Brzoza gryżyńska

Ruiny kościoła św. Marcina w Gryżynie, przy których rosła niegdyś brzoza gryżyńska

Brzoza gryżyńska – olbrzymia brzoza rosnąca do 1875 roku we wsi Gryżyna w pobliżu Kościana, znana z podań ludowych.

Według legendy w miejscu, gdzie znajdowało się drzewo, przy ruinach kościoła św. Marcina, pogrzebano dziecko, które uderzyło matkę. Wyciągało ono z grobu rękę, a matka wychłostała ją, za radą księdza, rózgą brzozową, po czym zasadziła ją na grobie, aż wyrosło z niej ogromne drzewo. Legenda o brzozie gryżyńskiej jest prawdopodobnie oparta na średniowiecznej literaturze kaznodziejskiej. Jak informowały XIX-wieczne czasopisma polskie, w 1875 roku drzewo uschło i przewróciło się[1]. Krzyż wykonany z drewna pochodzącego z brzozy gryżyńskiej umieszczono w kruchcie w kościele w Borku Wielkopolskim na Zdzieżu[2].

Legendę o brzozie gryżyńskiej przytoczono w książce Lucjana Siemieńskiego Podania i legendy polskie, ruskie i litewskie (1845)[3], a także w dziele Oskara Kolberga Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. W. Ks. Poznańskie, część druga (1876)[1]. Poświęcił jej jeden ze swoich artykułów Jan Karłowicz (1888)[4]. W 1841 roku drzewo stało się tematem wiersza Franciszka Morawskiego pt. „Brzoza Gryżyńska”[5]. Legendą o brzozie gryżyńskiej próbowano zainteresować Adama Mickiewicza[6].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Historia Gminy Krzemieniewo. Przypis 1 do wiersza Franciszka Morawskiego „Brzoza gryżyńska”. krzemieniewo.net. [dostęp 2012-06-30].
  2. ↑ Gryżyna, Borek Wlkp. Legenda o gryżyńskiej brzozie. regionwielkopolska.pl. [dostęp 2012-07-01].
  3. ↑ Lucjan Siemieński: Podania i legendy polskie, ruskie i litewskie. Poznań: Księgarnia J. K. Żupański, 1845 (rozdział 68).
  4. ↑ Jan Karłowicz. Brzoza Gryżyńska. „Wisła”. T. 2, s. 817–821, 1888. 
  5. ↑ Franciszek Morawski: Pisma Franciszka Morawskiego. T. 1: Poezye. Wrocław: 1841, s. 98–103.
  6. ↑ Ruiny kościoła w Gryżynie. ck-smigiel.pl. [dostęp 2012-06-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-13)].

Bibliografia

  • Władysław Kopaliński: Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985, s. 125. ISBN 83-06-00861-8.
  • Julian Krzyżanowski (red.): Słownik folkloru polskiego. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1965, s. 53.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Gryżyna kościół.jpg
Autor: Jan Jerszyński, Licencja: CC BY-SA 2.5
Kościół z końca XIII wieku w Gryżynie, Polska, powiat kościański, woj. wielkopolskie