Burgenlandzcy Chorwaci

Niemiecko-chorwacka tablica z nazwą miejscowości

Chorwaci burgenlandzcy (chorw. Gradišćanski Hrvati^[a], niem. Burgenlandkroaten) — mniejszość chorwacka żyjąca w Burgenlandzie, austriackim kraju związkowym przy granicy węgierskiej^[1].

Mieszkają rozproszeni w ok. 50 miejscowościach nie tworząc spójnego terenu zasiedlenia^[1]. Ich liczba jest określana na 35^[1]–50 tysięcy ludzi. Szacuje się, że dodatkowe 12 tysięcy mieszka w sąsiednim Wiedniu^[1]. Wg badań z 2007 r. średnia wieku mieszkańców deklarujących narodowość chorwacką była o 8 lat wyższa niż średnia krajowa Austrii^[1]. Niewielka liczba burgenlandzkich Chorwatów mieszka także na sąsiedniej Słowacji (m.in. Jarovce i Čunovo) oraz w północno-zachodnich Węgrzech (m.in. Bezenye).

Historia

Około 100 tysięcy Chorwatów^[2] osiedliło się na terenie Burgenlandu od połowy XVI stulecia, w efekcie migracji wywołanych przez turecki podbój Królestwa Węgier i będącej jego składową Chorwacji^[1]. Od 1848 (Wiosna Ludów) trwał renesans tożsamości chorwackiej^[1]. Po I wojnie światowej w czasie konferencji pokojowej w Wersalu istnienie enklaw chorwackich na pograniczu austriacko-węgierskim stało się jednym z argumentów delegacji czeskiej ku utworzeniu tzw. korytarza czeskiego, który miał rozdzielać Austrię i Węgry oraz łączyć Czechosłowację z Jugosławią^[3]. W 1934 r. powstało w Wiedniu „Chorwacko-Burgenlandzkie Stowarzyszenie Kulturalne” oraz „Chorwacki Klub Akademicki”^[1].

Od 1955 r. prawa mniejszości chorwackiej^[b] chroni artykuł 7. austriackiego traktatu państwowego, gwarantując im dostęp do edukacji we własnym języku na poziomie podstawowym i średnim, status dodatkowego języka urzędowego oraz dwujęzyczne tablice i inskrypcje na zamieszkanych przez nich obszarach^[4].

Zróżnicowanie językowe Chorwatów w Burgelandzie

Język

Miejscowi Chorwaci posługują się starszą odmianą chorwackiego^[2], głównie dialektem czakawskim. Ich dialekty są jednak dosyć zróżnicowane^[5]. Widoczne są wpływy węgierskiego i niemieckiego^[2]. Imiona są zapisywane po węgiersku, co jest skutkiem madziaryzacji prowadzonej po 1867 roku, gdy Burgenland pozostawał częścią Zalitawii^[c]. W ciągu ostatnich pokoleń następuje bardzo szybki proces zaniku języka chorwackiego^[1]. UNESCO klasyfikuje burgenladzką odmianę chorwackiego jako zagrożoną^[2][6].

Znani

• Nikolaus Berlakovich – polityk, austriacki minister ochrony środowiska^[2]
• Norbert Darabos – polityk, austriacki minister obrony^[2]
• Julia Dujmovits – mistrzyni olimpijska w snowboardzie^[7]
• Andreas Ivanschitz – piłkarz^[2]
• Barbara Karlich – prezenterka telewizyjna^[2]
• Christian Keglevits – piłkarz
• Milan Linzer – europarlamentarzysta,
• bracia Resetarits:
  • Willi i Lukas – muzycy, uczestnicy konkursu Eurowizji^[2]
  • Peter Resetarits – prezenter telewizyjny
• Thomas Parits – piłkarz
• Lothar Rendulic – generał Wermachtu
• Fred Sinowatz – kanclerz Austrii
• Nicole Trimmel – mistrzyni świata w kick-boksingu^[2]
• Ägidius Zsifkovics – biskup kościoła katolickiego

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Zweiter Bericht der Republik Österreich, Bundeskanzleramt Österreich, grudzień 2007 [dostęp 2022-02-10] [zarchiwizowane z adresu 2012-07-09] .