Bulwary im. Marszałka Józefa Piłsudskiego we Włocławku

ulica Bulwary im. Marszałka Józefa Piłsudskiego

Śródmieście
Bulwary im. Marszałka Józefa Piłsudskiego
Państwo	Polska
Miejscowość	Włocławek
Długość	1060m[1]
Przebieg
0 m 75 m ul. Ogniowa 300 m ul. Stanisława Bechiego 420 m ul. Towarowa 530 m ul. Rybacka 620 m ul. Browarna 700 m ul. Świętego Jana 740 m Stary Rynek 790 m ul. Maślana 860 m ul. Wiślana 915 m ul. Matebudy 960 m ul. Bednarska 980 m Most im. Edwarda Śmigłego-Rydza 990 m ul. Bednarska 1060 m ul. Gdańska[1]
Położenie na mapie Włocławka ulica Bulwary im. Marszałka Józefa Piłsudskiego
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica Bulwary im. Marszałka Józefa Piłsudskiego
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 ulica Bulwary im. Marszałka Józefa Piłsudskiego
52°39′41,7″N 19°04′22,2″E/52,661569 19,072825

Bulwary im. Marszałka Józefa Piłsudskiego we Włocławku – ulica położona wzdłuż lewego brzegu rzeki Wisły z przylegającą do niej promenadą przekraczającą rzekę Zgłowiączkę. Dawniej nosiła nazwy: Nadbrzeżna (XIX wiek), Bulwarowa (XIX wiek-1945) i Bulwary Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (1945–1989)^[2]. W XIX wieku potocznie nazywany Bulwarkiem (narzędnik wyrazu Bulwark)^[3].

Bulwary są miejscem odbywania się cyklicznych imprez: Dni Włocławka^[4], Festiwalu Wisły oraz Bulwarów Sportu i Sztuki (w sezonie letnim)^[5], a także innych koncertów i eventów^[6].

Znajduje się tu m.in. plac zabaw dla dzieci i siłownia plenerowa, wytyczono ścieżki spacerowe i rowerowe, a także parking samochodowy na 30 miejsc. Wzdłuż całej promenady znajduje się 27 stojaków rowerowych. Wzdłuż promenady ustawiono 13 tarasów widokowych z posadzonymi nowymi drzewami i krzewami. Na jednym z nich leżącym naprzeciw Kościoła św. Jana Chrzciciela znajduje się herb miasta ułożony z kostki, a także odległości do najważniejszych miast Polski i świata i inne wzory, np. ryby (symbol chrześcijaństwa). Sezonowo pracuje tu stoisko sprzedające kawę i lody^[7]. Do promenady przymocowana jest Pływająca Scena na Wiśle, zaś naprzeciw niej postawiono krzesła dla widzów^[8][9].

Włocławskie Bulwary znajdują się na trasie Wiślanej Trasy Rowerowej^[10].

Historia

Zabór rosyjski, 1840-1914

Chrzest statku „Włocławek” na rysunku Wojciecha Gersona

Ulica została wytyczona w 1840 roku. Została wówczas nazwana ulicą Nadbrzeżną. Rozciągała się od ulicy Gdańskiej do nieistniejącej dziś ulicy Koniec, położonej w okolicach dzisiejszej ulicy Bechiego. Nazwa tej ulicy wiązała się z tym, że w istocie miał tam miejsce kres zabudowań miasta. Początkowo była to niezabudowana i piaszczysta droga, często zalewana przez Wisłę^[2].

W latach 1844–1846 ulica została zabudowana i wybrukowana^[2]. Zabudowania stanowiły wtedy głównie spichrze i domy rybackie^[3]. Ułatwiono dostęp do wybrzeża portowego i zamontowano drewniane barierki oddzielające ulicę od Wisły. Na barierkach tych wieszano skórę po uboju bydła w rzeźni mieszczącej się przy pobliskiej ulicy Towarowej, w celu jej wysuszenia. Zimą, gdy rzeka Wisła była skuta lodem, świeża krew zwabiała wilki mieszkające w lasach w Szpetalu. Ulica uchodziła wtedy za bardzo niebezpieczną^[2]. Krew i odpadki z rzeźni spływały kanałami pod rzeźnię, skąd do Wisły spływały wraz z deszczem. Na odpadach żerowały bezpańskie psy^[3].

W 1853 roku przy Bulwarach ochrzczono statek parowy o nazwie Włocławek^[2].

W spichrzu mieszczącym się na rogu Bulwarów i ulicy Browarnej przetrzymywano osoby podejrzane o udział w powstaniu styczniowym. Z kolei w spichrzu na rogu z ulicą Rybacką przetrzymywano i prześladowano uczestników pierwszego poboru po powstaniu w 1865 roku^[3].

Zbudowany w 1865 roku most łyżwowy połączył włocławskie Śródmieście z ówczesną miejscowością Szpetal Dolny (dzisiejsze Zawiśle). Fakt ten ożywił także życie wokół ulicy Bulwarowej. Stała się ona miejscem spacerów włocławian, wiele osób uprawiało tu wędkarstwo. Wzdłuż Bulwaru cumowały liczne berlinki i tratwy spławne. Istnienie stałej przeprawy na Wiśle przydało również ulicy znaczenia strategicznego^[2].

Jeszcze w XIX wieku drewniane barierki wymieniono na metalowe^[2]. Wśród wykonawców barierek była m.in. włocławska Fabryka Urządzeń Technicznych „Wisła”^[11].

W 1887 roku powstało Włocławskie Towarzystwo Wioślarskie. Dzięki temu Bulwary stały się świadkiem regat toczonych na Wiśle. Pierwsza siedziba WTW mieściła się właśnie przy ul. Bulwarowej, w domu pod numerem 7^[2].

W drugiej połowie XIX wieku, przy ul. Bulwarowej w domu należącym do Ciechowicza mieszkała i udzielała korepetycji Izabela Zbiegniewska^[12].

W 1910 roku pod adresem Bulwary 19 zarejestrowało swą działalność Towarzystwo „Krater”, które dysponowało własną stocznią. Powstały w niej 3 statki: „Wilanów”, „Kolos” i „Hetman”^[13]

I wojna światowa, 1914-1918

Podczas niemieckiej okupacji miasta w trakcie I wojny światowej przy ulicy mieściła się Komendantura Floty Niemieckich Statków Wojennych (dowodzona przez kapitana Lerche) i Oddział Budowlany (zarządzany przez kapitana Hoebela).

W 1914 roku wycofujący się z miasta Rosjanie podpalili most łyżwowy. W 1915 roku nowy, niemiecki zarząd miasta, odbudował go.

W listopadzie 1918 roku doszło tu do potyczki pomiędzy wojskiem niemieckim a świeżo sformułowanym oddziale Legionów Polskich we Włocławku. Szczególnie broniono cumujących w porcie barek ze sprzętem wojskowym. W potyczce tej poległo 2 legionistów, jednak Niemcy opuścili miasto^[14].

Wojna polsko-bolszewicka i dwudziestolecie międzywojenne, 1918–1939

Ślady kul bitwy 1920 roku w ogrodzeniu Bulwarów

W 1920 roku podczas wojny polsko-bolszewickiej most łyżwowy został spalony przez Wojsko Polskie w celu utrudnienia bolszewikom przeprawy przez Wisłę^[2].

W sierpniu 1920 roku doszło do bitwy pomiędzy broniącymi się siłami polskimi zajmujących lewy brzeg Wisły a nacierającymi siłami bolszewickimi zajmującymi prawy brzeg. Na ulicy Bulwarowej zbudowano okopy, z których polscy żołnierze wymieniali ogień z sowietami^[15], zaś pielęgniarki niosły im pomoc. Przy okopach pracowali też księża niosący rannym ostatni sakrament oraz ochotniczki rozdające żołnierzom żywność. Podczas bitwy poległo blisko 40 osób, a także ochotniczki. Zniszczeniu uległy domy mieszkalne przy ulicy Bulwarowej oraz Pałac Biskupi. Uszkodzony został też kościół św. Jana^[2]. Ślady kul wystrzelonych podczas tej bitwy do dziś można odnaleźć w ogrodzeniu bulwarów^[16].

Most łyżwowy odbudowano w 1922 roku. Ostatecznie rozebrano go w 1938 roku, już po zbudowaniu nowego, stalowego mostu^[2].

W 1930 roku przy ulicy wzniesiono pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego w centrum specjalnie w tym celu zbudowanego skweru. Zbudowanie pomnika było przejawem kultu Józefa Piłsudskiego. Pomnik został zburzony przez hitlerowskiego okupanta w 1940 roku, natomiast skwer istnieje w tym miejscu do dziś^[2].

W 1937 roku dokonano uroczystego otwarcia nowego mostu im. Edwarda Śmigłego-Rydza. Przecięcia wstęgi dokonał sam patron mostu^[2].

W okresie dwudziestolecia międzywojennego Bulwary były tradycyjnym miejscem obchodów rocznicy bitwy z 1920 roku. Gromadził się tu wtedy delegacje stowarzyszeń, wojsko, duchowieństwo i mieszkańcy miasta. Od 1922 roku organizowano pochód z ówczesnego Placu Saskiego (dziś. Plac Wolności) na Bulwary. Tu dokonywano przeglądu wojska i odśpiewania hymnu. Obchody te nie były organizowane co do zasady 15 sierpnia jak obecnie, lecz w różnych latach miały miejsce w różnych dniach między 12 a 27 sierpnia^[17].

W okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Święta tego nie obchodzono, zaś po 1989 roku główne obchody Cudu nad Wisłą odbywają się pod Pomnikiem Poległych Obrońców Wisły^[18].

Ozdobny hydrant uliczny przy Bulwarach Piłsudskiego we Włocławku

Polska Rzeczpospolita Ludowa, 1945–1989

W okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ulica przyjęła za patrona Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą. 14 grudnia 1978 roku na skwerze w miejscu dawnego pomnika Piłsudskiego dokonano uroczystego odsłonięcia Pomnika Ludziom Pracy. Począwszy od 1979 roku pomnik stał się miejscem, z którego do dziś wyruszają pochody pierwszomajowe we Włocławku. W ramach dekomunizacji w 1989 roku pomnik miał zostać wyburzony, do czego ostatecznie nie doszło^[19].

W latach 80. zlikwidowano port we Włocławku, co doprowadziło do zmniejszenia się ruchu wzdłuż tej ulicy.

III Rzeczpospolita, od 1989

W maju 2010 roku promenada została zalana podczas powodzi^[20].

W latach 2010–2011 Bulwary zostały poddane gruntownej modernizacji. Powstały nowe ścieżki i chodniki, dostawiono ławki. To wtedy powstała siłownia plenerowa, plac zabaw dla dzieci, parking i tarasy widokowe^[7][9]. W 2013 roku stworzono Pływającą Scenę na Wiśle wraz z krzesłami dla widzów^[8].

W 2013 roku połączono dwa brzegi rzeki Zgłowiączki kładką, zaś w kolejnym roku oddano do użytku Przystań Wodną im. Jerzego Bojańczyka^[21].

Zabudowania

Współczesne zabudowania

Pałac Biskupi widziany od strony promenady

Wzdłuż ulicy Bulwary im. Marszałka Józefa Piłsudskiego mieści się wiele zabytkowych kamienic, a także innych budowli ważnych dla historii i kultury miasta. Są to (w kolejności od najniższego do najwyższego numeru policyjnego):

• Zespół Szkół Chemicznych im. Marii Skłodowskiej-Curie, ul. Bulwary 4, na rogu z ul. Ogniową.
• Zespół Szkół Technicznych (gmach wzniesiony w 1924 roku), zarejestrowany na ulicy Ogniowej, boisko przylegające do ulicy Bulwary.
• III Liceum Ogólnokształcące im. Marii Konopnickiej (gmach wzniesiony w latach 1926–1930), zarejestrowany pod adresem Bechiego 1, przylegające do ulicy Bulwary.
• Dawna Willa Feliksa Steinhagena (zbudowana w latach 1923–1925), obecnie siedziba przedstawicielstwa Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego z punktem informacyjnym ds. dotacji z funduszy europejskich, zarejestrowana pod adresem Bechiego 2, przylegająca do skweru przy ulic Bulwary.
• 

  Ławeczka Marii Skłodowskiej-Curie przed gmachem Zespołu Szkół Chemicznych, 2019 r.
  Pomnik Ludzi Pracy, odsłonięty w 1978 roku, na skwerze przy ul. Bulwary.
• Zabytkowy dom mieszkalny, obecnie siedziba Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Toruniu oddziału we Włocławku, ul. Bulwary 5b, zbudowany w 1950 roku^[22].
• Spichlerz zbudowany w 1848 roku, obecnie siedziba Oddziału Etnograficznego Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej, ul. Bulwary 6, róg ulic Towarowej i Szpichlernej.
• Spichlerz zbudowany w 1842 roku, obecnie magazyn Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej, ul. Bulwary 9, róg ulic Szpichlernej 8 i Rybackiej.
• Zabytkowy budynek mieszkalny, zbudowany w 1910 r., zarejestrowany przy ul. Browarnej 2 na rogu z ul. Bulwary^[22].
• Zabytkowy budynek mieszkalny, zbudowany w 1937 r., ul. Bulwary 15^[22].
• Zabytkowy budynek mieszkalny, zbudowany w 1938 r., ul. Bulwary 16^[22].
  

  Przystań wodna u ujścia Zgłowiączki do Wisły
• Zabytkowy budynek mieszkalny, zbudowany na początku XX wieku, ul. Bulwary 17^[22].
• Dawny spichlerz zbożowy, obecnie dom mieszkalny, zbudowany ok. 1900 roku, ul. Bulwary 18 (na rogu z ul. św. Jana 1).
• Kościół św. Jana Chrzciciela, zbudowany w XVI wieku.
• Budynek mieszkalny, zbudowany w 1842 r., zabytek planowany do wpisania do rejestru, zarejestrowany na ul. Maślanej 2, przylegający do Bulwarów^[22].
• 

  Mural przedstawiający Jana Pawła II
  Budynek mieszkalny, zbudowany w 1881 r., spalony w 1996 r. i odbudowany w 1998 r., zabytek planowany do wpisania do rejestru, ul. Bulwary 22, na rogu z ul. Wiślaną 1^[22].
• Zabytkowy budynek mieszkalny, zbudowany w 1902 r., niegdyś siedziba Klubu Honorowych Dawców Krwi Polskiego Czerwonego Krzyża i Klubu Pomocy Dzieciom Chorym na Cukrzycę, ul. Bulwary 24^[22].
• Budynek mieszkalny, zbudowany w 1901 r., zabytek planowany do wpisania do rejestru, ul. Bulwary 25^[22].
• Budynek mieszkalny, zbudowany w 1910 r., zabytek planowany do wpisania do rejestru, ul. Bulwary 27^[22].
• Zabytkowy budynek mieszkalny, zbudowany w 1902 r., ul. Bulwary 24, na rogu z ul. Gdańską 1^[22].
• Pałac Biskupi – dawny zamek, wzniesiony w XIV wieku i wielokrotnie przebudowywany, mieści się na końcu ulicy z adresem na ulicy Gdańskiej.
• 

  Widok na Most im. Edwarda Śmigłego-Rydza
  Przystań Wodna im. Jerzego Bojańczyka, oddana do użytku w 2014 roku. Mieści się przy ulicy Piwnej, ale jest połączona z Bulwarami specjalnie w tym celu zbudowaną kładką.

Nad ulicą przechodzi też Most im. Edwarda Śmigłego-Rydza. W okolicy mostu znajdują się plenerowe szachownice oraz pomnik przypominający o miejscu, gdzie w Średniowieczu przebiegała granica między Civitas Cathedralis (Miasto Katedralne), czyli terenem należącym bezpośrednio do biskupów kujawskich, a Civitas theutonicalis, czyli terenem gdzie osiedlali się kupcy.

Niezachowane obiekty budowlane

Jeszcze w XIX wieku istniały przy Bulwarach szczątki XIII-wiecznej Katedry św. Stanisława^[3], przy której funkcjonował też cmentarz. Mieściła się ona w miejscu, gdzie dziś stoją budynki przy ul. Bulwary 27 (róg z ulicą Bednarską 2) i Bulwary 28 (do narożnika z ulicą Gdańską 1)^[23]. W 1902 roku, podczas budowy stojącej tu do dziś kamienicy, odkryto w tym miejscu kamienną kryptę będącą pozostałością Kościoła, a także pozostałości grobów przykościelnego cmentarza. Kolejne groby odkryto w latach 90. XX wieku w miejscu, gdzie kamienica przylega do budynku przy ul. Bulwary 27 na rogu z ulicą Bednarską 2. W 2011 roku, podczas przebudowy budynku przy ul. Gdańskiej 3, odkryto kolejne grobowce z dawnego cmentarza^[24].

Wśród pierwotnej zabudowy ulicy obok spichrzów znajdowały się domy rybaków, również niezachowane do dziś^[3].

Niezachowana przystań na Wiśle na fotografii Bolesława Sztejnera

Pod koniec XIX wieku przy Bulwarze nad Wisłą zbudowano pierwszą przystań Włocławskiego Towarzystwa Wioślarskiego, niezachowaną do dziś.

W 1930 roku na skwerze przy ul. Bulwary odsłonięto Pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego, zburzony w 1940 roku podczas okupacji hitlerowskiej^[2].

Na Wiśle na wysokości ulicy Gdańskiej wciąż można zaobserwować pozostałości po dawnym moście łyżwowym, rozebranym w 1938 roku^[25].

W 2017 roku zburzono dwa zabytkowe domy mieszkalne przy ul. Bulwary 12 (zbudowany w 1930 r.) i Bulwary 13 na rogu z ul. Browarną 1 (zbudowany w 1938 r.)^[22][26].

Galeria

• 

  Widok na Most E. Śmigłego-Rydza i kładkę nad Zgłowiączką

• 

  Widok z drugiej strony Wisły

• 

  Spichlerz zbudowany w 1842 roku, obecnie magazyn MZKiD

• 

  Przystań Wodna im. Jerzego Bojańczyka

• 

  Ławka Marii Skłodowskiej-Curie we Włocławku.

• 

  Publiczność korzystająca z ławek w trakcie koncertu na Pływającej Scenie

• 

  Występ teatralny podczas Bulwaru Sztuki

• 

  Przystań wodna na Wiśle

• 

  Bulwary im. Marszałka Józefa Piłsudskiego we Włocławku

• 

  Widok na bulwary i Zawiśle

• 

  Bulwary im. Marszałka Józefa Piłsudskiego nocą

• 

  Plac przy Przystani im. Jerzego Bojańczyka we Włocławku

• 

  Impreza z okazji Majówki na Bulwarach

• 

  Replika łodzi flisowej na Festiwalu Wisły we Włocławku.

• 

  Zabawy dla dzieci podczas "Bulwaru Sztuki i Sportu", 2017 r.

• 

  Stoiska podczas "Bulwaru Sztuki i Sportu" w 2017 roku we Włocławku

• 

  Festiwal Wisły we Włocławku, 2017 r.

• 

  Koncert Mrozu podczas impezy "Majówki" na Bulwarach we Włocławku

• 

  Majówka na Bulwarach we Włocławku

Przypisy