiający Świętą Trójcę, pochodzący z połowy XVII wieku, a także obrazy św. Walentego i św. Barbary, gotycką kropielnicą oraz rzeźby świętej z połowy XVII wieku i Anioła z chustą św. Weroniki (nr rej.: 6-I-6 z 12.09.1947 i z 19.11.1960 oraz 6 z 29.05.1967).
  • zespół klasztoru Reformatów – pierwotnie drewniany ufundowany w 1627 r., obecny murowany składający się z kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu wzniesionego w 1754 r. (nr rej.: 8-I-8 z 10.09.1947 i 19.11.1960 oraz 4/8 z 27.05.1967) i klasztoru (nr rej.: 9-I-9 z 19.11.1960 oraz 9 z 27.05.1967), wzniesionego w początkach XVIII stulecia. Kościół i klasztor wielokrotnie niszczone i odbudowywane, odrestaurowano w latach 1947–1952.
  • kościół pw. Ducha Świętego[18] – murowany, barokowy kościół ss. Bernardynek ufundowany w 1737 (nr rej.: 5-I-5 z 12.09.1947 i 19.11.1960 oraz 5 z 29.05.1967 r.) przez Józefa Lasockiego. Posiada późnobarokowy wystrój wnętrza. W ołtarzu znajduje się cenny obraz z XVII stulecia, przedstawiający Matkę Boską.

Oprócz powyższych, według rejestru zabytków NID[19] na listę zabytków wpisane są obiekty:

  • układ miejski, nr rej.: 671-A z 30.03.1984
  • dzwonnica kościoła par. pw. Podwyższenia Krzyża, nr rej.: 728 A z 1.06.1984
  • dzwonnica kościoła fil. pw. św. Anny, nr rej.: 373 z 29.05.1967
  • dzwonnica kościoła klasztornego bernardynek pw. św. Ducha, nr rej.: 7-I-7 z 19.11.1960 oraz 7 z 29.05.1967
  • w zespole klasztornym reformatów, pocz. XVIII:
    • dzwonnica, nr rej.: 729 A z 1.06.1984
    • cmentarz przyklasztorny, nr rej.: 989 A z 22.02.1995
    • ogrodzenie z bramą, nr rej.: j.w.
  • cmentarz rzym.-kat., nr rej.: 854 z 2.01.1992
  • cmentarz żydowski, ul. Skłodowskiej-Curie, nr rej.: 935 z 10.11.1993
  • dom, ul. św. Anny 1, 2 poł. XIX, nr rej.: 743 z 1.06.1984
  • dom, ul. św. Anny 13, nr rej.: 744 z 1.06.1984
  • dom, ul. św. Anny 15, 1895, nr rej.: 733 z 1.06.1984
  • kamienica, ul. św. Anny 20, 1911, nr rej.: 926 A z 22.02.1993
  • kamienica, ul. św. Anny 21, 1910, nr rej.: 927 A z 22.02.1993
  • kamienica, ul. św. Anny 34, 1915, nr rej.: 928 A z 22.02.1993
  • dom, ul. Berka Joselewicza 2, 1900, nr rej.: 745 z 1.06.1984
  • plebania (kościoła par. św. Krzyża), ul. Kościuszki 48, 1890, nr rej.: 450 z 20.03.1977
  • dom, ul. Mickiewicza 7, 1910, nr rej.: 738 z 1.06.1984
  • dom, ul. Mickiewicza 10, 1902, nr rej.: 740 z 1.06.1984
  • dom, ul. Mickiewicza 12, 1900, nr rej.: 739 z 1.06.1984
  • kamienica, ul. Moniuszki 12, 1910, nr rej.: 930 A z 22.02.1993
  • dom, ul. Okrzei 4, 1909, nr rej.: 1008/A z 12.10.1998
  • dom, ul. Piłsudskiego 18, pocz. XX, nr rej.: 451 z 29.03.1977
  • dom, ul. Piłsudskiego 35, drewn., poł. XIX, nr rej.: 730 z 1.06.1984
  • dom, ul. Piłsudskiego 36, pocz. XX, nr rej.: 452 z 29.03.1977
  • dom, ul. Piłsudskiego 41, pocz. XX, nr rej.: 453 z 29.03.1977
  • dom, ul. Piłsudskiego 45, drewn., XIX, nr rej.: 732 z 1.06.1984
  • pałacyk, ul. Piłsudskiego 49, pocz. XX, nr rej.: 430 z 30.09.1976
  • oficyna, nr rej.: 449 z 20.03.1977
  • dom, ul. Piłsudskiego 69, drewn., k. XVIII/XIX, nr rej.: 731 z 1.06.1984
  • dom, ul. Reformacka 3, k. XIX, nr rej.: 736 z 1.06.1984
  • dom (oficyna), ul. Reformacka 7, k. XIX, nr rej.: 1002 z 24.12.1997
  • dom, ul. Sienkiewicza 1, 1902, nr rej.: 741 z 1.06.1984
  • dom, ul. Sienkiewicza 2, 1900, nr rej.: 747 z 1.06.1984
  • dom, ul. Sienkiewicza 3, 1900, nr rej.: 742 z 1.06.1984
  • dom, ul. Sienkiewicza 4, 1903, nr rej.: 746 z 1.06.1984
  • dom, ul. Sienkiewicza 6, XIX/XX, nr rej.: 748 z 1.06.1984
  • dom, ul. Sienkiewicza 8, XIX/XX, nr rej.: 749 z 1.06.1984
  • dom, ul. Sienkiewicza 13, 1899, nr rej.: 750 z 1.06.1984
  • dom, ob. szpital, ul. Skłodowskiej-Curie 10, 1910, nr rej.: 931/A z 22.02.1993
  • dom, ul. Staszica 1, 1 B, 1902, nr rej.: 734 z 1.06.1984
  • dom, ul. Staszica 3, 1890, nr rej.: 735 z 1.06.1984
  • dom, ul. Staszica 8, 1890, nr rej.: 751 z 1.06.1984
  • dom, ul. Staszica 12 a, 1911, nr rej.: 737 z 1.06.1984
  • dom, ul. Traugutta 12, 1895, nr rej.: 752 z 1.06.1984
  • dom, ul. Wojska Polskiego 64a, 1904, nr rej.: 753 z 1.06.1984

Wspólnoty wyznaniowe

Większość mieszkańców Brzezin jest wyznania rzymskokatolickiego. Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

Transport

Drogi

Przez miasto przebiega droga krajowa nr 72: KoninTurekUniejówŁódź–Brzeziny–Rawa Mazowiecka

oraz drogi wojewódzkie:

Do miasta dojeżdżają: linia nr 53B obsługiwana przez Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne – Łódź, która łączy Brzeziny z dworcem Łódź Fabryczna oraz linia nr 90B, która łączy Brzeziny z osiedlem Janów w Łodzi. Obie linie mają krańcówkę w Brzezinach przy ulicy Głowackiego (koło Intermarche). Oprócz linii 53B i 90B, kursują także BUS-y prywatnych przewoźników.

Miasta partnerskie

Zobacz też

Przypisy

  1. a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
  2. Przeszłość administracyjna ziem województwa łódzkiego, w: Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, Łódź 1929, s. 15.
  3. Nowy Targ, Sucha Beskidzka i Proszowice wśród najbardziej rakotwórczych miast w Polsce. „Dziennik Polski”, 2015-01-05. Warszawa. 
  4. Przerażający raport ws. Jakości powietrza. Polskie miasta na czele listy. 2016-05-14.
  5. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 22-23.
  6. Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 181.
  7. Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 46.
  8. Ireneusz Budzyński: Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2010 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-08-20. ISSN 1505-5507.
  9. Zygmunt Gloger: Geografia historyczna ziem dawnej Polski. Spółka Wydawnicza Polska, Kraków 1900, s. 106.
  10. Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2007 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2008. ISSN 1734-6118. (pol.).
  11. Brzeziny w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  12. a b c d e Brzeziny, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 414.
  13. Fara Brzeziny. [dostęp 2010-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-22)].
  14. M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012, tenże, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012
  15. Historia miejscowości | Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostęp 2019-12-13].
  16. Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 672
  17. Kościół pw. św. Anny
  18. Kościół pw. Ducha Świętego. [dostęp 2010-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-29)].
  19. NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2008-09-17].
  20. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-01-06].
  21. Kalendarz Mariawicki na rok 2022 (Felicjanów)

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Łódź Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Łódź Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 52.45 N
  • S: 50.78 N
  • W: 17.95 E
  • E: 20.75 E
Brzeziny-Muzeum Regionalne.JPG
Autor: Jacek Bogdan, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Pałacyk, pocz. XX w., nr 430

oficyna, nr 449

ul. Piłsudskiego 49, Brzeziny, miasto
POL Brzeziny flag.svg
Flaga miasta Brzeziny, woj. łódzkie.
Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
POL powiat brzeziński - miasto Brzeziny.svg
Autor: JaqbS, Licencja: CC BY 3.0
Położenie miasta (gminy miejskiej) Brzeziny na mapie powiatu brzezińskiego.
Brzeziny - staw na Mrożycy - 03.JPG
Autor: Jolanta Dyr, Licencja: CC BY-SA 3.0
Brzeziny - staw na Mrożycy
Piramida wieku Brzeziny.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Brzezin, 2014
BrzezinySynagogue.jpg
Synagoga w Brzezinach
War graves in the cemetery in Brzeziny - 03.JPG
Autor: Jolanta Dyr, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kwatera mogił wojennych na cmentarzu w Brzezinach
Kościół p.w. Podwyższenia Świętego Krzyża w Brzezinach - 02.JPG
Autor: Jolanta Dyr, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kościół p.w. Podwyższenia Świętego Krzyża w Brzezinach - wejście główne
Brzeziny, kościół filialny pw. św. Anny.JPG
Autor: Jacek Bogdan, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Zespół kościoła filialnego pw. św. Anny, w tym:
  • kościół drewniany, 1719, zakrystia z pocz. XVII w., nr 6-I-6, 6
  • dzwonnica drewniana, XVIII w., nr 373
ul. Św. Anny 43, Brzeziny, miasto
Brzeziny, kościół pw. św. Franciszka z Asyżu.jpg
Autor: Radoslaw Szalkowski, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Zespół klasztorny Ojców Reformatów, pocz. XVIII w., w tym:
  • kościół pw. św. Franciszka z Asyżu, nr 8-I-8, 4/8
  • klasztor, 9-I-9, 9
  • dzwonnica, 729/A
  • cmentarz przyklasztorny, w tym: ogrodzenie z bramą
ul. Reformacka 1
Roman-Catholic's cemetery in Brzeziny - 01.JPG
Autor: Jolanta Dyr, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cmentarz Rzymsko Katolicki w Brzezinach - brama na ul Mikołaja Kopernika u zbiegu z ul Tadeusza Kościuszki
Brzeziny-Cmentarz Żydowski-Pomnik.JPG
Autor: Jacek Bogdan, Licencja: CC BY-SA 3.0
Brzeziny Cmentarz Żydowski
Exaltation of the Holy Cross church in Brzeziny - Vicarage - 01.jpg
Autor: Jolanta Dyr, Licencja: CC BY-SA 3.0
Budynek Plebani w parafii p.w. Podwyższenia Świętego Krzyża