Budżet Unii Europejskiej

Unia Europejska
Flaga UE
Ten artykuł jest częścią serii:
Polityka i instytucje
Unii Europejskiej
Instytucje UE
Instytucje Grupy EBI
Organy doradcze UE
Organy międzyinstytucjonalne
Organy i jednostki zdecentralizowane
Prawo
Inne
Portal Unia Europejska

Budżet Unii Europejskiej – główny krótkoterminowy plan Unii Europejskiej, sporządzany na czas jednego roku, obejmujący dochody i wydatki związane z prowadzeniem i koordynacją polityk wspólnotowych. Podstawę traktatową budżetu stanowią artykuły 310–325 (dawne artykuły 268-280 TWE) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej[1].

Historia

Początkowo każda ze Wspólnot dysponowała oddzielnymi budżetami, przez co do roku 1967 funkcjonowało ich aż pięć[2]:

  • budżet administracyjny EWWiS;
  • budżet operacyjny EWWiS;
  • budżet administracyjny EWEA;
  • budżet badań i inwestycji EWEA;
  • budżet EWG.

Wejście w życie Traktatu ustanawiającego Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot Europejskich w 1967 roku doprowadziło do połączenia w 1968 wspólnotowych budżetów administracyjnych, a w 1971 do włączenia budżetu badań i inwestycji EWEA do budżetu EWG[2]. Od czasu wygaśnięcia Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali w dniu 24 lipca 2002 funkcjonuje zatem wyłącznie budżet ogólny Wspólnot[2].

Zasady sporządzania budżetu

Sporządzanie i dysponowanie budżetem wspólnotowym oparte jest na ośmiu naczelnych zasadach[3]:

  • zasada jedności i dokładności (ang. unity and accuracy) - wydatki nie mogą przekraczać planowanych, a całość zestawienia finansowego musi być zawarta w jednym dokumencie;
  • zasada powszechności (ang. universality) - zasada oparta na regule nieprzenośności i niewyrównywania;
  • zasada rocznego budżetu (ang. annuality) - przypisuje wszelkie operacje budżetowe do danego roku budżetowego;
  • zasada równowagi (ang. equilibrium) - zakłada, że dochody są równe wydatkom i zakazuje zaciągania pożyczek oraz nie dopuszcza do powstania deficytu;
  • zasada doprecyzowania (ang. specification) - nakazuje uporządkowanie wydatków budżetowych według rodzaju, przeznaczenia oraz jednostek odpowiedzialnych za jego realizację;
  • zasada stosowania jednostki rozliczeniowej - ustala walutę, w której dokonywane są wszelkie rozliczenia - początkowo było to dolar amerykański, następnie frank belgijski, od lat 80. ECU, zaś od 1999 euro;
  • zasada należytego zarządzania finansami (ang. sound financial management) - obliguje instytucje wspólnotowe oraz państwa członkowskie do dbałości o prawidłowe wykonanie budżetu;
  • zasada przejrzystości (ang. transparency) - przewiduje publikację szczegółowego projektu budżetu oraz sprawozdania z jego wykonania.

Procedura budżetowa

Powstawanie budżetu

Zasadnicze elementy procedury budżetowej zawarte zostały w art. 310–325 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej[1]. Głównymi organami zaangażowanymi w jego powstawanie, realizacją i kontrolę są: Komisja Europejska, Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski oraz Trybunał Obrachunkowy[4].

Wstępny projekt budżetu sporządzany jest przez Komisję Europejską na podstawie preliminarzy wydatków przygotowanych do końca czerwca przez instytucje wspólnotowe[4]. Następnie, do końca sierpnia, Komisja przedkłada sporządzone zestawienie Radzie[4]. Rada ma wówczas prawo wprowadzenia skonsultowanych z Komisją poprawek, po czym uchwala projekt budżetu i najpóźniej do 5 października przedkłada go Parlamentowi[4]. Wyrażenie przez PE w ciągu 45 dni zgody na projekt jest równoznaczne z uchwaleniem budżetu[4]. Parlament może także zaproponować poprawki, co powoduje powrót projektu do dalszej pracy w Radzie (tzw. drugie czytanie)[4]. Może ona poprawki zaakceptować lub odrzucić i ustala jednocześnie poziom wydatków obligatoryjnych[4]. Po tym ustaleniu Parlament ma prawo jedynie do korygowania poziomu wydatków nieobligatoryjnych, po czym Przewodniczący PE stwierdza uchwalenie budżetu[4]. Parlament ma także możliwość zażądania przedłożenia nowego projektu, co skutkuje jednoczesnym wprowadzeniem systemu finansowania Wspólnoty, w którym do czasu uchwalenia nowego budżetu wydatki w każdym kolejnym miesiące nie mogą przekroczyć limitu 1/12 łącznych wydatków ubiegłego roku budżetowego[4]. Po zakończeniu roku budżetowego rozliczenie z jego wykonania przedstawiane jest Parlamentowi i Radzie przez Komisję Europejską[4]. Jednocześnie sprawozdanie roczne opracowuje Trybunał Obrachunkowy[4]. Przed udzieleniem Komisji absolutorium Parlament ma prawo zażądania dodatkowych informacji[4].

Perspektywy budżetowe

Celem ograniczenia konfliktów na linii Parlament – Rada UE oraz uniknięcia kierowania się wyłącznie bieżącymi czynnikami, wypracowana została pozatraktatowa procedura stosowania perspektyw budżetowych, które są przedmiotem debaty na szczeblu Rady Europejskiej[5]. Perspektywy te, zwane również ramami finansowymi obejmują okres 5-7 lat[5]. Od czasu reformy budżetowej z 1988 roku w ramach decyzji Rady Europejskiej przyjęto następujące perspektywy budżetowe[5]:

Z racji braku kodyfikacji procedury perspektyw budżetowych w postaci traktatowej stosowanie wobec nich określenia budżet jest nieprawidłowe[5].

Źródła dochodów budżetowych Unii

W okresie kształtowania się Wspólnot środki budżetowe pochodziły ze składek członkowskich (członków EWWiS, EWG i Euratom) oraz podatków od producentów stali i węgla (w ramach EWWiS)[5]. W odróżnieniu od większości organizacji międzynarodowych finansowanie Wspólnot od 1970 roku opiera się na środkach własnych[6]. Zalicza się do nich:

  • cła pobierane z importu od państw trzecich artykułów przemysłowych, w ramach Wspólnej Polityki Handlowej;
  • cła na artykuły rolne pobierane w związku z importem produktów rolnych z krajów trzecich;
  • wpływy z podatku VAT;
  • wkłady uiszczane przez państwa członkowskie w wysokości zależnej od DNB danego państwa.

Do budżetu włącza się także niewykorzystane środki z roku ubiegłego[6]. Przy tworzeniu kalkulacji budżetowej uwzględniany jest również funkcjonujący od 1985 roku rabat brytyjski, związany z nikłym korzystaniem przez Wielką Brytanię ze środków wspólnej polityki rolnej[7]. Inne źródła dochodów to np. podatek od zarobków pracowników UE, wpłaty państw nieunijnych na rzecz niektórych programów oraz grzywny.

Wydatki budżetu

Wydatki budżetowe Unii Europejskiej klasyfikuje się według następujących działów[8]:

  • rolnictwo;
  • działania strukturalne;
  • polityki wewnętrzne;
  • działania zewnętrzne;
  • administracja;
  • rezerwy;
  • pomoc przedakcesyjna;
  • rekompensaty.

Dochody budżetu

Obecnymi źródłami pieniędzy są:[9]

  • tradycyjne zasoby własne
  • zasoby własne z tytułu podatku VAT
  • zasoby własne oparte na dochodzie narodowym brutto 
  • inne źródła dochodów, np. podatek od zarobków pracowników UE, wpłaty państw nieunijnych na rzecz niektórych programów oraz grzywny.

Perspektywa finansowa na lata 2007-2013

Perspektywa finansowa uchwalona przez Parlament Europejski w maju 2006 na 7 lat wynosi 864,3 mld euro[10]. Środki podzielone zostały w następujący sposób[11]:

  • konkurencyjność na rzecz wzrostu i zatrudnienia - 74,1 mld;
  • spójność na rzecz wzrostu i zatrudnienia - 308 mld;
  • ochrona i zarządzanie zasobami naturalnymi - 371,3 mld;
  • obywatelstwo, sprawiedliwość, wolność i bezpieczeństwo - 10,8 mld;
  • UE jako partner globalny - 49,5 mld;
  • administracja - 50,6 mld.

Wieloletnie Ramy Finansowe 2014-2020

W perspektywie finansowej 2014-2020 główne zmiany w budżecie obejmowały[12]:

  • włączenie do budżetu UE przychodów z części praw do emisji CO2
  • włączenie jako źródła własne przychody z ceł importowych oraz od podatku VAT towarów objętych importem
  • podatek od transakcji finansowych banków
  • zharmonizowanie podatku od przedsiębiorstw CIT i włączenie go do źródeł własnych UE
  • zastąpienie obecnie obowiązujących zasobów własnych z tytułu VAT nowymi zasobami własnymi opartymi na VAT (obliczanymi zgodnie z rzeczywistą wartością wpływów pozyskanych przez poszczególne państwa UE)[13]

Długofalowy budżet UE 2021-2027

W maju 2018 roku Komisja Europejska przyjęła pierwszy projekt długofalowego budżetu UE, czyli wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027.

Dnia 27 maja 2020 roku aby odpowiedzieć na społeczno-gospodarcze skutki pandemii Covid-19, zaproponowała zmieniony długofalowy budżet UE.

Propozycja przewiduje nadzwyczajny instrument na rzecz odbudowy (Next Generation EU), który ma pomóc naprawić najpilniejsze szkody spowodowane pandemią i na nowo ożywić gospodarkę.

Projekt Komisji to 7-letni budżet UE o wartości 1 850 mld EUR:

  • zmieniony długofalowy budżet UE w wysokości 1 100 mld EUR na lata 2021–2027
  • tymczasowe narzędzie wzmacniające o wartości 750 mld EUR (Next Generation EU).

Przypisy

  1. ↑ a b Prawo Unii Europejskiej z wprowadzeniem. 14 wydanie, C. H. Beck, Warszawa 2010.
  2. ↑ a b c Leszek Cybulski: Budżet wspólnotowy Unii Europejskiej. W: Bolesław Winiarski: Polityka gospodarcza. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 505. ISBN 978-83-01-14785-3.
  3. ↑ Leszek Cybulski: Budżet wspólnotowy Unii Europejskiej. W: Bolesław Winiarski: Polityka gospodarcza. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 506-507. ISBN 978-83-01-14785-3.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l Leszek Cybulski: Budżet wspólnotowy Unii Europejskiej. W: Bolesław Winiarski: Polityka gospodarcza. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 507. ISBN 978-83-01-14785-3.
  5. ↑ a b c d e Leszek Cybulski: Budżet wspólnotowy Unii Europejskiej. W: Bolesław Winiarski: Polityka gospodarcza. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 508. ISBN 978-83-01-14785-3.
  6. ↑ a b Leszek Cybulski: Budżet wspólnotowy Unii Europejskiej. W: Bolesław Winiarski: Polityka gospodarcza. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 509. ISBN 978-83-01-14785-3.
  7. ↑ Leszek Cybulski: Budżet wspólnotowy Unii Europejskiej. W: Bolesław Winiarski: Polityka gospodarcza. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 510. ISBN 978-83-01-14785-3.
  8. ↑ Leszek Cybulski: Budżet wspólnotowy Unii Europejskiej. W: Bolesław Winiarski: Polityka gospodarcza. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 510-512. ISBN 978-83-01-14785-3.
  9. ↑ Budżet UE - Consilium, www.consilium.europa.eu [dostęp 2017-09-25] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-26] (pol.).
  10. ↑ Leszek Cybulski: Budżet wspólnotowy Unii Europejskiej. W: Bolesław Winiarski: Polityka gospodarcza. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 516. ISBN 978-83-01-14785-3.
  11. ↑ Leszek Cybulski: Budżet wspólnotowy Unii Europejskiej. W: Bolesław Winiarski: Polityka gospodarcza. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 514. ISBN 978-83-01-14785-3.
  12. ↑ Alain Lamassoure i Janusz Lewandowski o budżecie UE 2014-2020 w Warszawie. UniaEuropejska.org, 2011-01-26. [dostęp 2011-08-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-10)]. (pol.).
  13. ↑ Aneta Kaczyńska. Źródła dochodów budżetu Unii Europejskiej - stan obecny, słabości i proponowane rozwiązania. „Studia Oeconomica Posnaniensia”. 2 (6), s. 58-76, 2014. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. ISSN 2300-5254. 

Bibliografia

  • Jan Barcz, Elżbieta Kawecka-Wyrzykowska, Krystyna Michałowska-Gorywoda: Integracja europejska. Warszawa: Oficyna a Wolters Kluwer business, 2007. ISBN 978-83-7526-564-4.
  • Leszek Cybulski: Budżet wspólnotowy Unii Europejskiej. W: Bolesław Winiarski: Polityka gospodarcza. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 504-516. ISBN 978-83-01-14785-3.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie