Budavári sikló

Linia

Budavári sikló
Dane podstawowe
Zarządca	Budapesti Közlekedési Zrt.
Długość	0,095 km
(c) Misibacsi z węgierskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0
Przebieg Legenda eksploatowana / istniejąca   zlikwidowana / rozebrana lub planowana kolej metro lub kolej lekka stacja kolejowa/stacja metra przystanek stacja bez ruchu pasażerskiego ładownia, posterunek ruchu itp przystanek częściowo używany koniec linii odcinek odcinek w tunelu odcinek na estakadzie wiadukt most tunel pod wodą zmiana kilometrażu granica państwowa / inna mijanka przejazd kolejowo-drogowy przeprawa promowa     odcinek zelektryfikowany   0 Clark Ádám tér 95 m Szent György tér
Portal Transport szynowy

Budavári sikló – kolej linowo-terenowa w Budapeszcie, stolicy Węgier, zarządzana przez Budapesti Közlekedési Zrt.

Historia

Ödön Széchenyi był jednym z inicjatorów budowy kolejki linowej Budavári sikló i kolei zębatej, założycielem, udziałowcem lub darczyńcą szeregu instytucji gospodarczych i kulturalnych^[1]

Kolej w 1870 roku

Kolej współcześnie, widok z dolnej stacji

Została zbudowana w 1870 roku jako druga na świecie (po Lyonie), jest jednocześnie najstarszą funkcjonującą do dziś koleją linowo-terenową. Powstała w celu przewożenia pasażerów z okolic Mostu Łańcuchowego na Wzgórze Zamkowe^[2] i znajdujący się na nim Zamek Królewski^[3]. Inicjatorem stworzenia kolei był Ödön Széchenyi, syn Istvána Széchenyiego^[4][5].

Kolej współcześnie, w tle Most Łańcuchowy

Wagoniki kolei

Budowa kolei rozpoczęła się latem 1868 roku pod kierownictwem Henrika Wolfahrta. Wagony parowe zostały wyprodukowane w Wiedniu i składały się z trzech kabin, po 8 pasażerów każda^[4]. Jazda testowa odbyła się 23 października 1869 roku^[6]. Kolej została oddana do użytku 2 maja 1870 roku^[4][5], a od 1920 roku jest własnością miasta^[7]. Do 1928 roku była jedynym środkiem transportu, docierającym na Wzgórze Zamkowe^[8]. Kolej działała nieprzerwanie aż do 1944 roku, kiedy została zniszczona podczas oblężenia miasta^[4]. Bomby trafiły w maszynownię, uszkodzeniu uległy też stacja górna kolejki oraz fragment torów^[5]. Po wojnie tory zostały rozebrane^[4]. Plan odbudowy pojawił się już w 1960 roku^[9], jednak rozpoczęto ją dopiero w marcu 1985 roku^[10]. Kolej odbudowano w pierwotnej lokalizacji, dostosowano ją jednak do otoczenia oraz współczesnych wymogów technicznych przy użyciu wagonów elektrycznych, nazwanych Margit i Géllert, które zachowały dawny wygląd, podział na trzy kabiny oraz wahadłowy system działania^[4]. Ponadto, maszynownia, która przed wojną znajdowała się w dolnej stacji kolei, tym razem została umieszczona na górnej stacji^[6]. 4 czerwca 1986 roku wznowiono ruch kolei^[4][5]. W 1987 roku kolej, wraz z innymi atrakcjami Budapesztu, znalazła się na liście światowego dziedzictwa UNESCO^[11]. Początkowo wagony poruszały się z prędkością 3 m/s, ale w 1988 roku na prośbę podróżujących prędkość zmniejszono o połowę^[6]. W 2009 roku wagony przeszły renowację^[8]. Z okazji 150-lecia istnienia kolei, w 2020 roku węgierska poczta wydała znaczki pocztowe z jej wizerunkiem^[12].

Parametry techniczne

• Długość trasy 95 m. Różnica wysokości między dolną a górną stacją wynosi 50 m.
• Obydwa wagoniki kolejki poruszają się na zasadzie wahadła. Podczas gdy jeden jedzie w górę, drugi zjeżdża na dół. W jednym wagoniku może podróżować jednocześnie 24 osoby.
• Obecna kolejka została zaprojektowana i wykonana na szybkość podróżną 3 m/s, ale na prośby podróżnych została w 1988 r. zmniejszono ją o połowę.
• Kolejka ma normalny rozstaw szyn (1435 mm). Podwozia dzisiejszych wagoników zostały zbudowane z części zamiennych budapeszteńskie kolei aglomeracyjnej BHÉV, o czym świadczą napisy na pokrywach łożysk^[13].
• Pierwotna siłownia z maszyną parową znajdowała się na dolnej stacji. Obecnie kolejka jest napędzana silnikiem elektrycznym, umieszczonym w siłowni pod górną stacją.
• Obecnie wagoniki mają swoje nazwy, a tory numerację. Po północnym torze od strony tunelu kursuje wagonik BS1 „Margit”, a po południowej stronie BS2 „Gellért”.
• Od dnia otwarcia kolejka kursuje codziennie w godzinach od 7.30 do 22.00. W poniedziałki każdego nieparzystego tygodnia specjaliści przeprowadzają konserwację. Zimą komunikacja rusza o 15.00, natomiast w pozostałych porach roku już o 9.00.
• Oprócz konserwacji przeprowadzanej co dwa tygodnie, dwukrotnie, wiosną i jesienią, ruch jest zatrzymywany na 5 dni, w celu przeprowadzenia poważniejszych prac^[14].
• Cena przejazdu w 2020 r. wynosiła 1400 forintów^[15].
• Do końca XIX wieku, kolej obsługiwała 400–500 tys. pasażerów rocznie, natomiast w 2014 roku odbyła 800 tys. przejazdów^[6].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Informacje o kolei na stronie Budapesti Közlekedési Zrt. (węg.)
• Miklós Vincze: Százötven éve visz már sikló a Várhegyre (węg.). 24.hu, 2020-03-02. [dostęp 2021-05-08].