Bułgarski Ludowy Związek Chłopski „Wrabcza 1”

Bułgaria Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka Bułgarii Ustrój polityczny Ustrój polityczny Bułgarii Konstytucja Konstytucja Bułgarii Władza ustawodawcza Zgromadzenie Narodowe (Lista) Władza wykonawcza Prezydent: Wiceprezydent Premier Rząd Władza sądownicza Wymiar sprawiedliwości Sąd Konstytucyjny Naczelny Sąd Administracyjny Naczelny Sąd Kasacyjny Kontrola państwowa Kontrola państwowa Finanse Narodowy Bank Bułgarii Samorząd terytorialny Podział administracyjny Samorząd terytorialny Partie polityczne Partie polityczne Obywatele na rzecz Europejskiego Rozwoju Bułgarii Bułgarska Partia Socjalistyczna Ruch na rzecz Praw i Wolności WMRO – Bułgarski Ruch Narodowy Ataka Polityka zagraniczna Polityka zagraniczna Ministerstwo Spraw Zagranicznych Bułgarii Wikiprojekt Polityka

Bułgarski Ludowy Związek Chłopski „Wrabcza 1” (bułg. Български земеделски народен съюз „Врабча 1”) – bułgarska partia polityczna utworzona pod koniec 1926 przez Dimityra Giczewa jako następczyni Bułgarskiego Ludowego Związku Chłopskiego. Była największym ugrupowaniem reprezentującym interesy średnich właścicieli ziemskich. W latach 1931–1934 wchodziła w skład szerokiej koalicji Blok Narodowy, zaś w 1936 znalazła się w składzie tzw. Piątki domagającej się przywrócenia zasad Konstytucji Tyrnowskiej. Współtworzyła pięć koalicyjnych rządów Carstwa Bułgarii (1931–1934 i 1944). W 1945 połączyła się z Bułgarskim Ludowym Związkiem Chłopskim im. Nikoły Petkowa i prowadziła działalność opozycyjną wobec rządu lewicowego Frontu Ojczyźnianego. W 1947 komuniści stopniowo zlikwidowali całą polityczną opozycję i BLZCh „Wrabcza 1” praktycznie przestał istnieć.

Historia Bułgarskiego Ludowego Związku Chłopskiego „Wrabcza 1”

Powstanie Bułgarskiego Ludowego Związku Chłopskiego „Wrabcza 1”

W czerwcu 1923 Porozumienie Narodowe oraz Związek Wojskowy przeprowadziły zamach stanu i odsunęły od władzy Bułgarski Ludowy Związek Chłopski, zabijając przy tym jego lidera i ideologa Aleksandyra Stambolijskiego. Nowy premier Carstwa Bułgarii, Aleksandyr Cankow z Porozumienia Demokratycznego, kontynuował represje wobec ludowców, zmuszając BLZCh do zaprzestania legalnej działalności politycznej. Dopiero w 1926, kiedy na czele rządu stanął Andrej Liapczew, możliwe stało się odrodzenie ruchu ludowego. Pod koniec tego samego roku Dimityr Giczew, były samorządowiec z Płowdiwu, powołał do życia partię Bułgarski Ludowy Związek Chłopski „Wrabcza 1”. Główna siedziba ugrupowania mieściła się w Sofii przy ulicy Wrabcza 1, stąd też pochodziła jego nazwa^[1].

Pierwszy program polityczny partii akcentował konieczność wprowadzenia w kraju ludowładztwa, a w sferze ekonomicznej ustroju opartego o rolnicze spółdzielnie produkcyjne, tworzone przez prywatne gospodarstwa. Ugrupowanie opowiadało się za ograniczeniem roli zamożnej burżuazji w zarządzaniu państwem. BLZCh „Wrabcza 1” był członkiem Zielonej Międzynarodówki, środkowoeuropejskiej organizacji dążącej do powstania wspólnoty państw rolniczych, opartej na jednakowym programie ekonomicznym. Do 1931 partia pozostawała w opozycji wobec rządu Porozumienia Demokratycznego. Choć początkowo ludowcy samodzielnie dążyli do zdobycia władzy, w następnych latach nawiązali współpracę z innymi partiami opozycyjnymi, w tym reprezentującymi interesy mieszczaństwa.

Wkrótce po uformowaniu się BLZCh „Wrabcza 1” wyłoniły się w nim trzy główne nurty: umiarkowany, prawicowy i lewicowy. W 1930 liczebność członków partii wynosiła 60 tys. osób, ponadto tworzyła ona 1800 stowarzyszeń. W 1932 do ugrupowania należało już 103 tys. osób, co czyniło je największą organizacją chłopską w Carstwie Bułgarii. Oprócz głównej sekcji partyjnej istniała także sekcja młodzieżowa oraz akademicka.

Rządy Bloku Narodowego

W czerwcu 1931, przed zaplanowanymi na sierpień tego samego roku wyborami parlamentarnymi, BLZCh „Wrabcza 1”, Partia Demokratyczna, Partia Radykalna, Partia Nacjonalno-Liberalna oraz Bułgarski Ludowy Związek Chłopski „Stara Zagora” zawiązały szeroką koalicję nazwaną Blokiem Narodowym. Kandydaci koalicji zdobyli ok. 55% mandatów deputowanych, tym samym zakończył się ponad ośmioletni okres rządów Porozumienia Demokratycznego. Wkrótce potem Aleksandyr Malinow z Partii Demokratycznej sformował rząd, w którym ludowcom przypadły trzy resorty: Ministerstwo Rolnictwa i Własności Państwa, Ministerstwo Oświaty Narodowej i Ministerstwo Budynków Publicznych, Dróg i Zagospodarowania. Te same stanowiska działacze BLZCh „Wrabcza 1” utrzymali również w dwóch kolejnych rządach Nikoły Muszanowa, zaś w trzecim jego gabinecie objęli dodatkowo Ministerstwo Handlu, Przemysłu i Pracy. Rola powierzona ludowcom w gabinetach Malinowa i Muszanowa nie satysfakcjonowała ich, co nierzadko prowadziło do sporów z demokratami i przyczyniło się do poważnego kryzysu rządowego w 1934. Problemy koalicji wykorzystali działacze opozycyjnego Zwena, którzy 19 maja tego samego roku przeprowadzili zamachu stanu i przejęli władzę.

Mało skuteczna polityka rządów Malinowa i Muszanowa spowodowała utratę popularności BLZCh „Wrabcza 1” wśród ludności wiejskiej, co w konsekwencji doprowadziło do przerzedzenia się jego szeregów. Dodatkowo w marcu 1932 w organizacji doszło do rozłamu, w efekcie którego powstała odrębna partia, nazwana Bułgarskim Ludowym Związkiem Chłopskim im. Aleksandyra Stambolijskiego^[2]. W 1933 część BLZCh „Wrabcza 1” i BLZCh im. Aleksandyra Stamboliskiego połączyły się tworząc BLZCh „Zjednoczony”, jednak podział wśród ludowców okazał się trwały i utrzymał się aż do 1947.

Bułgarski Ludowy Związek Chłopski „Wrabcza 1” w latach 1934–1944

Wkrótce po zamachu stanu z 1934 i odsunięciu od władzy Bloku Narodowego, rząd Kimona Georgiewa wydał dekret o delegalizacji wszystkich partii politycznych i BLZCh „Wrabcza 1” został zmuszony do rozpoczęcia działalności podziemnej. Ugrupowanie opowiedziało się przeciwko wprowadzonemu przez Zweno reżimowi autorytarnemu i dążyło do przywrócenia demokracji parlamentarnej. W 1936 zawiązała się koalicja między ludowcami i innymi partiami opozycyjnymi nazwana Piątką^[3], która domagała się od cara Borysa III przestrzegania zasad Konstytucji Tyrnowskiej, zawieszonej od czasu przewrotu. Koalicja zdobyła 63 ze 160 miejsc w parlamencie, ale nie zdołała doprowadzić do pełnej demokratyzacji życia politycznego w Carstwie Bułgarii.

Po wybuchu II wojny światowej BLZCh „Wrabcza 1” opowiedział się przeciwko przystąpieniu Bułgarii do koalicji hitlerowskiej. Rząd Bogdana Fiłowa zdecydował jednak inaczej i w 1941 kraj dołączył do państw Osi. W następnych latach ludowcy pozostawali w legalnej opozycji, lecz nie zdecydowali się wstąpić do antyrządowego Frontu Ojczyźnianego, organizowanego pod egidą Bułgarskiej Partii Komunistycznej.

2 września 1944, kiedy klęska koalicji hitlerowskiej była praktycznie przesądzona, a Armia Czerwona zbliżała się do granic Carstwa Bułgarii, Konstantin Murawiew z BLZCh „Wrabcza 1” otrzymał misję utworzenia nowego rządu. Jego gabinet, w składzie którego znaleźli się także demokraci, podjął ostatnią próbę zapobiegnięcia inwazji Związku Radzieckiego, zrywając stosunki dyplomatyczne z Niemcami, a 6 września wypowiadając im wojnę. Ponadto rząd ogłosił chęć podpisania rozejmu z Wielką Brytanią i Stanami Zjednoczonymi, rozpoczął wycofywanie wojsk z terenów Jugosławii, a także przywrócił parlamentarny system sprawowania władzy. Wysiłki Murawijewa nie przyniosły pożądanego rezultatu. 5 września ZSRR wypowiedział Bułgarii wojnę, zaś cztery dni później, 9 września 1944, bojówki wspieranego przez Sowietów Frontu Ojczyźnianego przeprowadziły zamach stanu i przejęły władzę w państwie.

Bułgarski Ludowy Związek Chłopski w latach 1944–1947

Wkrótce po utworzeniu przez Front Ojczyźniany nowego rządu, w którego skład wszedł także BLZCh im. Aleksandyra Stambolijskiego, działaczy BLZCh „Wrabcza 1” współpracujących z poprzednią władzą dosięgły represje. Konstantin Murawiew i Wergił Dimow, pełniący urząd ministra spraw wewnętrznych i zdrowia publicznego w jego gabinecie, otrzymali od komunistycznego Sądu Ludowego wyroki dożywotniego więzienia. W listopadzie 1945 BLZCh „Wrabcza 1” przyłączył się do BLZCh im. Nikoły Petkowa i wspólnie z nim podjął działalność opozycyjną wobec Frontu Ojczyźnianego. Wiosną 1947 wspierani przez Stalina bułgarscy komuniści zaczęli wprowadzać władzę totalitarną i stopniowo zmusili wszystkie partie opozycyjne do zaprzestania działalności, co oznaczało koniec istnienia BLZCh „Wrabcza 1”.

Wybitni działacze Bułgarskiego Ludowego Związku Chłopskiego „Wrabcza 1”

• Nediałko Atanasow – Przewodniczący Zgromadzenia Narodowego, minister
• Wergił Dimow – minister
• Dimityr Giczew – założyciel BLZCh „Wrabcza 1”, minister
• Konstantin Murawiew – premier i minister
• Aleksandyr Radołow – poseł

Organy prasowe Bułgarskiego Ludowego Związku Chłopskiego „Wrabcza 1”

• Земеделско знаме (w tłum. Rolniczy Sztandar; od 1902)
• Нива (w tłum. Niwa)
• Врабча (w tłum. Wrabcza)
• Земледелска мисъл (w tłum. Myśl Rolnicza; od 1910)

Przypisy

Bibliografia

• Taszo Taszew: Министрите на България 1879-1999 (w tłum. Ministrowie Bułgarii 1879-1999). Sofia: Wydawnictwo Akademickie „Marin Drinow”, 1999. ​ISBN 978-954-430-603-8​ / ​ISBN 978-954-509-191-9​.
• Historia BLZCh im. Nikoły Petkowa w witrynie informacyjnej ОМДА.