Buławinka czerwona

Buławinka czerwona
Ilustracja
Morfologia
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

workowce

Klasa

Sordariomycetes

Rząd

rozetkowce

Rodzina

buławinkowate

Rodzaj

buławinka

Gatunek

buławinka czerwona

Nazwa systematyczna
Claviceps purpurea (Fr.) Tul.
Annls Sci. Nat., Bot., sér. 3 20: 45 (1853)
Askospory buławinki czerwonej

Buławinka czerwona (Claviceps purpurea (Fr.) Tul.) – gatunek grzybów należący do rodziny buławinkowatych (Clavicipitaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Claviceps, Clavicipitaceae, Hypocreales, Hypocreomycetidae, Sordariomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten opisał w 1823 r. Elias Fries nadając mu nazwę Sphaera purpurea, do rodzaju Claviceps przeniósł go Louis René Tulasne w 1853 r[1].

Synonimów ma około 20. Niektóre z nich[2]:

  • Claviceps microcephala (Wallr.) Tul. 1853
  • Claviceps purpurea var. agropyri Tanda 1981
  • Claviceps purpurea var. purpurea (Fr.) Tul. 1853
  • Claviceps purpurea var. spartinae R.A. Duncan & J.F. White 2002
  • Cordyceps microcephala (Wallr.) Berk. & Broome
  • Cordyceps purpurea (Fr.) Berk.
  • Kentrosporium microcephalum Wallr
  • Pseudocenangium purpureum (Fr.) A. Knapp
  • Sclerotium clavus DC. 1815
  • Sphacelia segetum Lév. Paryż 1827
  • Sphaeria purpurea Fr. Lund 1823

Morfologia i rozmnażanie

Przetrwalniki buławinki czerwonej o nazwie sporysz przy sprzyjającej pogodzie kiełkują w glebie i wyrastają z nich nitkowate twory zakończone czerwoną główką o średnicy 2-3 mm. Są to podkładki z butelkowatymi perytecjami, w których powstają zarodniki płciowe – askospory. W okresie kwitnienia askospory są wyrzucane z worków. Rozwijają się dalej jeśli trafią na znamiona słupków roślin (głównie zbóż i traw) dokonując ich infekcji pierwotnej. Na znamieniu słupka askospory kiełkują nie tworząc przycistki, lecz wraz z łagiewką pyłkową wrastają do zalążni[3]. Wewnątrz słupka rozrasta się grzybnia buławinki wypełniając go całkowicie splecioną masą strzępek tworzących bezpłciowo zarodniki konidialne. Z kłosów porażonej rośliny wydzielany jest jednocześnie słodki sok przywabiający owady, które przenoszą konidia i rozprzestrzeniają grzyba. Konidia dokonują infekcji wtórnych[4]. Ich wytwarzanie trwa około 2 tygodni. Po tym czasie ustaje wydzielanie słodkiego nektaru z kwiatów i grzybnia zaczyna tworzyć przetrwalniki (sporysz). Mają kształt długich, purpurowoczarnych rożków i zachowują żywotność przez okres do 3 lat. Mogą zimować w ziemi wraz z resztkami pożniwnymi, lub dostać się do niej wraz z materiałem siewnym[3].

Znaczenie

  • Grzyb ten jest pasożytem, sprawcą choroby zwanej sporyszem zbóż i traw. W przeszłości zakażenia zbóż buławinką czerwoną były przyczyną znacznych strat ekonomicznych i zatruć. Obecnie choroba ta wyrządza szkody głównie w uprawie żyta heterozyjnego[3].
  • Sporysz zawiera wiele alkaloidów – ergotaminę, ergometrynę, ergozynę i inne[3].
  • Sporysz jest wykorzystywany do produkcji niektórych leków. W tym celu wyhodowano szczepy buławinki czerwonej charakteryzujące się zawartością dużej ilości alkaloidów w sporyszu[3].

Przypisy

  1. ↑ a b c Index Fungorum [dostęp 2013-11-12] (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum [dostęp 2014-04-25] (ang.).
  3. ↑ a b c d e red: Selim Kryczyński i Zbigniew Weber, Fitopatologia. Tom 2. Choroby roślin uprawnych, Poznań: PWRiL, 2011, ISBN 978-83-09-01077-7
  4. ↑ red. Alicja Szwejkowska, Jerzy Szwejkowski: Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1996, s. 76. ISBN 83-214-0140-6.Sprawdź autora:1.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Claviceps purpurea - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-185.jpg
Mutterkornpilz. A Roggenähre mit Sclerotien, natürl. Grösse; 1 reifes Sclerotium, desgl.; 2 Fruchtknoten mit dem Pilzmycelium bedeckt, vergrössert; 3 derselben im Längsschnitt, desgl.; 4 Fruchtknoten mit dem Anfang der Bildung des clerotiums, desgl.; 5 dieselbe Figur im weiteren Entwicklungsstadium, desgl.; 6 Letztere Figur im Längsschnitt, desgl.; 7 Mycelium mit Conidienträgern und Conidien, desgl.; 8 Sclerotium mit den Fruchtträgern, desgl.; 9 Fruchtträger stärker vergrössert; 10 derselbe im Längsschnitt mit den Perithecien, desgl.; 11 Schnitt aus der Perithecienschicht noch stärker vergrössert; 12 Einzelnes Perithecium noch stärker vergrössert; 13 Sporenschläuche, desgl. (dieselben müssen am oberen Ende etwas verjüngt sein); 14 Schlauchsporen, desgl.; 15 Keimende Schlauchsporen.
Spore g10,05 ob25,05.40x.jpg
Autor: Logan Digalou, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ascospores de Claviceps purpurea