Budynek przy ul. Teofila Lenartowicza 2 w Sanoku

Budynek przy ul. Teofila Lenartowicza 2
w Sanoku
Symbol zabytku nr rej. A-59 z 30.01.1985[1]
Ilustracja
Widok od ulicy Sobieskiego
Państwo

 Polska

Miejscowość

Sanok

Adres

ul. Teofila Lenartowicza 2,
(Śródmieście)

Typ budynku

willa / budynek

Architekt

Wilhelm Szomek

Ukończenie budowy

1892

Ważniejsze przebudowy

1975-1982

Położenie na mapie Sanoka
Mapa konturowa Sanoka, w centrum znajduje się punkt z opisem „Budynek przy ul. Teofila Lenartowicza 2w Sanoku”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Budynek przy ul. Teofila Lenartowicza 2w Sanoku”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Budynek przy ul. Teofila Lenartowicza 2w Sanoku”
Ziemia49°33′47,300″N 22°12′18,000″E/49,563139 22,205000

Budynek przy ulicy Teofila Lenartowicza 2 w Sanoku (także jako kamienica Szomka[2] wzgl. Szomkówka[3]) – budynek położony w Sanoku.

Historia

Obiekt znajduje się przy ulicy Teofila Lenartowicza u zbiegu z ulicą Jana III Sobieskiego. Budynek został wpisany do wojewódzkiego (1985)[1] oraz do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka[4]. Wynikiem działań Komisji Opieki nad Zabytkami, powstałej przy oddziale PTTK w Sanoku, w 1978 umieszczono na fasadzie budynku tablicę informującą o zabytkowym charakterze obiektu[5].

Jest to neorenesansowa willa, zaprojektowana jako dom własny sanockiego architekta miejskiego, inż. Wilhelma Szomka (1857-1940)[6]. Budowę ukończono w 1892. W czasie zamieszkiwania budynku przez rodzinę Szomków, gościł w nim bp Józef Sebastian Pelczar, później ogłoszony świętym[7].

Przed 1931 właścicielką nieruchomości została córka Wilhelma Szomka, Maria Wielhorska[8]. Po 1945 dom objęty został kwaterunkiem. W 1971 Maria Wielhorska sprzedała willę miastu[9]. Zdecydowano o umieszczeniu w budynku biblioteki[10]. Następnie w latach 1975-1982 budynek był przebudowany i odrestaurowany. Przebudowa objęła głównie wnętrza, mając na celu przystosowanie ich do nowych funkcji. Usunięto wówczas pierwotne schody kręcone, zastępując je obecnymi, powrotnymi. Miedziany dach wykonał Jakub Kolano[11] (pokrycie wieży dachu stanowi ok. 1300 łusek miedzianych[12]). Pracami kierował dyrektor biblioteki od 1977 Władysław Harajda[11]. Po dokonaniu prac remontowych i adaptacyjnych w 1981 nastąpiło przeniesienie biblioteki z siedziby do przy ulicy Tadeusza Kościuszki do budynku przy ulicy Teofila Lenartowicza 2[13][14] (natomiast wypożyczalnia dla dzieci i czytelnia działały w budynku Sanockiego Domu Kultury[11]). 3 maja 1982 w budynku została uroczyście otwarta Miejska Biblioteka Publiczna[2][11][15], od 1985 nosząca imię Grzegorza z Sanoka[16]. Cztery lata później, 3 maja 1986 w budynku została odsłonięta tablica upamiętniająca patrona. Zawiera inskrypcję: „„Losy dały mi za ojczyznę Sanok”. Grzegorz z Sanoka. Wielkiemu humaniście Sanoczanie. 3 V 1986"[17] (znajduje się wewnątrz, obok wejścia głównego na ścianie). Również w 1986 umieszczono przy budynku pomnik Grzegorza z Sanoka.

W 1985 budynek otrzymał wpis do rejestru dóbr kultury. Instytucja została wyróżniona nagrodą II stopnia Ministra Kultury i Sztuki w konkursie „Na najlepszego użytkownika obiektu zabytkowego”.

Pierwotnie posesja budynku była otoczona murowanym ogrodzeniem[3]. Przy budynku od strony północnej znajduje się ogród (w przeszłości ogród sięgał także w kierunku zachodnim do ulicy Adama Mickiewicza[7]; obecnie od tej strony do budynku przylega blok mieszkalny). W obecnym ogrodzie umieszczono kamień z tabliczką upamiętniającą pierwszą wzmiankę o Sanoku z 1150 oraz otrzymanie praw miejskich w 1339. W przeszłości (średniowiecze) w bezpośrednim sąsiedztwie nieruchomości znajdował się obszar, na którym usytuowana była Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny oraz cmentarz.

W pomieszczeniach piwnicznych mieści się obecnie sklep komputerowy (w latach 90. do początków XXI w. księgarnia wydawnictwa BOSZ).

W dniu 18 czerwca 2017 na fasadzie budynku przy głównym wejściu do biblioteki została odsłonięta tablica upamiętniająca Mariana Pankowskiego z inskrypcją o treści: Marian Pankowski. Sanok – Bruksela. 9 XI 1919 – 3 IV 2011. „Przypatrywałem się temu wszystkiemu w imię Mowy[18][19][20]. Fundatorami tablicy byli Janusz Szuber i Janina Lewandowska[21].

Galeria

  • Wejście główne

    Wejście główne

  • Widok od południowego zachodu

    Widok od południowego zachodu

  • Widok od północy wraz z ogrodem

    Widok od północy wraz z ogrodem

  • Wnętrze budynku

    Wnętrze budynku

  • Tablica upamiętniająca Grzegorza z Sanoka

    Tablica upamiętniająca Grzegorza z Sanoka

  • Tablica honorująca Mariana Pankowskiego

    Tablica honorująca Mariana Pankowskiego

Przypisy

  1. ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021, s. 144 [dostęp 2016-10-19].
  2. ↑ a b Franciszek Oberc: Kalendarium sanockie 1974-1994, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 955.
  3. ↑ a b Janusz Szuber: Mojość. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2005, s. 56. ISBN 83-919470-8-4.
  4. ↑ Zarządzenie Burmistrza Miasta Sanoka nr 42/2015 z 9 marca 2015. bip.um.sanok.pl, 2015-03-09. s. 2. [dostęp 2016-10-19].
  5. ↑ Krzysztof Prajzner. Pamiątkowa tablica znów na fasadzie budynku. „Tygodnik Sanocki”. Nr 12 (1315), s. 4, 24 marca 2017. 
  6. ↑ Franciszek Oberc, Sanok. Instytucje kultury, Sanok 1999, s. 40-41.
  7. ↑ a b Andrzej Romaniak, Maria Wielhorska z Szomków, Tygodnik Sanocki, nr 11 (697) z 18 marca 2005, s 6.
  8. ↑ Akta miasta Sanoka. Wykaz ulic i mieszkań w mieście Sanoku 1931 r. (zespół 135, sygn. 503). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 41.
  9. ↑ Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 908.
  10. ↑ Artur Bata. Ćwierć wieku w służbie czytelników. „Podkarpacie”, s. 5, Nr 19 z 11 maja 1972. 
  11. ↑ a b c d Mieczysława Teodorczyk. Róże dla Harajdy. „Nowiny”, s. 5, Nr 91 z 5 maja 1982. 
  12. ↑ Edmund Gajewski. Jak świecy gasnący blask. „Nowiny”, s. 4, Nr 95 z 14-16 maja 1982. 
  13. ↑ Będzie znowu most na Białą Górę. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 1, Nr 12 (211) z 20-30 kwietnia 1981. 
  14. ↑ Anna Strzelecka. Bibliotekarki sprzed ery Google’a. „Tygodnik Sanocki”, s. 6, Nr 28 (1127) z 19 lipca 2013. 
  15. ↑ Nowy obiekt dla sanockiej biblioteki. „Nowiny”, s. 1, Nr 87 z 4 maja 1982. 
  16. ↑ Marian Struś. Przed nadaniem imienia. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 5, Nr 3 (330) z 20-31 stycznia 1985. Sanocka Fabryka Autobusów. 
  17. ↑ Franciszek Oberc, Pomniki i tablice pamiątkowe Sanoka, Sanok 1998, s. 23.
  18. ↑ Edyta Wilk: Pamięci Mariana Pankowskiego. Pamięci Mariana Pankowskiego, 2017-06-16. [dostęp 2017-11-25].
  19. ↑ Marian Pankowski w bibliotece. Pamięci Mariana Pankowskiego, 2017-06-19. [dostęp 2017-11-25].
  20. ↑ Marian Pankowski w Bibliotece. Uroczystość odsłonięcia pamiątkowej tablicy. „Tygodnik Sanocki”. Nr 25 (1328), s. 8, 23 czerwca 2017. 
  21. ↑ Anna Gieroń: 73. urodziny Janusza Szubera. Wspomnienie.... biznesistyl.pl, 10-12-2020. [dostęp 2021-05-23].

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Sanok location map.png
Autor: OpenStreetMap contributors, Licencja: ODbL
OpenStreepMap location map of Sanok, Poland:
  • top = 49.5905
  • bottom = 49.5234
  • left = 22.1468
  • right = 22.2844
Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
Powiat sanocki location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
2 Lenartowicza Street in Sanok indoor.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Budynek przy ulicy Lenartowicza 2 w Sanoku. Wnętrze
Plaque to Marian Pankowski at 2 Lenartowicza Street in Sanok (2017).jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tablica upamiętniająca Mariana Pankowskiego w budynku Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka przy ul. Teofila Lenartowicza 2 w Sanoku (2017).
Plaque to Grzegorz z Sanoka at 2 Lenartowicza Street in Sanok (2017).jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tablica upamiętniająca Grzegorz z Sanoka w budynku Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka przy ul. Teofila Lenartowicza 2 w Sanoku (2017).
2 Lenartowicza Sanok 2012.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Lenartowicza 2 w Sanoku
2 Lenartowicza Street in Sanok entry.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Budynek przy ulicy Lenartowicza 2 w Sanoku. Wejście
2 Lenartowicza Street in Sanok north side garden.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Budynek przy ulicy Lenartowicza 2 w Sanoku. Północna część i ogród