Budynek poczty głównej w Kłodzku

Budynek poczty głównej w Kłodzku

nr rej. A/4391/1082/WŁ z 03.12.1984
Państwo	Polska
Miejscowość	Kłodzko
Adres	pl. Jagiełły 2
Styl architektoniczny	eklektyzm
Kondygnacje	2
Rozpoczęcie budowy	1877
Ukończenie budowy	1879
Ważniejsze przebudowy	1906, 1916–1918, 1929, 1941
Pierwszy właściciel	Johann Nentwig (1877–1884)
Kolejni właściciele	Deutsche Reichspost (1884-1945), Polska Poczta, Telegraf i Telefon (1945–1991)
Obecny właściciel	Poczta Polska (od 1991)
Położenie na mapie Kłodzka Budynek poczty głównej w Kłodzku
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Budynek poczty głównej w Kłodzku
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Budynek poczty głównej w Kłodzku
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Budynek poczty głównej w Kłodzku
50°26′08,76″N 16°39′01,16″E/50,435767 16,650322

Budynek poczty głównej w Kłodzku – zabytkowy^[1] gmach położony na pl. Jagiełły 2, w centrum Kłodzka^[2]. Wzniesiony w latach 1878–1879^[3] z przeznaczeniem na siedzibę Cesarskiego Urzędu Pocztowego (niem. Kaiserliches Postamt^[4]). Obiekt był przebudowany i rozbudowany na początku XX wieku. Po zakończeniu II wojny światowej pełnił funkcję poczty głównej w mieście (Urząd Pocztowy nr 1). Znajdowała się tu także siedziba lokalnego oddziału państwowego przedsiębiorstwa Polska Poczta, Telegraf i Telefon (PPTiT), a po jego podziale w 1991 roku Poczty Polskiej oraz Telekomunikacji Polskiej (do 1996 roku)^[5].

Historia

Koncepcja budowy nowej poczty powstała w 1877 roku w związku ze zniesieniem obowiązującego do tej pory zakazu utrzymywania niezabudowanego pasa wokół fortyfikacji miejskich^[6]. Wraz z jego anulowaniem rozpoczął się proces przekształcania i rozwoju miasta, polegający na wyburzaniu murów i bram miejskich oraz burzliwej rozbudowy dotychczasowych przedmieść^[7]. Nową siedzibą poczty postanowiono ulokować na terenie dawnego Przedmieścia za Zieloną Bramą (niem. Grüne Thor Vorstadt), w miejscu gdzie krzyżowały się ważne drogi lokalne z północy na południe oraz z zachodu na wschód, który niedługo potem otrzymał nazwę placu Wilhelma (niem. Wilhelmsplatz) na cześć ówczesnego cesarza i współtwórcy zjednoczonych Niemiec Wilhelma I Hohenzollerna^[4].

Działka, na której wzniesiono budynek poczty początkowo była własnością Johanna Nentwiga, miejscowego mistrza ciesielskiego, który na mocy umowy z dnia 29 grudnia 1877 roku zobowiązał się wznieść na zmówienie Królewskiej Głównej Dyrekcji Poczty stosowne budynki i wydzierżawić je, a następnie w przeciągu pięciu lat odsprzedać po kosztach własnych poczcie. Do właściwych prac budowlanych przystąpiono na początku 1878 roku. Nowy gmach poczty został uroczyście oddany do użytku 1 lipca 1879 roku. Ostateczna umowa kupna-sprzedaży na której położony był gmach została podpisana w 1883 roku przez dyrektora poczty we Wrocławiu Kühla i Johanna Nentwiga. Dotyczyła ona odstąpienie poczcie za cenę 151 tysięcy marek całej działki budowlanej wraz ze znajdującym się na niej budynkiem poczty, oficyną i podwórzem. Umowa ta została zatwierdzona przez dyrekcję w Berlinie w sierpniu tego samego roku i z dniem 1 kwietnia 1884 roku weszła w życie^[8].

Nie jej znane nazwisko architekta kłodzkiej poczty. Wiadomo, że pierwszym jej dyrektorem został 1 sierpnia 1878 roku Albrecht, zaś po nich 14 listopada 1883 roku Kallnich. Drugi z dyrektorów jako aktywny członek Kłodzkiego Towarzystwa Górskiego (niem. Glatzer Gebirgsverein) opracował na łamach roczników wydawanych przez to stowarzyszenie dzieje poczty na ziemi kłodzkiej. Obok budynku głównego poczty wzniesiono także oficynę, w której znalazła się wozownia, poczekalnia dla podróżnych oczekujących na pocztowe dyliżansy, toalety oraz stajnia. Całość zespołu pocztowego ogrodzono parkanem^[9]. W 1886 roku z miejskiego wodociągu została do budynku doprowadzona woda, a w 1890 roku wybrukowano jego dziedziniec wykładając go tzw. kocimi łbami^[7].

Po ponad dwudziestu latach okazało się, że budynek jednak za mały. Już w 1906 roku przebudowano część I piętra, wygospodarowując tam obszerne pomieszczenie dla urzędu telefonicznego. W 1912 roku rozpoczęto starania o pozwolenie na dalszą rozbudowę budynku. Wykonanie projektu budowy nowej dwukondygnacyjnej części przylegającej do istniejącego budynku od strony ówczesnej ulicy Gartenstrasse (obecnie Bohaterów Getta) zlecono wrocławskiemu architektowi Goebelowi. Rozbudowę tę przeprowadzono w latach 1916–1918. W tym czasie wprowadzono też elektryczność i centralne ogrzewanie. W 1929 roku starą wozownię przebudowano jako zamknięte garaże dla samochodów^[7].

Po zakończeniu II wojny światowej gmach pełnił funkcję poczty głównej w mieście (Urząd Pocztowy nr 1). Znajdowała się tu także siedziba lokalnego oddziału państwowego przedsiębiorstwa Polska Poczta, Telegraf i Telefon (PPTiT), a po jego podziale w 1991 roku Poczty Polskiej oraz Telekomunikacji Polskiej (do 1996 roku)^[5]. 3 grudnia 1984 roku budynek kłodzkiej poczty głównej został wpisany do rejestru zabytków województwa wałbrzyskiego (od 1999 roku województwa dolnośląskiego)^[10]. Obiekt w ciągu ostatnich siedemdziesięciu lat przechodził liczne remonty i modernizacje mające na celu poprawę jego funkcjonalności^[7].

Architektura

Poczta główna w Kłodzku pod koniec XIX wieku

Budynek kłodzkiej poczty głównej został wzniesiony w stylu eklektycznym, nawiązującym do modnych w tym czasie klasycyzujących prądów berlińskiej szkoły architektonicznej, z widocznymi elementami neorenesansowymi i neobarokowymi^[11]. Do dnia dzisiejszego nie udało ustalić, kto był projektantem tego obiektu^[7].

W dwukondygnacyjnym budynku oprócz pomieszczenia poczty i telegrafu znalazły się również mieszkania: dla dyrektora poczty (zajmujące część piętra) oraz dla niższego urzędnika poczty, które ulokowano w podwyższonej od strony podwórza kondygnacji dachowej. Obok budynku głównego wzniesiono na jego tyłach także oficynę, stanowiącej zaplecze poczty^[12].

Pierwszej poważnej przebudowy obiektu dokonano w 1906 roku, wygospodarowując na pierwszym piętrze obszerne pomieszczenie dla urzędu telefonicznego. W 1915 roku opracowano koncepcję rozbudowy gmachu o dwukondygnacyjne skrzydło południowe. Wzniesiono je w latach 1916–1918. W tym czasie w budynku wprowadzono centralne ogrzewanie i elektryczność. W 1929 roku zaadaptowano dawne tereny wozowni na zamknięte garaże dla samochodów. Ostatnia przebudowa miała miejsce w 1941 roku, kiedy to w nowej części poczty przeprowadzono adaptację poddasza autorstwa Adolfa Ernsta^[12].

Największymi walorami zabytkowymi kłodzkiej poczty głównej są: ceglano-kamienne elewacje wraz z rzeźbiarską grupą figuralną na frontonie, klatki schodowe i pomieszczenie biurowe na pierwszej, drugiej i trzeciej kondygnacji^[12]. Wielokrotne przebudowy budynku nadały mu kształt łuku. Obiekt ten jest stosunkowo długi. W centrum posiada ryzalit z dwoma bocznymi wejściami^[13]. Ponad nim umieszczono grupę rzeźb – dwie siedzące kobiety, personifikujące pocztę i transport. Odlane zostały ze stopu cyny i wykonane przez C. Dorna w 1877 roku, o czym świadczy jego sygnatura, która znajduje się na cokole^[12].

Galeria

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

  (c) Halina Frederiksen, CC BY 3.0

Ciekawostki

• Jest to pierwsza znana siedziba kłodzkiej poczty. Lokalizacja poprzedniej nie jest ustalona. Wiadomo, iż pierwszy budynek poczty powstał w Kłodzku około 1827 roku i był prywatną własnością poczmistrza^[7].
• W 1912 roku rozpoczęto starania o pozwolenie na dalszą rozbudowę budynku. Początkowo planowano nadbudować trzecią kondygnację, ale dwa lata później zmieniono koncepcję poszerzając obiekt o skrzydło południowe, co nadało budynkowi charakterystyczny łukowaty kształt^[7].
• Makieta poczty głównej znajduje się w utworzonym w 2015 roku przy ul. Noworudzkiej w Kłodzku Parku Miniatur „Minieuroland”^[14].

Przypisy

Bibliografia

• Bronisław Brzozowski, Monografia poczty na Ziemi Kłodzkiej, Wałbrzych 2002.
• Ryszard Gładkiewicz (redakcja), Kłodzko. Dzieje miasta, MZK, Kłodzko 1998, ISBN 83-904888-0-9.
• Marek Staffa (redakcja), Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 15, I-BiS, Wrocław 1994, ISBN 83-85773-06-1.

Linki zewnętrzne

• Dawne i współczesne zdjęcia budynku poczty na stronie „Wratislaviae Amici” [on-line] [dostęp 2020-12-07]
• Dawne i współczesne zdjęcia budynku poczty na stronie „Fotopolska” [on-line] [dostęp 2020-12-07]
• Krystyna Oniszczuk-Awiżeń, Historia poczty w Kłodzku, [w:] „Gazeta Prowincjonalna Ziemi Kłodzkiej”, nr z lutego 2015 roku. [on-line] [dostęp 2020-12-07]