Buspas

Buspas w Nowym Jorku

Buspas w Wiesbaden

Buspas w Kurytybie

Buspas – pas ruchu dla autobusów wytyczony w celu usprawnienia transportu miejskiego, który spowalniają zatory drogowe. Zgodnie z ustawą o elektromobilności, od 22 lutego 2018 roku z buspasów mogą korzystać samochody elektryczne^[1]; czasem korzystanie z buspasów przysługuje także w ramach carpoolingu (w niektórych polskich miastach kierowcom przewożącym co najmniej dwóch pasażerów^[2][3][4]) oraz osobom prowadzącym taksówki, motocykle^[5] i rowery, jednak w tym ostatnim przypadku takie rozwiązanie wywołuje liczne kontrowersje, gdyż ogranicza przepustowość buspasów, przez co nie służy ich pierwotnej funkcji (rower – z uwagi na niewielką szybkość – spowalnia jazdę autobusu). Buspasy są ważnym elementem szybkiej komunikacji autobusowej, będącej odpowiedzią na wyzwania stawiane publicznemu transportowi zbiorowemu, jak zakorkowane ulice (czy nawet zapaść komunikacyjna), przeciążone systemy komunikacji miejskiej i podmiejskiej czy zanieczyszczenie środowiska^[6].

Funkcja

Buspasy dają pierwszeństwo autobusom w celu skrócenia czas podróży w godzinach szczytu. Długość buspasów nie jest istotna – wystarczy, jeśli służą jako ominięcie punktu będącego zwykle źródłem zatoru, na przykład skrzyżowania. Niektóre miasta posiadają rozbudowane ich odcinki, często w ramach sieci szybkiej komunikacji autobusowej.

Buspasy tworzy się na drogach, które często są zatłoczone lub należą do ruchliwych tras autobusowych. Całe drogi można przekształcić na buspasy (np. Oxford Street w Londynie czy Fulton Street w Nowym Jorku), dopuszczając jedynie ruch autobusów, taksówek i samochodów dostawczych bądź włączyć do nich buspas w przeciwnym kierunku^[7]. Niektóre buspasy są czynne w pewnych godzinach w ciągu dnia, zazwyczaj w czasie szczytu, normalnie zaś są do dyspozycji dla wszystkich pojazdów. Zdarza się, że buspas działa tylko w jednym kierunku, w którym zwykle odnotowuje się zwiększony ruch.

Buspasy mogą mieć oddzielną sygnalizację świetlną, dzięki której autobusy mają pierwszeństwo na skrzyżowaniach.

Historia

Według Amerykańskiego Stowarzyszenia Transportu Publicznego (American Public Transportation Association)^[8] i Narodowej Bazy Transportowej (National Transit Database)^[9] pierwszy na świecie buspas powstał w Chicago w 1939 roku.

W Europie pierwsze buspasy zostały wprowadzone w niemieckim Hamburgu w 1962. Wkrótce jego śladem podążyły kolejne niemieckie miasta, a w 1971 oficjalnie usankcjonowano buspasy w niemieckim kodeksie drogowym. Specjaliści z innych krajów, m.in. Japonii, zastosowali podobne rozwiązania na przykładzie Niemiec. W styczniu 1964 buspas pojawił się na paryskiej ulicy quai du Louvre, a pas w przeciwnym kierunku wprowadzono na pont de l’Alma w czerwcu 1966^[10]. Pierwszy londyński buspas otworzono w lutym 1968 na moście Vauxhall Bridge. Do 1972 uruchomiono 149 km buspasów w 100 miastach państw OECD, ale sieć znacznie się rozrosła w kolejnych dekadach^[11]. Pierwsza droga autobusowa w Stanach Zjednoczonych, El Monte Busway, powstała na odcinku między El Monte i Downtown w Los Angeles w 1974^[12].

Buspasy w Polsce

Znak pionowy D-12: „pas ruchu dla autobusów”. Oznacza pas ruchu tylko dla autobusów lub trolejbusów oraz innych pojazdów wykonujących odpłatny przewóz osób na regularnych liniach

Znaki informacyjne służące wydzielaniu pasu ruchów dla autobusów opublikowano już w czasach PRL, w Rozporządzeniu Ministra Komunikacji i Spraw Wewnętrznych z dnia 9 sierpnia 1983 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych.^[13] W 1985 roku w Rozporządzeniu Ministra Administracji i Gospodarki Przestrzennej z dnia 21 lutego 1985 r. w sprawie dodatkowych znaków i sygnałów dla kierujących tramwajami i trolejbusami ujęto nowe sygnalizatory dla kierujących trolejbusami oraz innymi pojazdami komunikacji publicznej poruszających się przeznaczonymi dla nich pasami ruchu.^[14].

Buspasy są pojęciem stosowanym oficjalnie w polskiej statystyce publicznej^[15]. Od 2013 roku dane o długości buspasów w polskich gminach są gromadzone w Banku Danych Lokalnych^[16].

W Warszawie pierwsze, krótkie odcinki buspasów uruchomiono w roku 1993^[17]. Według danych za rok 2018, buspasy funkcjonowały w 35 polskich miastach^[18].

Problemy

Wprowadzenie buspasów wiąże się z zajmowaniem istniejących pasów ruchu oraz ze zmniejszeniem wąsko rozumianej przepustowości dróg. Jest to jednak przepustowość liczona w liczbie pojazdów, a nie liczbie osób. Jest to skuteczne m.in. jeśli lokalne władze chcą połączyć elementy transportu publicznego z redukcją przestrzeni dla kierowców samochodów osobowych^[19].

Buspasy mogą okazać się nieskuteczne, jeżeli nie jest egzekwowany zakaz parkowania na nich (np. na obszarach handlowych). W takich przypadkach autobusy muszą włączyć się do normalnego ruchu, co może doprowadzić do ich zatrzymania i dodatkowych opóźnień względem rozkładu jazdy. Przeznaczenie buspasa do prawoskrętów również ogranicza jego przepustowość.

Często poruszają się po nich nieuprawnione samochody, powodując mniejszą przepustowość ulic^[20].

Sieci buspasów w wybranych miastach

Na najbardziej ruchliwym buspasie w Stanach Zjednoczonych (Lincoln Tunnel w Nowym Jorku) w szczycie przejeżdża 700 autobusów na godzinę (średnio więc jeden autobus co 5 sekund)^[34].

Autostrady

Przypisy