Budynek Centrum Lokalnego przy ul. Modlińskiej w Warszawie

Budynek Centrum Lokalnego przy ul. Modlińskiej w Warszawie

Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Modlińska 257
Styl architektoniczny	powściągliwa secesja
Kondygnacje	3
Powierzchnia użytkowa	702 m2
Ukończenie budowy	1900
Pierwszy właściciel	Małżeństwo Pisarków
Kolejni właściciele	Skarb Państwa
Obecny właściciel	Miasto stołeczne Warszawa
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Budynek Centrum Lokalnego przy ul. Modlińskiej w Warszawie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Budynek Centrum Lokalnego przy ul. Modlińskiej w Warszawie
52,333083°N 20,963069°E/52,333083 20,963069

Budynek Centrum Lokalnego przy ul. Modlińskiej w Warszawie – zabytkowa secesyjna willa usytuowana w Warszawie w dzielnicy Białołęka w osiedlu Henryków przy ulicy Modlińskiej nr 257. Po 1925 mieścił się w niej Zakład dla Upadłych Dziewcząt (byłych prostytutek), a od lat 50.XX wieku zakłady pomocy społecznej, urząd pocztowy, biblioteka i sklepy. Obiekt jest własnością miasta stołecznego Warszawy. Od początku 2022 podlega on renowacji w celu urządzenia w nim Centrum Lokalnego dla mieszkańców dzielnicy Białołęka. Deklarowany przez inwestora czas zakończenia prac remontowych: IV kwartał 2023.

Historia

Obiekt ma trzy kondygnacje i składa się z budynku głównego i dwóch niewielkich parterowych oficyn^[1][2]. Został zbudowany w 1900 w stylu prostej secesji dla małżeństwa Pisarków pod adresem Dąbrówka nr 2^[2]. Kolejnym właścicielem był Leon Haydziony, jeden z najbogatszych mieszkańców Henrykowa i współzałożyciel Towarzystwa Przyjaciół Henrykowa. W 1913 dobudował on do lewej oficyny budynek (obecnie nieistniejący)^[2].

Budynek przy ul. Modlińskiej 257 w Warszawie w trakcie prac remontowych we wrześniu 2022 (przekształcanie w Centrum Lokalne w Białołęce)

W 1917 w największym pomieszczeniu budynku mieściła się szkoła powszechna^[2]. W latach 1914-1921 na parterze znajdowała się szkoła, posterunek policji oraz poczta. W 1921 willa stała się własnością Skarbu Państwa. W wyniku porozumienia między magistratem Warszawy i Warszawskim Chrześcijańskim Towarzystwem Opieki nad Kobietami utworzono w nim ośrodek „Przystań” prowadzony przez siostry benedyktynki samarytanki (wiodącą postacią była Jadwiga Jaroszewska), zapewniający opiekę kobietom uprawiającym prostytucję i przygotowującym je do wykonywania akceptowalnych społecznie zawodów (ogrodnictwo, pranie, gotowanie, hafciarstwo, krawiectwo, tkactwo)^[1][2]. Przełom w działalności zakładu spowodowało objęcie w nim w 1937 kierownictwa przez siostrę Benignę (Stanisława Umińska) z zakonu benedyktynek samarytanek, wcześniej wybitną aktorkę^[1]. Szacuje się, że w okresie międzywojennym z pomocy „Przystani” skorzystało ponad 1000 kobiet^[2][3].

W czasie okupacji niemieckiej obiekt był miejscem schronienia dla Żydów oraz magazynem broni Armii Krajowej^[1][2]. Siostra Benigna Umińska zorganizowała tutaj jesienią 1942 wspólnie z Leonem Schillerem teatr amatorski, w którym aktorkami były m.in. podopieczne „Przystani”. Teatr działał do 1944, wystawił 3 premiery, urządził 20 spektakli, w których udział wzięło ponad 2000 widzów^[2]. W okresie Świąt Bożego Narodzenia 1942 w willi wystawiano konspiracyjnie sztukę Leona Schillera „Pastorałkę”. 1 stycznia 1943 wśród widzów tego spektaklu byli Jerzy Andrzejewski, Witold Lutosławski, Czesław Miłosz, Danuta Szaflarska i Andrzej Łapicki^[1]. Czasław Miłosz, pracujący w czasie okupacji jako woźny obiektów Uniwersytetu Warszawskiego, wiele lat później wspominał na kartach „Roku Myśliwego”, że właśnie w henrykowskiej willi odkrył „esencję teatru”^[2].

Podczas powstania warszawskiego w przeciwieństwie do wielu sąsiednich domów obiekt uniknął spalenia a jego mieszkańcy śmierci, gdyż dowódca niemieckiego oddziału likwidacyjnego wśród mieszkańców willi rozpoznał swojego znajomego i zezwolił osobom tam przebywającym na ucieczkę. W ostatnich tygodniach wojny mieścił się tam posterunek żandarmerii niemieckiej. W nocy z 30 na 31 sierpnia tutaj więziono ponad dwudziestu mieszkańców Płud, Dąbrówki i Choszczówki, aresztowanych w gospodarstwie działacza konspiracyjnego ks. Tomasza Albina Kołakowskiego. Ludzi tych 31 sierpnia wywieziono w kierunku Jabłonny i w nieznanym miejscu rozstrzelano^[2].

Po wojnie w obiekcie początkowo działał zakład dla prostytutek^[2]. W latach 50. znajdował się tam Państwowy Dom Specjalny dla przewlekle chorych. W 1960 utworzono tam Państwowy Dom Pomocy Społecznej dla dorosłych. Następnie znajdowała się tam biblioteka i różne sklepy^[1][2].

W 2021 miasto wyasygnowało na remont obiektu 7,5 mln złotych i przeznaczyło go na Centrum Lokalne dla mieszkańców Białołęki. We wrześniu 2021 zostało wydane zezwolenie na budowę. We wrześniu 2022 trwały prace remontowe^[1].

Losy obiektu zostały opisane w książce: Anna Mieszkowska, Bartłomiej Włodkowski, Modlińska 257. Miejsce magiczne (Fundacja AVE, Warszawa 2015}} ISBN 978-83-937754-8-4.

Dostosowanie obiektu do potrzeb Centrum Lokalnego

W związku ze zmianą funkcji obiektu i planowanym przekształceniem go w Centrum Lokalne dla mieszkańców Białołęki willa docelowo ma mieścić salę widowiskową na ok. 50 osób. Na pierwszym piętrze przewidziano pomieszczenia do zajęć muzycznych, tanecznych i plastycznych. Na strychu mają znaleźć się pomieszczenia biurowe i pracownia malarska. W podziemiu planowany jest magazyn i zaplecze techniczne. Obiekt ma uwzględniać potrzeby osób z niepełnosprawnościami^[1].

Inwestor planuje dokonać renowacji wszystkich elementów zabytkowych willi, w tym drewnianych schodów, stolarki drzwiowej, ceramicznej posadzki oraz odkrytej niedawno wartościowej polichromii^[1].

Ciekawostki

W czasie okupacji niemieckiej w obiekcie ukrywał się dezerter z armii włoskiej, który stał się pierwowzorem bohatera filmu fabularnego pt. „Giuseppe w Warszawie”^[2].

Przypisy