Bukowate

Bukowate
Ilustracja
Buk zwyczajny
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządróżopodobne
Rządbukowce
Rodzinabukowate
Nazwa systematyczna
Fagaceae Dumort
Anal. Fam. Pl.: 11, 12. 1829
Zasięg występowania
Mapa zasięgu
Aleja buka zwyczajnego w Niemczech

Bukowate (Fagaceae Dumort.) – rodzina roślin z rzędu bukowców, obejmująca około 730–930 gatunków (w zależności od ujęcia systematycznego)[2][3]. Zasięg tych roślin obejmuje obszary pod wpływem klimatu umiarkowanego na półkuli północnej, ale też Amerykę Środkową po północno-zachodnie krańce Ameryki Południowej oraz Azję Południowo-Wschodnią do Nową Gwineę[3]. Do bukowatych należą ważne gospodarczo rodzaje drzew ze względu na to, że stanowią źródło surowca drzewnego. Ważnym surowcem o wielorakim zastosowaniu jest kora dębu korkowego. Liczne gatunki dostarczają także jadalnych nasion, zwłaszcza kasztan jadalny i kasztan chiński, ale nasiona innych gatunków z tego rodzaju i pozostałych spożywane były lokalnie, jako pożywienie głodowe lub pasza. Z kory dębów i drzew z rodzaju Castanopsis uzyskiwano barwniki, a żołędzi tych pierwszych używano do pozyskiwania tanin[3].

Morfologia

Pokrój
Drzewa lub krzewy o liściach zimozielonych lub opadających zimą[3].
Liście
Pojedyncze, skrętoległe, rzadko w okółkach po trzy (u Trigonobalanus). Blaszka liściowa całobrzega, faliście karbowana, piłkowana lub ząbkowana, zawsze z pierzastym użyłkowaniem. Przylistki obecne, zwykle szybko odpadające. Liście często pokryte są rozgałęzionymi lub gwiazdkowatymi włoskami[3].
Kwiaty
Drobne, jednopłciowe, promieniste, skupione w różnego rodzaju kwiatostany – kłosy, główki, wierzchotki lub wyrastające pojedynczo w kątach liści. Kwiaty męskie często w kwiatostanach zwisających, wiotkich. Okwiat składa się najczęściej z 6 listków, czasem z 4 do 9. W kwiatach męskich znajduje się najczęściej 12, rzadziej od 4 do 20 pręcików. Pylniki nerkowate, otwierające się podłużnymi pęknięciami zwisają na długich, cienkich nitkach. Kwiaty żeńskie otoczone są przez kupulę. Czasem obecne są prątniczki w liczbie 6 do 12. Górna zalążnia jest dwu- do sześciokomorowa, z odpowiadającą liczbie komór liczbą szyjek słupka na szczycie. Znamiona są główkowate lub równowąskie[3].
Owoce
Od jednego do trzech orzechów kulistawych, trójkanciastych lub oskrzydlonych zawsze wspartych lub w różnym stopniu zamkniętych w kupuli[3].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jedna z rodzin rzędu bukowców należącego do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych[2]:

bukowce

bukanowate Nothofagaceae




bukowate Fagaceae





woskownicowate Myricaceae



orzechowate Juglandaceae





rzewniowate Casuarinaceae




brzozowate Betulaceae



Ticodendraceae







Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa oczarowe (Hamamelididae Takht.), nadrząd Juglandanae Takht. ex Reveal, rząd bukowce (Fagales Engl.), rodzina bukowate (Fagaceae Dumort.)[4].

Podział i wykaz rodzajów[5]

Podrodzina Fagoideae K. Koch

  • Fagus L. – buk

Podrodzina Quercoideae Õrsted

  • Castanea Mill. – kasztan
  • Castanopsis (D.Don) Spach
  • Chrysolepis Hjelmq.
  • Lithocarpus Blume
  • Notholithocarpus Manos, Cannon & S.H.Oh[6][7]
  • Quercus L. – dąb
  • Trigonobalanus Forman

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-06-23] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 277-278. ISBN 978-1-84246-634-6.
  4. ↑ Crescent Bloom: Fagaceae (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2010-01-04].
  5. ↑ List of genera in family FAGACEAE (ang.). Vascular Plant Families and Genera. [dostęp 2010-01-04].
  6. ↑ Notholithocarpus Manos, Cannon & S.H.Oh. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-04-26].
  7. ↑ Paul S. Manos, Charles H. Cannon, Sang-Hun Oh. Phylogenetic Relationships and Taxonomic Status Of the Paleoendemic Fagaceae Of Western North America: Recognition Of A New Genus, Notholithocarpus. „Madroño”. 55, 3, s. 181-190, 2008. DOI: 10.3120/0024-9637-55.3.181. 

Media użyte na tej stronie

Fagaceae Distribution.svg
Autor: Ninjatacoshell, Licencja: CC BY-SA 3.0
Range of the family Fagaceae, according to [1].
Fagus sylvatica - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-060.jpg
Rotbuche. A blühender und B fruchtender Zweig, natürl. Grösse; 1 männliche Blüthe mit Kelch, vergrössert; 2 dieselbe ohne Kelch, desgl.; 3 Staubgefässe, desgl.; 4 Pollen, desgl.; 5 weibliche Blüthe im Längsschnitt, desgl.; 6 dieselbe im Querschnitt, desgl.; 7 Fruchtknoten, desgl.; 8 Frucht, natürl. Grösse; 9 dieselbe im Querschnitt, desgl.; 10 Same mit Hülle, desgl.; 11 derselbe ohne Hülle, desgl.