Budynek IV Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Chrobrego w Bytomiu

Budynek IV Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Chrobrego w Bytomiu

nr rej. : - 1224/77 z 28 marca 1977 (woj. katowickie)[1] - A/1005/22 z 30 czerwca 2022 (woj. śląskie)[2]
Fasada (2021)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Bytom
Adres	plac gen. Władysława Sikorskiego 1[1], ul. S. Moniuszki 23[3][4]
Styl architektoniczny	secesja
Architekt	Karl Brugger
Kondygnacje	3
Rozpoczęcie budowy	1901
Ukończenie budowy	1902
Położenie na mapie Bytomia Budynek IV Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Chrobrego w Bytomiu
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Budynek IV Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Chrobrego w Bytomiu
Położenie na mapie województwa śląskiego Budynek IV Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Chrobrego w Bytomiu
50°20′41,1″N 18°55′16,4″E/50,344750 18,921222

Budynek IV Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Chrobrego w Bytomiu – gmach szkolny z 1902 roku, w Bytomiu, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego, jeden z architektonicznych symboli Bytomia^[5].

Historia

Secesyjny budynek szkoły został wzniesiony według projektu miejskiego architekta Karla Bruggera^{[6][3][7][8][4][9][10]} przy ówczesnym Kaiserplatz^[9][11] (obecnie plac Sikorskiego^[6][5]) pod kierownictwem mistrza murarskiego J. Wygascha w latach 1901–1902^[12][3][7] na parceli St. 244 na potrzeby miejskiej katolickiej szkoły realnej^[3][6] (niem. Städtische Katolische Realschule)^[13], którą otwarto 1 maja 1897 roku^[12][9]. Szkoła przed wybudowaniem nowej siedziby prowadziła zajęcia w siedzibie bytomskiej straży pożarnej^[7], miała profil przyrodniczo-matematyczny, a jej absolwent zdobywał średnie wykształcenie, jednak nie przystępował do matury^[9], a przez to nie mógł być przyjęty na studia^[12] bez ukończenia gimnazjum^[13]. Budynek otwarto 8 maja 1903 roku^[12][7][13]. Szkoła nosiła następnie nazwę miejskiej szkoły realnej (niem. Städtische Oberrealschule)^[14]. W latach 20. placówka zyskała uprawnienia szkoły licealnej, a uczniowie po zdaniu matury mogli starać się o przyjęcie na studia^[7]. W latach 30. XX wieku, prawdopodobnie około 1935 roku^[12], nadano jej imię Adolfa Hitlera^[7][15] i przekształcono w męską szkołę średnią (niem. Städtische Oberschule für Jungen)^[14][15], którą pozostała do stycznia 1945 roku^[12], do czasu wkroczenia wojsk radzieckich^[7]. Budynek w wyniku działań wojennych został pozbawiony części dachu i szyb w oknach^[7]. Jesienią 1945 roku w szkole mieściło się Państwowe Gimnazjum Męskie^[15]. W marcu 1945 roku Kuratorium Okręgu Szkolnego Śląskiego powołało II Państwowe Gimnazjum i Liceum Męskie w Bytomiu, które ulokowano w omawianym budynku, ówczesny adres szkoły to plac Czerwony 1^[7]. Remont powojennych uszkodzeń przeprowadzono w roku szkolnym 1945/1946^[16]. Około 1949 roku placówkę przemianowano na II Ogólnokształcącą Szkołę Stopnia Podstawowego i Licealnego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci^[16].

Obok budynku szkoły wzniesiono w latach 1900–1901^[13] wolno stojącą miejską salę gimnastyczną (niem. Städtische Turnhalle), według projektu z 1898 roku, którego autorem jest prawdopodobnie Berghold, pracownik miejskiego urzędu budowlanego^[14]. Poza uczniami szkoły, z sali korzystali członkowie trzech miejskich towarzystw gimnastycznych^[17].

28 marca 1977 budynek szkoły został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego (nr rejestru 1224/77)^[1], a „granice ochrony obejmują całość obiektu w ramach parceli budowlanej oraz wystrój i wyposażenie wnętrza”^[3].

W latach 80. XX wieku przeprowadzono remont kapitalny i wyczyszczono elewację^[16].

Od 1966 roku^[16] gmach jest siedzibą IV Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Chrobrego^{[15][4][10][11]} (pot. Sikorak^[7]). W 2015 roku przeprowadzono remont stolarki okiennej, okna odrestaurowano lub wymieniono^[18], przywrócono im pierwotną niebieską barwę^[6], remontowi poddano również dach i docieplono poddasze^[18].

Architektura

Bryła budynku

Murowany ceglany budynek trójkondygnacyjny na rzucie podkowy^[3][4], dwutraktowy, klatka schodowa (reprezentacyjne schody trójbiegowe^[19]) znajduje się na osi budynku^[4][8]. Konstrukcja budynku została wzmocniona żelaznymi dźwigarami^[13]. Pierwotnie dwuspadowy dach^[4] był pokryty zieloną glazurowaną dachówką^[5][13], oryginalne pokrycie dachu nie zachowało się^[12], obecnie dachówka jest innej barwy^[7]. Dach wieńczy dominująca nad całym placem centralna okrągła wieża zegarowa^[3] oparta na wewnętrznej stalowej konstrukcji nośnej (w celu zapobieżenia ewentualnym szkodom górniczym)^[20] z witrażowym zegarem^[5] i dzwonem^[7], nakryta kopulasto^[8][21][4], oparta na stalowej konstrukcji nośnej^[6], jeden z bardziej rozpoznawalnych elementów bytomskiej architektury^[22]. Zegar pochodzi z 1902 roku, został wykonany w fabryce Carla Weissa w Głogowie^[21]. Uległ uszkodzeniu z powodu nieszczelności dachu, przeszedł remont w 1985 roku wykonany przez zegarmistrza Iskałę z Bytomia^[21]. W 2002 roku czasomierz został przekształcony w zegar kwarcowy^[21].

Elewacje zostały wykonane głównie z białej glazurowanej cegły^{[5][7][8][4][10]} z dodatkami w innych barwach^[6][3][7][4]. Widnieją na niej ornamenty roślinne^[6] oraz również okolony motywami roślinnymi herb Bytomia^{[5][23][3][7]} w górnej części ryzalitu fasady^[5], a także napisy: „Hier streb’[t] die Jugend zu Fleiß und Tugend” (pol. Tutaj trudzi się młodzież z pilnością i cnotą lub Młodzież tu dąży do pilności i cnoty^[5])^[3] oraz „Erbaut 1901” (pol. Wybudowano w 1901)^[5][12]; nie zachował się napis, który znajdował się pomiędzy linią okien pierwszego i drugiego piętra o treści: „Städtische Katholische Realschule”, został usunięty po II wojnie światowej^[5]. W 1975 roku na fasadzie umieszczono tablicę, która upamiętnia 30. rocznicę zwycięstwa nad faszyzmem^[24]. Elewacje frontowa i tylna są symetryczne, boczne niesymetryczne^[4]. Urozmaicono je falistymi, wklęsło-wypukłymi ryzalitami^[8] na osi budynku^[4], które zostały zwieńczone przez sześć szczytów o falistych konturach^[3][4].

Przed wejściem do budynku położono kostkę granitową i bazaltową nawiązującą do elewacji szkoły, ułożono ją w linearne wzory zamknięte bordiurami barwy białej i czerwonej; kostka zachowała się częściowo, została przykryta warstwą asfaltu na przełomie lat 60. i 70. XX wieku^[25].

Wnętrza

Szkoła dysponowała własną biblioteką dla uczniów i nauczycieli^[7]. We wnętrzach budynku zachowały się oryginalne balustrady, drzwi, okna, posadzki oraz secesyjne szafy na pomoce naukowe^[15][18]. W stolarce wnętrz powtarza się motyw sowy^[6][5]. Na drugim piętrze znajduje się aula w stylu secesyjnym^[15] ze sceną, którą wykorzystywano do szkolnych nabożeństw^[14], zarówno ewangelickich, jak i katolickich^[12][26]. Ściany były ozdobione malowidłami patronowymi, które zostały zamalowane po II wojnie światowej^[6].

W piwnicy znajduje się wejście do tunelu przeciwlotniczego^[27][28], który łączy budynek szkoły z obecną siedzibą Komisariatu Policji III przy ulicy dra Józefa Rostka^[29] 14 w Bytomiu^[30].

Galeria

Przypisy

Bibliografia

• Przemysław Nadolski: Plac Władysława Sikorskiego. W: Bytomskie zabytki. Praca zbiorowa. Jan Drabina (red.). Bytom: TMB, 2001, s. 106. ISBN 83-908018-4-1.
• Tomasz Śmiałek: Zabytkowe budynki szkolne śródmieścia Bytomia. Bytom: Urząd Miejski w Bytomiu, 2007. ISBN 978-83-922322-4-7.
• Edward Wieczorek: Bytom i okolice. Przewodnik turystyczny. Bytom: Urząd Miejski w Bytomiu, 2013. ISBN 978-83-62234-68-4.

Linki zewnętrzne

• Film ze zwiedzania tunelu
• Fotografia jednego z napisów na elewacji
• Zdjęcia budynku