Budynek przy ul. Henryka Sienkiewicza 5 w Sanoku

Budynek przy ul. Henryka Sienkiewicza 5 w Sanoku
Symbol zabytku nr rej. A-1393 z 25 marca 2016[1]
Ilustracja
Budynek w 2012
Państwo

 Polska

Miejscowość

Sanok

Adres

ul. Henryka Sienkiewicza 5
(Śródmieście)

Typ budynku

kamienica

Kondygnacje

3

Ukończenie budowy

ok. 1893

Pierwszy właściciel

Ścibor-Rylscy

Położenie na mapie Sanoka
Mapa konturowa Sanoka, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Budynek przy ul. Henryka Sienkiewicza 5 w Sanoku”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Budynek przy ul. Henryka Sienkiewicza 5 w Sanoku”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Budynek przy ul. Henryka Sienkiewicza 5 w Sanoku”
Ziemia49°33′33,0″N 22°11′59,3″E/49,559167 22,199806

Budynek przy ul. Henryka Sienkiewicza 5 w Sanoku – budynek położony w Sanoku.

Historia

Budynek w latach 40. XX wieku

Budynek powstał na potrzeby C. K. Okręgowej Dyrekcji Skarbu, założonej w 1892/1893[2]. Na pomieszczenie tej instytucji właścicielka ziemska Józefa Rylska oddała grunt i wybudowała gmach[2]. Został on wzniesiony w okresie około dwóch lat w czasie powstawania ww. urzędu[2] (obecnie w informacji ewidencji zabytków podaje się rok budowy w 1863[1]). Budowla bywała określana jako „Pałac Rylskich”[3].

W gmachu funkcjonowały urzędy[4]:

Do końca II Rzeczypospolitej w 1939 w budynku swoją siedzibę miały Powiatowa Komenda Policji Państwowej[7][8], Urząd Starostwa Powiatu Sanockiego (II piętro[9]), Urząd Skarbowy, Urząd Skarbowy Akcyz i Monopoli Państwowych, Brygada Kontroli Skarbowej[10][11], Kasa Skarbowa, Urząd Katastralny[12].

W czasie II wojny światowej i okupacji niemieckiej budynek stanowił siedzibę oddziału operacyjnego gestapo (kierował nim SS-Sturmbannführer Ludwig Hahn), po czym został przekształcony i zorganizowano w Grenzkommissariat Sicherheitspolizei[13] (Komisariat Graniczny Policji Bezpieczeństwa); ponadto w budynku działał Steueramt (Urząd Podatkowy)[13][14][15]; kamienica mieściła się wówczas pod adresem Sienkiewiczastrasse 5[13], a po przemianowaniu Bergstrasse 5[16].

Od przełomu sierpnia i września 1944 w budynku mieścił się Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego[17]. Pierwszymi szefami PUBP w Sanoku byli Malinowski, Ozgowicz, Tadeusz Sieradzki[18]. 15 czerwca 1945 przy wejściu do budynku Antoni Żubryd dokonał zamachu na jego szefa, Tadeusza Sieradzkiego[19]. Od 1946 do 1948 szefem PUBP był Antoni Cebula[20][21][22][23]. Równolegle w tym czasie w gmachu funkcjonował sztab Grupy Operacyjnej „Wisła” w 1947, a także POP PPR[24].

11 października 1969 przy wejściu do gmachu Komendy Powiatowej Milicji Obywatelskiej została odsłonięta tablica poświęcona funkcjonariuszom SB i MO, fundatorami byli członkowie koła ZBoWiD przy KP MO w Sanoku[6]. Inskrypcja brzmiała: 1944-1969 Poległym w walce o utrwalenie władzy ludowej funkcjonariuszom Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa, a poniżej wymieniono 34 nazwiska oraz napis XXV lecie PRL społeczeństwo[25]. Jako pierwszy wymieniony na liście został kpt. Tadeusz Sieradzki, a ponadto także st. sierż. Michał Goniak. Po 2009 tablica została usunięta.

Do końca roku 2005 w budynku funkcjonowała komenda Policji, następnie przeniesiona do zaadaptowanych zabudowań byłych koszar wojskowych w Olchowcach[26][27][28]. Następnie budynek pozostał nieeksploatowany[29].

Powierzchnia całej nieruchomości wynosi 0,1897 ha. Budynek jest podpiwniczony i posiada trzy kondygnacje naziemne, zaś jego metraż wynosi 1775,26 m².

Decyzją Zarządu Powiatu Sanockiego budynek został wystawiony na sprzedaż[30]. Od tego czasu był kilkakrotnie przedmiotem organizowanego przetargu[31][32][33][34]. W 2016 budynek został zakupiony przez osoby prywatne[35].

Budynek został wpisany do gminnego[36][37] oraz do wojewódzkiego (A-1393 z 25 marca 2016) rejestru zabytków[1].

Poeta Janusz Szuber zawarł odniesienie do budynku w niezatytułowanym wierszu wydanym w publikacji pt. Mojość z 2005[38]. Ponadto wzmiankował gmach w wierszu pt. Dziura w serze. Pustka, opublikowanym w tomiku poezji pt. Wpis do ksiąg wieczystych z 2009[39].

Przypisy

  1. ↑ a b c Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 30 czerwca 2021 r. Woj. podkarpackie. nid.pl. s. 147. [dostęp 2021-09-25].
  2. ↑ a b c d Bronisław Filipczak, Wspomnienia Bronisława Filipczaka pisane w latach 1956-1968 obejmujące czasokres 1870-1968, (zespół 25, sygn. 1), Archiwum Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, s. 14.
  3. ↑ a b c Stefan Stefański. Pan Stefański opowiada. Miejsca zapamiętane. „Tygodnik Sanocki”. Nr 40 (204), s. 5, 6 października 1995. 
  4. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 352. ISBN 978-83-60380-26-0.
  5. ↑ Książka telefoniczna. 1939. s. 706. [dostęp 2015-07-29].
  6. ↑ a b Arnold Andrunik: Rozwój i działalność Związku Bojowników o Wolność i Demokrację na Ziemi Sanockiej w latach 1949-1984. Sanok: 1986, s. 124-125.
  7. ↑ Szematyzm podziału administracyjnego Rzeczypospolitej Polskiej wraz ze skorowidzem gmin wiejskich i miejskich oraz oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów państwowych. Przemyśl / Warszawa: 1937, s. 143.
  8. ↑ Książka telefoniczna. 1939. s. 706. [dostęp 2015-07-08].
  9. ↑ Arnold Andrunik (red. Krystyna Chowaniec): Zapiski z osobistych przeżyć w czasie II wojny światowej i okupacji. Sanok: Stowarzyszenie Wychowawców „Eleusis” w Sanoku, 2018, s. 6.
  10. ↑ Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) na 1938 r.. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, 1938, s. 623.
  11. ↑ Książka telefoniczna. 1939. s. 707. [dostęp 2015-07-08].
  12. ↑ Edmund Słuszkiewicz: Przewodnik po Sanoku i Ziemi Sanockiej. Sanok: Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, 1938, s. 69.
  13. ↑ a b c Amtliches Fernsprechbuch fűr das Generalgouvernement. Deutsche Post Osten, 1940, s. 36.
  14. ↑ Amtliches Fernsprechbuch fűr das Generalgouvernement. Deutsche Post Osten, 1941, s. 59.
  15. ↑ Amtliches Fernsprechbuch fűr das Generalgouvernement. Deutsche Post Osten, 1942, s. 80.
  16. ↑ Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 23, 184, 187.
  17. ↑ Andrzej Brygidyn: W latach powojennych. Życie polityczne. Początek „nowego ładu”. w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 756.
  18. ↑ Marcin Drozd. Publicystyka twierdzi – naoczny świadek zaprzecza. „Tygodnik Sanocki”. Nr 27 (504), s. 10, 6 lipca 2001. 
  19. ↑ Andrzej Romaniak. Zamach. „Tygodnik Sanocki”. Nr 22 (1121), s. 11, 7 czerwca 2013. 
  20. ↑ Józef Pelc: W pościgu za bandą „Żubryda”. W: Ze wspomnień działaczy. Rzeszów: Komitet Wojewódzki PZPR w Rzeszowie, 1966, s. 315-316.
  21. ↑ Twarze koszalińskiej bezpieki, Instytut Pamięci Narodowej / Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2007, s. 8 [dostęp 2017-12-15] [zarchiwizowane z adresu 2014-07-14].
  22. ↑ Twarze koszalińskiej bezpieki (informator), Instytut Pamięci Narodowej / Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2007, s. 8 [dostęp 2017-12-15] [zarchiwizowane z adresu 2014-07-14].
  23. ↑ Krzysztof Szwagrzyk (red.), Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza. Tom I 1944–1956, Instytut Pamięci Narodowej / Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2005, s. 402 [zarchiwizowane z adresu 2016-03-22].
  24. ↑ Józef Pelc: W pościgu za bandą „Żubryda”. W: Ze wspomnień działaczy. Rzeszów: Komitet Wojewódzki PZPR w Rzeszowie, 1966, s. 318.
  25. ↑ Franciszek Oberc: Pomniki i tablice pamiątkowe Sanoka. Sanok: 1998, s. 24-25. ISBN 83-909787-1-7.
  26. ↑ Nowa siedziba. „Tygodnik Sanocki”. Nr 42 (414), s. 3, 15 października 1999. 
  27. ↑ Jolanta Ziobro. Nowe siedziby. „Tygodnik Sanocki”. Nr 14 (543), s. 2, 5 kwietnia 2002. 
  28. ↑ Policja wyszła – co dalej?. „Tygodnik Sanocki”. Nr 8 (746), s. 2, 24 lutego 2006. 
  29. ↑ Jaki los spotka budynek przy ulicy Sienkiewicza 5?. esanok.pl. [dostęp 2016-10-19].
  30. ↑ Budynek policji na sprzedaż. powiat-sanok.pl, 2011-11-04. [dostęp 2016-10-19].
  31. ↑ Martyna Sokołowska: Ogłoszenie o przetargu. isanok.pl, 2011-11-08. [dostęp 2016-10-19].
  32. ↑ Piękny budynek usługowo-biurowy w centrum Sanoka do sprzedania. powiat-sanok.pl, 2012-09-10. [dostęp 2016-10-19].
  33. ↑ III przetarg na sprzedaż działki przy ulicy Sienkiewicza. esanok.pl. [dostęp 2016-10-19].
  34. ↑ Powiat sanocki: Nie sprzedali budynku policji, więc sprzedaż na poziomie 17%. esanok.pl. [dostęp 2016-10-19].
  35. ↑ Zabytkowy budynek w Sanoku sprzedany za 450 tysięcy. radio.rzeszow.pl, 2016-08-31. [dostęp 2016-10-19].
  36. ↑ Burmistrz miasta Sanok. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu położonego w dzielnicy Śródmieście m. Sanoka o nazwie „Śródmieście – II”. Edycja do wyłożenia do publicznego wglądu. bip.um.sanok.pl, Luty 2014. [dostęp 2014-06-12].
  37. ↑ Zarządzenie Burmistrza Miasta Sanoka nr 42/2015 z 9 marca 2015. bip.um.sanok.pl, 2015-03-09. s. 2. [dostęp 2016-10-19].
  38. ↑ Janusz Szuber: Mojość. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2005, s. 32. ISBN 83-919470-8-4.
  39. ↑ Janusz Szuber: Wpis do ksiąg wieczystych. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2009, s. 48. ISBN 978-83-08-04294-6.

Media użyte na tej stronie

Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
Powiat sanocki location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
5 Sienkiewicza Street in Sanok (w-b).JPG
Budynek przy ul. Henryka Sienkiewicza 5 w Sanoku w latach 40. XX wieku (autor fotografii Stanisław Potocki)
5 Sienkiewicza in Sanok 2012.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Budynek przy ulicy Sienkiewicza 5 w Sanoku
Sanok location map.png
Autor: OpenStreetMap contributors, Licencja: ODbL
OpenStreepMap location map of Sanok, Poland:
  • top = 49.5905
  • bottom = 49.5234
  • left = 22.1468
  • right = 22.2844