Bukiet jubilerski

Broszka kwiatowy bukiet jubilerski z brylantami i perłami, Anglia, XVIII wiek

Bukiet jubilerski lub jubilerski bukiet kwiatowy – naśladująca naturę brosza o wzorze kwiatowym zainspirowanym kwiatem, bukiecikiem kwiatów, pąkiem kwiatowym, koszem z kwiatami, listkiem lub gałązką, noszona na przedniej górnej części tułowia na środku lub z boku w celu upiększenia wycięcia sukni pod szyją albo przypinana po jednej ze stron do klapy sukienki, bluzki, żakietu lub płaszcza[1][2]. Popularna w Europie w XVIII wieku, szczególnie w Anglii[2].

W literaturze przedmiotu można też spotkać się z innymi nazwami dla bukietu jubilerskiego tj. devant de corsage[3], bouquet, floral spray, corsage spray[2] lub broszka corsage[1].

Bardzo duże i ciężkie osiemnastowieczne kwiatowe bukiety jubilerskie o kształcie odwróconego trójkąta, przypinane na środku sukni z gorsetem lub na bawecie, są nazywane w języku angielskim stomacher[1].

Historia

Fragment diademu Pu-abi, paciorki z karneolu, lapis lazuli i liście wycięte ze złotej blachy, XXVI wiek p.n.e.

Kwiaty, a także rośliny i owoce, ze względu na formę i barwę, oraz piękno i symbolikę, były i w dalszym ciągu są inspiracją w sztuce złotniczej[2].

Jedną z najstarszych zachowanych kwiatowych ozdób złotniczych jest diadem znaleziony w królewskich grobowcach Pu-abi[2].

Zapisów o klejnotach w formie kwiatów doszukano się w inwentarzach m.in. książąt dworu burgundzkiego[2].

Jubilerski bukiet kwiatowy carycy Katarzyny II, Ermitaż

Brosze przedstawiające kwiatowe bukiety były popularne w XVIII wieku w całej Europie i Rosji, a szczególnie były popularne w Anglii w latach 1714–1830, jako ozdoba wieczorowych sukni najzamożniejszych kobiet[2]. Czasami osiemnastowieczna brosza z brylantów i platyny miała postać obwódki obramującej linię dekoltu od ramienia do ramienia[4].

Kwiatowe wzory klejnotów cieszyły się popularnością także wśród polskich szlachcianek w drugiej połowie XVIII wieku[5]. Imponującą broszę, będącą przykładem jubilerskiego bukietu kwiatowego, można zobaczyć w zbiorach Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Pochodząca z końca XVIII wieku pokaźna brosza (o wymiarach 19,8 x 12,5 cm i o wadze 313,1 grama) została wykonana z pozłacanego srebra, ametystów, kryształów górskich i emalii[2].

Pojedyncza duża brosza devant de corsage mogła wchodzić w skład garnituru jubilerskiego[6].

Kiedy duże i ciężkie jubilerskie bukiety kwiatowe wyszły z mody i przestały być używane do ozdabiania stroju, to ich kwiatowe elementy były wstawiane do filigranowych wazonów, aby odgrywać rolę bukietu kwiatów na stole. Pewna część z zachowanych jubilerskich bukietów kwiatowych utraciła z tego powodu oryginalne zapięcie[2].

Stomacher

Osiemnastowieczny stomacher z topazami, Museu Nacional de Arte Antiga

Olbrzymie i ciężkie ornamentowe brosze stomacher o kształcie odwróconego trójkąta, czyli zwężającego się do dołu, były noszone jako ozdoba sukni z gorsetem[1]. Brosza stomacher zakrywała tułów na środku od linii dekoltu lub nieco poniżej i sięgała niemal aż do talii[7]. Mogła też być przypinana do sukni na bawecie, potęgując jego efekt dekoracyjny[8] albo w celu zakrycia sznurowania gorsetu, które służyło do umocowania tej części garderoby na ciele[9].

Brosza stomacher miała najczęściej wzór kwiatowy lub przypominała z wyglądu kokardę[7]. Była ozdobiona licznymi małymi kamieniami szlachetnymi, a nawet kilkoma zwisającymi dużymi kamieniami[7]. Brosza stomacher mogła składać się z dwóch lub trzech części, możliwych do odłączenia od siebie i osobnego ich noszenia[7]. Ten typ ozdobnej broszy był popularny w XVIII wieku i później, a szczególnie w epoce edwardiańskiej[7].

Ozdoby biżuteryjne przypinane do gorsetu sukni były stosunkowo ciężkie i wymagały wsparcia od ubrania. Gdy po 1910 roku sztywne gorsety zostały zastąpione miękkim i luźniejszym strojem, noszenie ogromnych i przyciężkich brosz zostało zaniechane lub brosze te zostały przerobione na lżejsze ozdoby jubilerskie bardziej pasujące do nowego stylu ubrań[4].

  • Amerykańska aktorka Edith Kingdon w 1907 roku z perłowo-brylantową broszą devant de corsage[4]

    Amerykańska aktorka Edith Kingdon w 1907 roku z perłowo-brylantową broszą devant de corsage[4]

  • Maria Teck w sukni ozdobionej trzyczęściową broszą stomacher

    Maria Teck w sukni ozdobionej trzyczęściową broszą stomacher

  • Księżniczka Alicja w sukni ozdobionej broszą stomacher, 1911 rok

    Księżniczka Alicja w sukni ozdobionej broszą stomacher, 1911 rok

Wzorniki jubilerskie

Wzorów do wykonywania naturalistycznych klejnotów dostarczały tzw. jubilerskie wzorniki. Jednym z najważniejszych był opublikowany w 1762 roku wzornik dla jubilerów autorstwa Pougeta pt. Traité des pierres précieuses et de la maniere de les employer en parure, zawierający plansze z 550 projektami o motywach głównie kwiatowych dla brosz, kolczyków, zawieszeń, pierścieni, naszyjników, egret, ramek do miniatur, sprzączek do butów, uchwytów pieczątek, rękojeści itp.[3]. Klejnoty wzorowane na jego projektach można było znaleźć w całej Europie[2].

Projekty dużych, około 20-centymetrowych, jubilerskich bukietów kwiatowych, do wykonania z kosztownych metali i drogich kamieni, przypinanych na przodzie stanika sukni, ze względu na wysoką cenę przeznaczone były dla władczyń i arystokracji[2].

  • Przykłady rysunków – projektów dla brosz nieznanych artystów
  • Wzór na broszkę corsage poł. XIX wieku

    Wzór na broszkę corsage poł. XIX wieku

  • Projekt na stomacher 1725–1750

    Projekt na stomacher 1725–1750

  • Wzór na broszkę, 1800–1850

    Wzór na broszkę, 1800–1850

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d Corsage and Stomacher. [w:] Antique Jewelry University [on-line]. Lang Antique & Estate Jewelry San Francisco. [dostęp 2020-12-18]. (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g h i j k Ewa Letkiewicz. Jubilerski bukiet kwiatowy z kolekcji wilanowskiej. „Studia Wilanowskie”. XXVI (2019). s. 153-178. DOI: 10.36135/MPKJIII.01377329.2019.SWXXVI.pp.153–178. ISSN 0137-7329. 
  3. ↑ a b Magdalena Bożena Toczyńska: O biżuterii oświeconych uwag kilka w Codzienność i niecodzienność oświeconych . Przyjemności, pasje i upodobania (pod redakcją) Bożeny Mazurkowej z udziałem Małgorzaty Marcinkowskiej i Szymona Piotra Dąbrowskiego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2013, s. 115, 116.
  4. ↑ a b c Elise B. Misiorowski, Nancy K. Hays. Jewels of the Edwardians. „Gems & Gemology”. 29 numer 3, s. 165 i 166, 1993. Gemological Insitute of America. 
  5. ↑ Agnieszka Pawlak-Damska: Szlachecki styl i szyk. Co nosiły polskie szlachcianki w drugiej połowie XVIII wieku?. Serwis popularnonaukowy TYTUS, wydawca Fundacja Zakłady Kórnickie, 2018. [dostęp 2020-12-16]. (pol.).
  6. ↑ Dagmara Wójcik. Klejnoty i uczucia. Biżuteria dawna ze zbiorów Muzeum w Gliwicach (wystawa w willi Caro w Gliwicach). „Polski Jubiler”. 154, Styczeń 2017. 
  7. ↑ a b c d e Harold Newman An Illustrated Dictionary of Jewelry, Thames and Hudson: Stomacher. ADIN Fine Antique Jewellery. [dostęp 2020-12-15]. (ang.).
  8. ↑ José Blanco F., Patricia Kay Hunt-Hurst, Heather Vaughan Lee, Mary Doering: Clothing and Fashion: American Fashion from Head to Toe: American Fashion from Head to Toe. Santa Barbara, CA: ABC CLIO, 2016, s. 278. ISBN 978-1610693097.
  9. ↑ Susanne Gänsicke, Yvonne J. Markowitz: Looking at Jewelry: A Guide to Terms, Styles, and Techniques. Getty Publications, 2019, s. 117. ISBN 978-1606065990.

Media użyte na tej stronie

Brooch (England), 18th century (CH 18800413).jpg
Antique Georgian brooch in the form of a branch set with 272 rosecut doamonds and 3 freshwater pearls. The setting is fine silver backed with gold. There is one trembling flower in the center.
Drawing, Design for a Stomacher, 1725–50 (CH 18555021-2).jpg
Design in overall shape of an elongated triangle pointing downward. Three bows hang from one another along a central axis. At center of each bow is a sphere encircled by smaller ones. Interspersed throughout are red balls. A large green sphere crowns the design, while a large green ovoid, surrounded by smaller spheres, is at bottom.
Princess-alice-countess-of athlone.jpeg
Princess Alice, Countess of Athlone in 1911
18th century portuguese "devant de corsage" or stomacher made of topazes, National Museum of Ancient Art.JPG
Autor: Manederequesens, Licencja: CC BY-SA 4.0
18th century portuguese "devant de corsage" or stomacher made of topazes, National Museum of Ancient Art, Lisbon.
Drawing, Design for a Corsage, mid- 19th century (CH 18551851).jpg
Jewelry design for a corsage brooch intended to be executed with diamonds and enamel. Five stems, ending in three blossoming and two budding flowers with green-brown leaves, tied with a diamond-studded ribbon. A Y-shaped group of jeweled buttons.
Queen Mary colour 2.jpg
Autor: Peter symonds, Licencja: CC BY-SA 4.0
Queen Mary when Princess of Wales, dressed in mourning clothes for Queen Victoria
Jeremia Pauzie's bouquet.jpg
Autor: shakko, Licencja: CC BY-SA 3.0
Букет цветов. СПб, 1740-е, мастер Иеремия Позье. Яшма, агат, тигровый глаз, кремень, альмадин, берилл, бирюза, коралл, опал, корунды, аквамарины, топаз, аметист, бриллианты, алмазы, бриллианты, рубины, сапфиры, изумруды. Упоминается среди вещей Екатерины II. Носился на корсете, подставка сделана позже. Читать историю http://ru-royaljewels.livejournal.com/140278.html
Mrs. George Jay Gould LCCN98518970.tif
Title: Mrs. George Jay Gould Abstract/medium: 1 photographic print.
Puabi's attendent headdress gold leaves.jpg
Autor: Zunkir, Licencja: CC BY-SA 4.0
Headdress of one of Lady Puabi's attendents, Royal Tombs of Ur, c. 2600-2500 BC. Carnelian and lapis lazuli beads strung to support gold leaves, a common decorative motif for headdresses of the time.