Budziska (powiat przasnyski)

Budziska
	osada
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	przasnyski
Gmina	Jednorożec
Sołectwo	Budy Rządowe
Strefa numeracyjna	29
Kod pocztowy	06-323
Tablice rejestracyjne	WPZ
SIMC	0510787
	Położenie na mapie gminy Jednorożec Budziska
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Budziska
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Budziska
	Położenie na mapie powiatu przasnyskiego Budziska
	53°09′47″N 21°05′37″E/53,163056 21,093611

Artykuł	53°9′47″N 21°5′37″E
- błąd	38 m
WD	53°11'N, 21°8'E
- błąd	20533 m
Odległość	5 m

Budziska – osada w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie przasnyskim, w gminie Jednorożec^[2]^[3]. Leży na terenie kurpiowskiej Puszczy Zielonej.

Nazwa

Określeniem budy nazywano prymitywne domy robotników leśnych, którzy pracowali przy wytopie smoły, pozyskiwaniu węgla drzewnego i drewna. Pierwotnie Budziska mogły być osadą zamieszkaną przez takich ludzi pracujących w Puszczy Zielonej. Budami nazywano stanowiska, w których bartnicy stawiali swoje schrony. Do bud, wymienianych w lustracjach dób królewskich, przynależały bory bartników. Budy budowali też strzelcy (osocznicy)^[4].

Zmiany administracyjne

Osada mogła powstać w czasie, kiedy omawiany teren należał (po III rozbiorze) do Prus Nowowschodnich (departament płocki, powiat przasnyski). Były to dobra rządowe w ekonomii Przasnysz^[5]. Po powstaniu Księstwa Warszawskiego Budziska były częścią departamentu płockiego i powiatu przasnyskiego. W Królestwie Polskim włączono je do województwa płockiego, obwodu przasnyskiego i powiatu przasnyskiego. W 1837 województwa przemianowano na gubernie, w 1842 obwody na powiaty, a powiaty na okręgi sądowe. Od 1867 Budziska znalazły się w gminie Jednorożec, powiecie przasnyskim i guberni płockiej. Od 1919 wieś należała do powiatu przasnyskiego w województwie warszawskim. W 1933 utworzono gromady. Budziska należały do gromady Budy Rządowe (wraz z Budami Rządowymi i Nakłem). Z dniem 1 listopada 1939 do III Rzeszy wcielono północną część województwa warszawskiego, w tym powiat przasnyski i wieś Budziska jako część Rejencji Ciechanowskiej w prowincji Prusy Wschodnie. Gdy w 1944 przywrócono przedwojenną administrację, Budziska należały do powiatu przasnyskiego i województwa warszawskiego. W 1954 zlikwidowano gminy i zastąpiono je gromadami. W 1973 przywrócono istnienie gminy Jednorożec, do której ponownie należały Budziska. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego. Od 1999 Budziska znajdują się w gminie Jednorożec w powiecie przasnyskim i województwie mazowieckim^[6].

Historia

Obraz statystyczny powiatu przasnyskiego z 1815 podaje, że w ekonomii Przasnysz istniała wieś Budy Jednoroyskie^[7]. To późniejsze Budziska^[5]. W 1827 osadę Budziska złożoną z 1 domu zamieszkiwało 9 osób^[8]. Na mapie kwatermistrzostwa, która dla omawianego terenu powstała przed powstaniem listopadowym^[9], widzimy osiedle złożone z kilku domów^[10]. Była to niewielka osada, głównie leśniczówka stanowiąca nadzór nad okolicznymi lasami^[11]. Około 1848 mieszkało tu 35 osób^[5]. O osadzie wspomina Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydany w 1882^[12].

Od 1862 osoby z Budzisk uszczęszczały do kościoła w Jednorożcu, który od 1889 był filią parafii Chorzele. Budziska stanowiły jej część. W 1916, kiedy powstała parafia Jednorożec, Budziska włączono w jej granice^[5].

Według spisu powszechnego z 1921 Budziska liczyły 2 domy i 15 mieszkańców^[13].

Około 1928 w Budziskach postawiono murowany budynek dla nadleśniczego. W 1937 przy skręcie do wsi Budy Rządowe postawiono budynek tzw. sekretarzówki (leśniczówka Rupin). Od 1938 był siedzibą Nadleśnictwa Parciaki. Po II wojnie światowej kancelarię nadleśnictwa przeniesiono do murowanego budynku^[14]. Oba budynki istnieją do dziś i są wpisane do gminnej ewidencji zabytków^[15].

Współcześnie

Na dzień 25 listopada 2011 we wsi notowano 44 osoby: 23 kobiety i 21 mężczyzn^[6]. Na dzień 31 grudnia 2014 wieś zamieszkiwało 9 osób w wieku przedprodukcyjnym, 41 w wieku produkcyjnym i 3 w wieku poprodukcyjnym, łącznie 53 osoby^[16]. Cztery lata później w Budziskach mieszkały 54 osoby, a w 2019 – 43^[5].

Osada wchodzi w skład sołectwa Budy Rządowe^[17]. Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Floriana w Jednorożcu^[5].

W pobliżu wsi zachował się drewniany krzyż z początku XIX wieku^[18]^[19].

Na terenie leśnictwa Budziska rośnie modrzew o obwodzie pnia blisko 3 m. Jest też szkółka leśna, sala edukacyjno-turystyczna i zielona klasa^[20].

Galeria

Krzyż z początku XIX wieku (prawdopodobnie 1808)
Grupa ludzi przy przydrożnym krzyżu na tle chaty kurpiowskiej w Budziskach, lata 30. XX wieku
Siedziba Nadleśnictwa Parciaki w Budziskach
Budynek leśniczówki Rupin w Budziskach
(c) Antoikar G, CC BY 3.0
Modrzew koło Budzisk – pomnik przyrody
Las zasadzony w Budziskach w 2018 w celu uczczenia stulecia niepodległości Polski

Zobacz też

Budziska

Przypisy

↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 104 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b GUS. Wyszukiwarka TERYT
↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ AdamA. Chętnik AdamA., Życie puszczańskie Kurpiów, Warszawa 1971 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Maria WeronikaM.W. Kmoch Maria WeronikaM.W., Na skraju Kurpiowszczyzny. Parafia pw. św. Floriana w Jednorożcu, Jednorożec: Stowarzyszenie "Przyjaciele Ziemi Jednorożeckiej", 2020, ISBN 978-83-927409-7-1, OCLC 1225226389 [dostęp 2022-08-02] .
↑ ^a ^b LeszekL. Zugaj LeszekL., Historia administracji w gminie Jednorożec, Jednorożec 2015 .
↑ AleksanderA. Kociszewski AleksanderA. (red.), Obraz statystyczny powiatu przasnyskiego sporządzony w roku 1815 przez podprefekta tegoż powiatu F.S. Zielińskiego w Przasnyszu, Ciechanów 1991 .
↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowey Spraw Wewnętrznych i Policy, t. 1: A–L, Warszawa 1827 [dostęp 2022-07-27] .
↑ Topograficzna Karta Królestwa Polskiego, bg.uwb.edu.pl [dostęp 2022-07-28] .
↑ Topograficzna Karta Królestwa Polskiego, bg.uwb.edu.pl [dostęp 2022-07-28] .
↑ UrszulaU. Bojarska UrszulaU., Budziska, [w:] MonikaM. Dworniczak i inni red., Zapiski Ziemi Jednorożeckiej, Jednorożec: Stowarzyszenie "Przyjaciele Ziemi Jednorożeckiej", 2011, s. 22, ISBN 978-83-927409-1-9, OCLC 804736872 [dostęp 2022-07-28] .
↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 3, dir.icm.edu.pl, 1882, s. 551 [dostęp 2022-07-26] .
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. 1: M. st. Warszawa, województwo warszawskie, mbc.cyfrowemazowsze.pl, Warszawa 1925, s. 130 [dostęp 2022-07-26] .
↑ Maria WeronikaM.W. Kmoch Maria WeronikaM.W., MAŁA OJCZYZNA: Budziska i lasy Nadleśnictwa Parciaki [dostęp 2022-08-02] .
↑ Uchwała nr SOK.0007.10.2022 Rady Gminy Jednorożec z dnia 10 marca 2022 r. w sprawie przyjęcia „Gminnego programu opieki nad zabytkami Gminy Jednorożec na lata 2022–2025” .
↑ Stan ludności gminy Jednorożec na dzień 31.12.2014 r., www.jednorozec.pl [dostęp 2022-07-17] .
↑ BIP gminy, wykaz sołtysów
↑ Maria WeronikaM.W. Kmoch Maria WeronikaM.W., Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w gminie Jednorożec, Jednorożec: Gminna Biblioteka Publiczna w Jednorożcu, 2015, ISBN 978-83-943674-0-4, OCLC 947212801 [dostęp 2022-07-26] .
↑ Maria WeronikaM.W. Kmoch Maria WeronikaM.W., Mała architektura sakralna w gminie Jednorożec, Google My Maps [dostęp 2022-08-08] .
↑ SzymonS. Kępczyński SzymonS., Nadleśnictwo Parciaki .

[poczta-1] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 104 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-2] GUS. Wyszukiwarka TERYT

[roz-3] Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[4] AdamA. Chętnik AdamA., Życie puszczańskie Kurpiów, Warszawa 1971 .

[:0-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Maria WeronikaM.W. Kmoch Maria WeronikaM.W., Na skraju Kurpiowszczyzny. Parafia pw. św. Floriana w Jednorożcu, Jednorożec: Stowarzyszenie "Przyjaciele Ziemi Jednorożeckiej", 2020, ISBN 978-83-927409-7-1, OCLC 1225226389 [dostęp 2022-08-02] .

[:82-6] LeszekL. Zugaj LeszekL., Historia administracji w gminie Jednorożec, Jednorożec 2015 .

[:8-7] AleksanderA. Kociszewski AleksanderA. (red.), Obraz statystyczny powiatu przasnyskiego sporządzony w roku 1815 przez podprefekta tegoż powiatu F.S. Zielińskiego w Przasnyszu, Ciechanów 1991 .

[8] Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowey Spraw Wewnętrznych i Policy, t. 1: A–L, Warszawa 1827 [dostęp 2022-07-27] .

[9] Topograficzna Karta Królestwa Polskiego, bg.uwb.edu.pl [dostęp 2022-07-28] .

[:1-10] Topograficzna Karta Królestwa Polskiego, bg.uwb.edu.pl [dostęp 2022-07-28] .

[:03-11] UrszulaU. Bojarska UrszulaU., Budziska, [w:] MonikaM. Dworniczak i inni red., Zapiski Ziemi Jednorożeckiej, Jednorożec: Stowarzyszenie "Przyjaciele Ziemi Jednorożeckiej", 2011, s. 22, ISBN 978-83-927409-1-9, OCLC 804736872 [dostęp 2022-07-28] .

[12] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 3, dir.icm.edu.pl, 1882, s. 551 [dostęp 2022-07-26] .

[13] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. 1: M. st. Warszawa, województwo warszawskie, mbc.cyfrowemazowsze.pl, Warszawa 1925, s. 130 [dostęp 2022-07-26] .

[14] Maria WeronikaM.W. Kmoch Maria WeronikaM.W., MAŁA OJCZYZNA: Budziska i lasy Nadleśnictwa Parciaki [dostęp 2022-08-02] .

[:3-15] Uchwała nr SOK.0007.10.2022 Rady Gminy Jednorożec z dnia 10 marca 2022 r. w sprawie przyjęcia „Gminnego programu opieki nad zabytkami Gminy Jednorożec na lata 2022–2025” .

[16] Stan ludności gminy Jednorożec na dzień 31.12.2014 r., www.jednorozec.pl [dostęp 2022-07-17] .

[17] BIP gminy, wykaz sołtysów

[:6-18] Maria WeronikaM.W. Kmoch Maria WeronikaM.W., Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w gminie Jednorożec, Jednorożec: Gminna Biblioteka Publiczna w Jednorożcu, 2015, ISBN 978-83-943674-0-4, OCLC 947212801 [dostęp 2022-07-26] .

[19] Maria WeronikaM.W. Kmoch Maria WeronikaM.W., Mała architektura sakralna w gminie Jednorożec, Google My Maps [dostęp 2022-08-08] .

[20] SzymonS. Kępczyński SzymonS., Nadleśnictwo Parciaki .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

Wsie	Budy Rządowe Drążdżewo Nowe Dynak Jednorożec Kobylaki-Czarzaste Kobylaki-Konopki Kobylaki-Korysze Kobylaki-Wólka Lipa Małowidz Nakieł Obórki Olszewka Parciaki Połoń Stegna Ulatowo-Dąbrówka Ulatowo-Pogorzel Ulatowo-Słabogóra Żelazna Prywatna Żelazna Rządowa
Kolonia	Szkopnik
Osady	Budziska Parciaki-Stacja Żelazna Rządowa-Gutocha
Osady leśne	Kamienica Murowanka Przejmy Uścianek Zadziory
Integralne części wsi	Bocianica Gątarka Grądy Kocenki Kurczy Lasek Kurki Nisztalki Nowa Wieś Nowiny Osieczyzna Petrusy Piaski (Małowidz) Piaski (Ulatowo-Pogorzel) Pólka Stara Wieś Szczepanki Ulatowo-Zarośle Zapola Zarazy

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne