Burkina Faso

Burkina Faso

Flaga Herb
Dewiza: (fr.) Unité, Progrès, Justice (Jedność, Postęp, Sprawiedliwość)
Hymn: Ditanyè/Une Seule Nuit (Hymn Zwycięstwa/Jedna Jedyna Noc)
Język urzędowy	francuski
Stolica	Wagadugu
Ustrój polityczny	reżim wojskowy
Głowa państwa	prezydent p.o. Ibrahim Traore
Szef rządu	Appolinaire Joachim Kyelem de Tambela
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	274 200[a] km² 400 km² (0,15%)
Liczba ludności (2017)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	18 935 000[1] 73 osób/km²
PKB (2017)  • całkowite   • na osobę	12,6 mld USD[1] 664 USD[1]
PKB (PSN) (2017)  • całkowite   • na osobę	35,8 mld dolarów międzynar.[1] 1890 dolarów międzynar.[1]
Waluta	frank CFA (XOF)
niepodległość	od Francji 5 sierpnia 1960
Religia dominująca	islam 60,1%
Strefa czasowa	UTC ±0
Kod ISO 3166	BF/BFA/854
Domena internetowa	.bf
Kod samochodowy	BF
Kod telefoniczny	+226
(c) OCHA, CC BY 3.0

Położenie Burkina Faso w Afryce

Region Burkina Faso

Burkina Faso – państwo w Afryce Zachodniej bez dostępu do morza. Dawniej Górna Wolta (Republique du Haute-Volta), w 1984 prezydent Thomas Sankara nadał mu nową nazwę, która oznacza „kraj prawych ludzi” w językach mossi i diula, będących głównymi rdzennymi językami kraju.

Stolicą kraju jest Wagadugu (Ouagadougou), nazywane przez Burkińczyków Ouaga. Członek Unii Afrykańskiej i ECOWAS.

Geografia

Obszar kraju jest przeważnie równinny, lokalnie z terenami wzniesionymi, zwłaszcza w zachodniej części kraju, gdzie sięga Wyżyna Gwinejska i znajduje się tu najwyższy szczyt kraju Pic de Nakourou (Tena Kuru) – 749 m n.p.m. przy samej granicy z Mali. Nieco dalej na wschód rozciąga się pasmo Chaîne de Banfora z główną atrakcją turystyczną kraju – wodospadami Cascades de Karfiguéla. Na terenie Burkina Faso rozpoczynają swój bieg także trzy ważne rzeki regionu: Wolta Czarna, Wolta Czerwona i Wolta Biała, które zlewają się następnie, tworząc rzekę Wolta. Naturalną szatą roślinną państwa jest sawanna. Na południowym zachodzie przy granicy z Mali oraz Wybrzeżem Kości Słoniowej występuje bujna roślinność sawannowa. Na północy natomiast rozciąga się sawanna sucha z niskimi akacjami i kolczastymi krzewami. Na północnym wschodzie kraju występuje roślinność pustynna. Często spotykanymi tu przedstawicielami świata zwierząt są żyrafy, słonie, lwy, zebry i sępy.

Klimat

W Burkinie Faso występuje głównie klimat tropikalny z dwiema odrębnymi porami roku. Pora deszczowa występuje na południu kraju od maja do października, a na północy jest krótsza i trwa od lipca do września. Pora sucha trwa od 8 do 9 miesięcy, od października do czerwca. Podczas pory deszczowej opady w kraju utrzymują się na poziomie między 600 a 900 mm (24-35 cali). W suchej porze wieje pylny i gorący wiatr pasatowy harmattan. Burkina Faso jest często nawiedzana przez długotrwałe susze.

Można wyróżnić trzy główne strefy klimatyczne:

• sahelska: występuje w północnej części kraju i zazwyczaj poziom opadów utrzymuje się na poziomie do 600 mm (24 cali) opadów rocznie. Występują wysokie temperatury od 5 do aż 47 °C (40-115 °F).
• sudano-sahelska: rozciąga się między 11°3′ i 13°05′ szerokości geograficznej północnej. Występują pośrednie temperatury i opady.
• sudano-gwinejska: występuje na południu kraju. Poziom opadów wynosi ponad 900 mm deszczu rocznie, a średnie temperatury są na stosunkowo niskim poziomie.

Historia

Na terenie współczesnego Burkina Faso istniały od X wieku liczne małe państwa^[2]. Początki państwowości wiążą się z migracjami ludu Mossi, który podporządkował sobie autochtoniczne plemiona Gurunsi, Lobi, Bobo i Kurumba. W XIV i XV wieku Mossi napadli na Mali i Songhaj. Pokonani przez władcę Songhaju Sunni Aliego nie przyjęli islamu, lecz rozdrobnili się na mniejsze państwa, z których najważniejsze były Jatenga i Wagadugu. Te niewielkie monarchie oparte były na sakralizacji króla (noszącego tytuł moro naba). Stopniowo obszar Burkina Faso ulegał coraz większemu podziałowi na kolejne małe państwa z których najsilniejsze utrzymały się do XIX wieku^[3].

W latach 1896–1901 małe państwa Mossich, pomimo silnego oporu, zostały podbite przez Francję. W 1919 z obszarów tych wydzielono kolonię Górna Wolta, która zasiliła skład Francuskiej Afryki Zachodniej. W latach 1932–1947 obszar podzielony został przez kolonie: Niger, Sudan Francuski i Wybrzeże Kości Słoniowej, następnie zjednoczony jako francuskie terytorium zamorskie. Po 1945 utworzono pierwsze afrykańskie związki zawodowe i partie, organizacje podjęły się walki z kolonialnymi rządami. W 1958 Górnej Wolcie nadano autonomię w ramach Wspólnoty Francuskiej. W 1960 proklamowano niepodległość republiki pod nazwą Górna Wolta. Ekipa rządząca zachowała silne związki z dotychczasową metropolią^[3].

Pierwszym prezydentem i premierem został Maurice Yaméogo. Jego nieudolna polityka i kryzys gospodarczy doprowadziły w styczniu 1966 roku do wojskowego zamachu stanu. W miejsce rządu władzę objęła Najwyższa Rada Wojskowa, z pułkownikiem Sangoulé Lamizaną na czele. W 1970 ogłoszono nową konstytucję, na jej mocy w 1971 Lamizana został prezydentem i powołano rząd cywilny. Kryzys polityczny związany z katastrofalną sytuacją gospodarki doprowadził w 1974 do powołania przez prezydenta wojskowego rządu obrony narodowej. W styczniu 1978, po wielu latach rządów wojskowych, powstał nowy rząd, w większości cywilny. W tym samym roku odbyły się wybory do Zgromadzenia Narodowego. W 1980 władzę ponownie objęła armia. Po kolejnym puczu w 1983 roku władzę przejął kapitan Thomas Sankara. Nowa junta nazwana Narodową Radą Rewolucyjną, powołała trybunały ludowe i rozpoczęła walkę z korupcją. W 1984 Sankara zmienił nazwę państwa na Burkina Faso (w języku mossi oznacza to „kraj uczciwych ludzi”). Przywódca obiecał stworzenie systemu sprawiedliwości społecznej i doprowadzenie do samowystarczalności żywnościowej kraju, wzorując się przy tym na wzorcach libijskich^[3][2]. Dwukrotnie, w latach 1974–1975 i w 1985, doszło do wojen z Mali^[4]. Konflikt graniczny został rozstrzygnięty przez Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w 1986^[4].

Po kolejnym zamachu stanu w 1987 władzę objął kapitan Blaise Compaoré. Od 1989 roku następowała demokratyzacja kraju i tworzenie partii politycznych (np. w 2010 roku powstała Unia na rzecz Postępu i Reform). W 1991 ogłoszono nową konstytucję, przyjętą po powszechnym referendum. Wybory prezydenckie w kolejnych latach wygrywał Compaoré. W październiku 2014 w kraju miały miejsce masowe protesty i zamieszki spowodowane zapowiadaną nowelizacją prawa znoszącą limit prezydenckich kadencji. 30 października 2014 prezydent Blaise Compaoré wprowadził stan wyjątkowy, odwołał rząd, rozwiązał parlament i wyjechał do Senegalu^[5][6]. Następnego dnia podał się do dymisji ze stanowiska prezydenta, które w jego zastępstwie tymczasowo objął szef armii, generał Honoré Traoré^[7]. Objęcie przez niego tego stanowiska spotkało się ze sprzeciwem wśród niektórych środowisk opozycyjnych, które przypominały długotrwałą współpracę pomiędzy generałem a prezydentem oraz jego lojalność wobec dawnej głowy państwa. 1 listopada 2014 cieszący się większym poparciem społecznym podpułkownik Isaac Zida dostał poparcie armii do objęcia funkcji tymczasowej głowy państwa. Zida ogłosił także, że posiada pełną kontrolę nad krajem^[8][9]. 17 listopada 2014 pod naciskiem ze strony Unii Afrykańskiej i groźbą sankcji w związku z niedemokratyczną formą przejęcia władzy przez armię, 23-osobowy komitet złożony z przedstawicieli wojska, opozycji, środowisk obywatelskich i religijnych wybrał byłego ministra spraw zagranicznych Michela Kafando na nowego prezydenta kraju^[10][11][12].

Okres transferu władzy naruszył nieudany zamach stanu, przeprowadzony 17 września 2015 pod dowództwem Gilberta Diendéré przeciwko prezydentowi Kafando^[13]. Ostatecznie pełnia władzy w kraju pozostała w rękach władz przejściowych, ale termin wyborów prezydenckich i parlamentarnych uległ przesunięciu z 11 października na 29 listopada 2015. Wybory parlamentarne wygrał centrolewicowy Ludowy Ruch na rzecz Postępu, a nowym prezydentem został były premier Roch Marc Christian Kaboré^[14].

23 stycznia 2022 doszło do zamachu stanu, przeprowadzonego pod dowództwem Paul-Henriego Sandaogo Damiby przeciwko prezydentowi Kaboré. 24 stycznia 2022 wojskowi obalili prezydenta, a władzę w kraju przejęła junta wojskowa Patriotyczny Ruch na rzecz Ochrony i Odbudowy (MPSR)^[15]. W nocy z 30 września na 1 października 2022 roku w Burkina Faso doszło do ponownego przewrotu^[16]

Demografia

W Burkinie Faso szacowana średnia długość życia wynosi poniżej 50 lat. Jest to jedna z najniższych na świecie średnich długości życia. Mężczyźni żyją średnio 48 lat, a kobiety 52 lata. Mediana wieku mieszkańców wynosi poniżej 17 lat. W 2006 r. tempo wzrostu liczby ludności wynosiło 3%.

• Struktura wiekowa:
  • mieszkańcy w wieku od 0 do 14 lat stanowią 46,8% liczby ludności kraju,
  • mieszkańcy w wieku od 15 do 64 lat stanowią 50,7% liczby ludności kraju,
  • mieszkańcy w wieku 65 lat i powyżej stanowią 2,5% liczby ludności kraju.

• Mediana wieku (ogółem): 16,5 lat,
  • mężczyźni: 16,3 lat,
  • kobiety: 16,7 lat.

• Struktura etniczna (2017)^[17]:
  • Ludy woltajskie (głównie: Mossi – 46,4%, Gurma – 5,3%, Buamu – 1,8%, Dagara – 1,7%, Koromfe – 1,5%, Lobi – 1,5%, Lela – 1,4%, Senufowie – 1,4%)
  • Malinke (głównie: Diula – 10,3%)
  • Fulani: 10,0%
  • Mande (głównie: Bissa – 3,0% i Samo – 2,2%)
  • pozostali: 13,5%

Miasta Burkina Faso

Poniższa lista przedstawia największe miasta Burkina Faso^[18]:

(c) Verne Equinox at en.wikipedia, CC BY-SA 3.0 Wagadugu Bobo-Dioulasso	L.p.	Miasto	Region	Liczba mieszkańców (2017)	Banfora Koudougou
	1	Wagadugu	Region Centre	1 149 000
	2	Bobo-Dioulasso	Region Hauts-Bassins	360 106
	3	Koudougou	Region Centre-Ouest	87 347
	4	Ouahigouya	Region Nord	79 504
	5	Banfora	Region Cascades	60 288
	6	Dédougou	Region Boucle du Mouhoun	45 341
	7	Kaya	Region Centre-Nord	40 017
	8	Tenkodogo	Region Centre-Est	38 108
	9	Torodi	Region Sahel	37 806
	10	Réo	Region Centre-Ouest	37 535

Podział administracyjny

Burkina Faso podzielona jest na 13 regionów i 45 prowincji.

Gospodarka

Arly

Banfora

Bobo-Dioulasso

Dedougou

Fada N’gourma

Gaoua

Gorom-Gorom

Kantchari

Nouna

Ouahigouya

Wagadugu

Porty lotnicze w Burkinie Faso

Kraj biedny, rozwijający się. Jest to efekt systematycznego wzrostu liczby ludności i słabej gleby. Rolnictwo i hodowla zwierząt wytwarzają 32% produktu krajowego brutto, a trudni się nimi 80% ludności czynnej zawodowo. Główne uprawy to: sorgo, proso, kukurydza, orzeszki ziemne, ryż i bawełna. Przemysł słabo rozwinięty, przede wszystkim tekstylny i przetwórstwa żywności. Niewielka ilość surowców naturalnych jak: miedź, żelazo, rudy manganu i najważniejsze z nich - złoto. Kilkaset tysięcy osób co roku migruje do państw sąsiednich w poszukiwaniu pracy, m.in. do Wybrzeża Kości Słoniowej i Ghany.

ONZ zalicza Burkinę Faso do grupy najsłabiej rozwiniętych państwa świata (tzw. LDC – Least Developed Countries)^[19].

Kultura

Główne gałęzie lokalnego rzemiosła to wyplatanie koszyków, ceramika, barwienie tkanin i wykonywanie skórzanych przedmiotów. Przedmioty takie jak figurki, instrumenty muzyczne i maski, produkowane są często do użytku kościelnego. Wielu artystów produkuje pamiątki dla ciągle rosnącego ruchu turystycznego (Burkina Faso jest jednym z najchętniej odwiedzanych krajów w Afryce Zachodniej). W kilku miastach działają muzea, w których zbiorach znajdują się liczne ekspozycje związane z rozwojem lokalnej kultury – maski afrykańskie, figurki, obrazy. Burkina Faso jest jednym z najbardziej znaczących państw afrykańskiej kinematografii. Wagadugu zostało nazwane afrykańską stolicą filmu, głównie za sprawą organizowanego co dwa lata festiwalu FESPACO. Najbardziej znane filmy z tego kraju to „Yaaba” czy „Delwende”.

Lokalni artyści tworzą głównie muzykę folkową (Farafina) różniącą się jednak w różnych grupach etnicznych. W kraju działają też muzycy reprezentujący inne style muzyczne – pop, rap, reggae np. Greg Burkimbila, Floby, Sissao.

Atrakcje turystyczne

W Burkinie Faso możemy znaleźć wiele atrakcji turystycznych, oto niektóre z nich:

• Muzeum Manega
• Święte krokodyle z Sabou
• Muzeum w Bobo-Dioulasso
• Wodospady w Banfora
• Wierzchołki w pobliżu Sindou
• Park Bangr Weogo
• Ruiny w pobliżu Loropéni
• Park Narodowy W
• Park Narodowy Arly
• Grande Mosquée (Wielki Meczet) w Bobo-Dioulasso
• Katedra w Wagadugu

Sport

W sporcie Burkina Faso znana jest głównie z piłki nożnej. W 2013 roku drużyna narodowa zdobyła wicemistrzostwo w Pucharze Narodów Afryki, przegrywając 0–1 z reprezentacją Nigerii.

Reprezentacja narodowa kraju w piłce nożnej U-17 może również poszczycić się dobrymi wynikami. W 2001 roku Burkińczycy wywalczyli 3. miejsce na Mistrzostwach Świata U-17, pokonując 2-0 Argentynę.

W Burkinie Faso bardzo popularnym sportem jest też kolarstwo (głównie za sprawą organizowanego co roku Tour du Faso) oraz koszykówka (w 2013 roku drużyna narodowa po raz pierwszy zakwalifikowała się do Mistrzostw Afryki rozgrywanych w Wybrzeżu Kości Słoniowej). Ciągle rosnącym zainteresowaniem cieszy się w tym kraju rugby. Drużyna narodowa należy do IRB. Reprezentacja Burkiny Faso od 1989 roku bierze udział w Igrzyskach frankofońskich.

Religia

Struktura religijna w 2020 roku, według The ARDA^[20]:

• islam (sunnici) – 54,5%
• chrześcijaństwo – 23,3%:
  • katolicyzm – 15,3%
  • protestanci – 8,4% (w większości zielonoświątkowcy)
  • niezależne kościoły – 0,44%
• religie etniczne, animizm – 21,6%
• brak religii – 0,54%
• bahaizm – 0,02%.

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalny portal rządu Burkina Faso (fr.)