Bułgarzy besarabscy

Ten artykuł od 2014-04 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Besarabscy Bułgarzy (na fioletowo) na Ukrainie

Besarabscy Bułgarzy (bułg. бесарабски българи), Bułgarzy w Besarabii – największa diaspora narodu bułgarskiego, potomkowie przesiedleńców z ziem bułgarskich, którzy przybyli w międzyrzecze Prutu i Dniestru w przedziale chronologicznym – druga połowa XVIII wieku do mniej więcej połowy XIX wieku, w wyniku kilku wojen rosyjsko-tureckich na Bałkanach^[1]. Bułgarzy zostali osadzeni na tych terenach przez władze rosyjskie. Migracje te miały przede wszystkim charakter dobrowolny. Wtedy obszar południowej Besarabii (Budziak) znajdował się w granicach Turcji, a od roku 1812 cała Besarabia znalazła się w Imperium Rosyjskim. W okresie międzywojennym Besarabia należała do Rumunii, a następnie aż do 1991 roku do ZSRR, kiedy Besarabia znalazła się w granicach Mołdawii i Ukrainy. W okresie transformacji post-socjalistycznej Ukraina i Mołdawia zbudowała nową tożsamość narodową, obciążoną skomplikowanym dziedzictwem sowieckim, co negatywnie wpływa na etnokulturę Bułgarów^[2].

Obecnie Bułgarzy besarabscy zamieszkują przede wszystkim południową część Besarabii, zwanej powszechnie Budziakiem, w granicach dwóch państw – Ukrainy oraz Mołdawii. Większa część besarabskich Bułgarów posiada obszar swojego zwartego osadnictwa po ukraińskiej stronie granicy. Nieformalną stolicą besarabskich Bułgarów jest miasto Bołgrad (bułg. Болград). W Mołdawii z kolei Bułgarzy ulokowani są przede wszystkim w rejonie taraklijskim, którego administracyjnym centrum jest miasto Taraklija (bułg. Тараклия). Zamieszkują samo miasto oraz 24 okoliczne wsie. Enklawą besarabskich Bułgarów należącą administracyjnie do rejonu taraklijskiego jest miasto Twardica (rum./mołd. Tvardița, bułg. Твърдица), do niedawna będące wsią. Dwa inne skupiska ludności bułgarskiej w Mołdawii znajdują się w Kiszyniowie oraz na obszarze Terytorium Autonomicznego Gagauzja (Gagauz Yeri) – głównie wieś Kirsowo^[3]. Największymi natomiast skupiskami Bułgarów w Naddniestrzu, formalnie pozostającym częścią Mołdawii, są Parkany, w drugiej kolejności Bendery^[4].

Bułgarzy w Besarabii zachowali do dnia dzisiejszego (w różnym stopniu) swój język ojczysty. Jest to zlepek różnych starych dialektów bułgarskich przyniesiony przez przesiedleńców z Półwyspu Bałkańskiego w XIX wieku z domieszką leksyki obcej, głównie rosyjskiej. Miejscowym dialektem posługują się częściej ludzie starsi niż młodzi, którzy preferują przede wszystkim język rosyjski. W przestrzeni publicznej (urzędy, banki, restauracje) dominuje ten ostatni. Na wsiach budziackich przetrwał także folklor, który w starej ojczyźnie (Bułgarii) jest już tylko echem historii. Niewiele za to przetrwało z tradycyjnej kuchni bułgarskiej. W swoich poglądach politycznych besarabscy Bułgarzy mocno odbiegają od Bułgarów w Bułgarii. Króluje głównie rusofilizm i nostalgia za ZSRR. Przejawem tego jest chociażby poparcie władz rejonu taraklijskiego dla referendum przeprowadzonego w sąsiedniej Gagauzji (po ratyfikowaniu przez władze Mołdawii w listopadzie 2013 roku umowy stowarzyszeniowej z Unią Europejską), które de facto było jednostronnym opowiedzeniem się za integracją z Rosją i przeciw Unii Europejskiej. W ojczyźnie swych przodków besarabscy Bułgarzy są różnie odbierani. O ile elity intelektualne widzą w nich integralną część swego narodu i są im życzliwe, to w odbiorze ogólnospołecznym nie brak opinii, że są to de facto już Rosjanie, którzy zabierają miejscowej ludności pracę, a więc nie są zbyt mile widziani. Pod względem religii Bułgarzy w Besarabii są najczęściej prawosławni, ale silna na tym terenie ekspansja różnych odłamów protestantyzmu, doprowadziła do pluralizmu religijnego. Po upadku ZSRR wyremontowano, odbudowano, lub zbudowano, wiele cerkwi, które w czasach komunistycznych były w ogromniej większości zamknięte, a wiele obiektów sakralnych zburzono^[3].

Przypisy

Bibliografia

• Иван Ф. Грек, Николай Червенков: Българите от Украйна и Молдова. Минало и настояще. София: Изд. къща "Христо Ботев", 1993. ISBN 954-445-088-2.
• Jerzy Hatłas: Bułgarzy w Besarabii – 200 lat historii. Poznań: Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2014. ISBN 978-83-89250-48-3.
• Устройство задунайских переселенцев в Бессарабии и деятельность А.П. Юшневского. Сборник документов. (ред. Л.В. Черепнин). Кишинев 1957.
• Н. Червенков, И. Думиника: Тараклии – 200 лет. Т. 1. (1813-1940). Кишинев 2013.
• И. Думиника, Храм Успения Божией Матери села Кирсово. Исторические аспекты. Кишинэу 2012. (wbrew tytułowi, książka ta dotyczy nie tylko miejscowej cerkwi, ale także historii tej wsi).
• М. Станчев: Болгары в Российской империи, СССР, Странах Балтии И СНГ. Т. 1 (1711-2006). Статистический сборник. София 2009.
• V. Tomuleţ: Basarabia în sistemul ecenomic şi politic al. Imperiului Rus (1812-1868). Studii. Chişinău 2012.
• К. Калчев, Българската етническа общност в Бесарабия (XIX-XX в.). Възникване, развитие, принос в общонационалните процеси. Велико Търново 2009.