Brzezna

Brzezna
wieś
Ilustracja
Centrum wsi
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

nowosądecki

Gmina

Podegrodzie

Wysokość

300–657 m n.p.m.

Liczba ludności (2010)

2385[1]

Strefa numeracyjna

18

Kod pocztowy

33-386[2]

Tablice rejestracyjne

KNS

SIMC

0459891

Położenie na mapie gminy Podegrodzie
Mapa konturowa gminy Podegrodzie, po prawej znajduje się punkt z opisem „Brzezna”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Brzezna”
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego
Mapa konturowa powiatu nowosądeckiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Brzezna”
Ziemia49°36′12″N 20°36′52″E/49,603333 20,614444

Brzezna (dawniej Brzeźna[3]) – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Podegrodzie. Największa miejscowość w gminie Podegrodzie.

Położenie

Wieś położona jest w dolinie rzeki Brzeźnianka, na granicy Beskidu Wyspowego i Kotliny Sądeckiej, na wysokości od 300 do 657 (Litacz) m n.p.m. Zajmuje 10,5 km² (16,2% powierzchni gminy[4]). Graniczy z: Podrzeczem, Chochorowicami, Trzetrzewiną, Wysokim, Długołęką-Świerklą, Gostwicą, Stadłami oraz z Starym Sączem. Przez południowo-wschodnią część wsi przebiega obwodnica Podegrodzia, w ciągu drogi wojewódzkiej nr 969 (Stary SączNowy Targ).

Toponimika nazwy

Najstarsze zapisy nazwy w dokumentach to Brezna (1280) i Bzesdna (1384). Jan Długosz w "Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis" podaje nazwę Brzezna. Nazwa pochodzi od prasłowiańskiego słowa, oznaczającego miejsce porośnięte brzozą, las brzozowy.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Brzezna[5][6]
części wsiBrzezna-Litacz, Burdak, Dół, Górny Litacz, Jedlane, Niżny Litacz, Pod Chełmkiem, Pod Gwizdorem, Pod Wardężynami, Prusówka, Strzyganiec, Wola Brzeziańska, Za Górą

Historia

Pierwszy dokument, w którym wymieniona jest nazwa wsi pochodzi z 6 lipca 1280. Wchodziła wtedy w skład posiadłości Klarysek ze Starego Sącza. Jednak część wsi należała do rycerza Marcina syna Unisława. Na przełomie XIII i XIV wieku on został właścicielem całej Brzeznej. Następnymi właścicielami wsi byli: w 1316 jego synowie, w 1357 Unisław z Brzeznej, a w XV wieku Mikołaj Gedko z Bobowej herbu Gryf.

W XVI wieku istniejący w Brzeznej folwark zakupił bogaty kupiec i rajca z Nowego Sącza. W okresie reformacji w Brzeznej silne wpływy mieli bracia polscy.

Na przełomie XIX i XX wieku Brzezna stanowiła własność Stadnickich z Nawojowej. W końcu XIX wieku hrabia Stadnicki wybudował tu browar, mieszczący się na terenie obecnego Instytutu Sadownictwa.

W czasie II wojny światowej około 40 młodych dziewcząt i chłopców wywiezionych zostało na przymusowe roboty do Niemiec. Po wyzwoleniu w 1945, część majątku Stadnickich została podzielona. W 1954 grunty te przejął Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa. Do 1 stycznia 1973 Brzezna była siedzibą gromady, do której należały wsie: Chochorowice, Długołęka-Świerkla, Gostwica i Podrzecze. Później jako sołectwo weszła w skład gminy Podegrodzie[7]. Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do miejscowej parafii Najświętszego Ciała i Krwi Pana Jezusa.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Brzezna. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Demografia

Ludność według spisów powszechnych, w 2009 według PESEL[8][9][10][11].

Budynki mieszkalne
Rok1900192119312002
Liczba163184208392
Zwierzęta hodowlane w 1900 roku[8]
ZwierzętaKonieBydłoOwceŚwinie
Liczba7048515167
Dwór Stadnickich w Brzeznej
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Gimnazjum
Szkoła Podstawowa im. Jana III Sobieskiego
Remiza OSP Brzezna

Zabytki

  • Dwór Stadnickich – XIX-wieczny dworek, położony na terenie dzisiejszego instytutu sadownictwa. Obok dworu, zabudowań gospodarczych, czworaków dla służby, zbudowano tutaj browar wraz ze specjalnym wodociągiem i stawem odpływowym, rozebrany po zakazie produkcji alkoholu wydanym przez władze austriackie[12]
  • Kościół Podwyższenia Krzyża Świętegokościół pomocniczy dobudowany w latach 1987–1995 do istniejącej kaplicy mszalnej z 1691. Znajduje się tu rzeźba Chrystusa Frasobliwego, barokowa, z przełomu XVIII i XIX w.

Edukacja

  • Gminne Przedszkole w Brzeznej
  • Szkoła Podstawowa im. Jana III Sobieskiego w Brzeznej
  • Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Brzeznej-Litaczu
  • W budynku prywatnym mieści się filia Biblioteki Gminnej w Podegrodziu. Powstała 21 maja 1987 roku[13].
  • Dział Naukowy Sadowniczego Zakładu Doświadczalnego umożliwia odbycie praktyk i stażu, prowadzi szkolenia specjalistyczne z zakresu sadownictwa, organizuje program edukacyjny dla wycieczek.

Sport

W Brzeznej znajduje się pełnowymiarowa hala sportowa, a także kompleks sportowy Orlik 2012.

Sztuka

We wsi działa twórca ludowy Stanisław Ledniowski. Pisze wiersze, ale głównie zajmuje się malarstwem. Uwiecznia kwiaty, motywy ze swojego życia, a także architekturę Starego Sącza[14][15].

Ochotnicza Straż Pożarna

OSP Brzezna-Litacz

Historia

Ochotnicza Straż Pożarna w Brzeznej-Litaczu została założona w 1931, z inicjatywy Tomasza Łatki, Jana Oleksego, Macieja Zgrzeblaka, Franciszka Konstantego, Adolfa Kotasa i Franciszka Iwańskiego. W latach 1947–1950 wybudowana została remiza strażacka. W 2000 rozpoczęto budowę nowej remizy. 11 września 2006 obchodzona (już w nowej remizie) była 75. rocznica powstania jednostki, została przypieczętowana wręczeniem sztandaru[16].

Wyposażenie

Jednostka posiada na wyposażeniu: samochód Renault D13.280 GBARt 2,5/24 trzy pompy szlamowe, agregat prądotwórczy, piły do drewna, sprzęt burzący oraz podstawowy sprzęt ratowniczy i gaśniczy[17].

OSP Brzezna

Historia

Ochotnicza Straż Pożarna w Brzeznej została założona w 1994[18].

Wyposażenie

Jednostka posiada na wyposażeniu: samochody GBARt Renault Midium D16 oraz Skoda Octavia, motopompę PO-5, trzy pompy szlamowe, dwa agregaty prądotwórcze, dwie pilarki do drewna, piłę do betonu i stali oraz podstawowy sprzęt ratowniczy i gaśniczy[19].

Przypisy

  1. Liczba ludności w 2010 (pol.). [dostęp 2011-07-05].
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 96 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. Informacje w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego (pol.). [dostęp 2011-08-14].
  4. Powierzchnia Brzeznej (pol.). [dostęp 2011-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-22)].
  5. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. GUS. Rejestr TERYT
  7. Informacje na stronie UG Podegrodzie. [dostęp 2011-02-04].
  8. a b Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder. Bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, tom XII, "Galizien", Wien 1907
  9. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom XII - Województwo Krakowskie i Śląsk Cieszyński, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925
  10. Statystyka Polski , t. XXVI, Warszawa 1926, Główny Urząd Statystyczny
  11. Statystyka Polski, seria C, z. 88, Warszawa 1938, Główny Urząd Statystyczny
  12. Informacje o dworku Stadnickich (pol.). [dostęp 2011-08-14].
  13. Informacje o filii (pol.). [dostęp 2011-02-04].
  14. Twórcy ludowi na stronie UG Podegrodzie (pol.). [dostęp 2011-08-14].
  15. Twórcy ludowi na stronie GOK-u (pol.). [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-30)].
  16. Informacje o OSP Brzezna-Litacz (pol.). [dostęp 2011-02-04].
  17. OSP Brzezna – Litacz nowysacz112.pl pol.  [dostęp 2017-12-21]
  18. Informacje o OSP Brzezna (pol.). [dostęp 2011-02-04].
  19. OSP Brzezna – Nowy Sącz 112, nowysacz112.pl [dostęp 2017-12-23] (pol.).

Bibliografia

  • Zenon Piotr Szewczyk: O pochodzeniu nazw miejscowych Gminy Podegrodzie i okolic. Nowy Sącz: UG Podegrodzie, Biblioteka Gminna w Podegrodziu, 2009. ISBN 978-83-60822-59-3.
  • Kościoły i kapliczki w Gminie Podegrodzie. Podegrodzie: UG Podegrodzie, GOK Podegrodzie, 2004.
  • Brzezna. W: Jan Pastuszczak: Gmina Podegrodzie. Jacek Kula, Jerzy Nieć, Krzysztof Bodziony (ilustracje); Stanisław Mendelowski (redakcja). Krosno: P.U.W. "Roksana" Sp. z.o.o., 2006, s. 25-27. ISBN 83-7343-126-8.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Brzezna - gimnazjum.jpg
Autor: 13piotrek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Gimnazjum w Brzeznej
Brzezna - centrum wsi.jpg
Autor: 13piotrek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Centrum wsi - Brzezna
Strzyganiec - Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego.jpg
Autor: 13piotrek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Brzeznej-Strzygańcu
Brzezna - podstawówka.jpg
Autor: 13piotrek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Szkoła podstawowa w Brzeznej
HerbPodegrodzie.png
Herb Gminy Podegrodzie
Brzezna - dwor Stadnickich.jpg
Autor: 13piotrek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Dwór Stadnickich w Brzeznej
OSP Brzezna.jpg
Autor: 13piotrek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Remiza OSP Brzezna