Butch i femme

Marsz Lesbian Butch/Femme Society w nowojorskiej Paradzie Gay Pride z 2007 roku.

Butch i femme – pojęcia funkcjonujące w subkulturze lesbijskiej[1] w celu przyporządkowania lub rozpoznania męskiej (butch) lub kobiecej (femme) tożsamości wraz z jej cechami towarzyszącymi, zachowaniami, stylem, percepcją samej siebie i tak dalej[2][3]. Terminy te zostały wprowadzone do społeczności lesbijskich w XX wieku. Koncepcję tę nazwano „sposobem organizowania relacji seksualnych oraz tożsamości płciowej i seksualnej”[4]. Kultura butch-femme nie jest jedyną formą lesbijskiego systemu diadycznego, ponieważ wiele kobiet żyje w związkach butch-butch lub femme-femme[5].

Lesbijki, butch (po lewej) i femme (po prawej)

Zarówno ekspresja poszczególnych lesbijek o tożsamości butch i femme, jak i związek ogółu społeczności lesbijskiej z pojęciem butch i femme jako zasad organizowania kontaktów seksualnych, była różna w ciągu XX wieku[6]. Niektóre lesbijskie feministki przekonywały, że butch-femme jest powielaniem stosunków heteroseksualnych, podczas gdy inne komentatorki utrzymują, że choć rezonuje to z heteroseksualnymi wzorcami relacji, to jednak butch-femme jednocześnie je kwestionuje[7]. Badania przeprowadzone w latach 90. w Stanach Zjednoczonych wykazały, że „95% lesbijek jest świadomych znaczenia haseł butch/femme i potrafi ocenić siebie lub innych w odniesieniu do tych haseł, a jednocześnie ten sam odsetek uważa, że butch/femme był „nieistotny w ich życiu”[8].

Etymologia i symbolika

Butch-femme symbol.png

Słowo femme zaczerpnięte jest od francuskiego słowa oznaczającego kobietę. Słowo butch mogło zostać stworzone poprzez skrócenie wyrazu ang. butcher („rzeźnik”), jak to po raz pierwszy zauważono w przydomku George’a Cassidy’ego, Butch Cassidy[9]. Jednakże dokładne pochodzenie tego słowa jest nadal nieznane.

Projektantka stron internetowych Daddy Rhon stworzyła dla reprezentowania seksualności butch/femme symbol czarnego trójkąta przecinającego czerwone koło, który po raz pierwszy został użyty na początku XXI wieku na stronie butch-femme.com i od tego czasu zaczął być wykorzystywany w innych miejscach[10].

Cechy charakterystyczne

Lesbijska para narysowana przez George’a Ziela na okładce The Damned Ones, angielskiego tłumaczenia powieści Guy des Cars zatytułowanej La Maudite (1956).

Przedmiotem dyskusji jest to, do kogo mogą odnosić się pojęcia butch i femme, a w szczególności to, czy w ten sposób można określić osoby transpłciowe. Przykładowo, Jack Halberstam twierdzi, że transseksualni mężczyźni nie mogą być uważani jako butch, ponieważ tworzy to konflikt między samczością (ang. maleness) a męskością (ang. butchness). Twierdzi on ponadto, że butch-femme jest unikalnie przystosowany do funkcjonowania w związkach lesbijskich[8]. Stereotypy i definicje pojęć „butch” oraz „femme” są bardzo zróżnicowane, nawet w ramach ściśle związanych społeczności LGBT. Z drugiej strony, pisarka Jewelle Gomez zastanawia się nad tym, czy kobiety butch i femme we wczesnym dwudziestym wieku nie wyrażały swojej ukrytej tożsamości transpłciowej[11][12]. Antypatia wobec męskich lesbijek i kobiecych mężczyzn była interpretowana przez niektórych publicystów jako transfobia[13], chociaż tego typu osoby nie zawsze są transpłciowe i w rzeczywistości niektóre osoby heteroseksualne obydwu płci wykazują takie cechy[14][15].

Badacze tacy jak Judith Butler i Anne Fausto-Sterling sugerują, że butch i femme nie są próbą przyjęcia „tradycyjnych” ról płciowych. Zamiast tego twierdzą, że płeć jest społecznie i historycznie skonstruowana, a nie esencjalna, „naturalna” czy biologiczna. Historyczka femme lesbijska Joan Nestle twierdzi, że femme i butch mogą być postrzegane jako odrębne płcie same w sobie[16].

Butch

W języku angielskim, słowo „butch” może być używane jako przymiotnik lub rzeczownik[17] w celu opisania płci, lub ekspresji płciowej danej osoby. Męską osobę bez względu na płeć można opisać jako butch, nawet jeśli bardziej powszechne jest stosowanie tego terminu wobec kobiet o cechach w większości męskich[18]. Termin „butch” zazwyczaj kojarzy się z poziomem męskości okazywanej przez kobietę wykraczającym poza to, co byłoby typowe dla chłopczycy (ang. tomboy). Nierzadko zdarza się, że kobiety wyglądające jak butch doświadczają molestowania lub przemocy[19].

Ankieta z lat 90. przeprowadzona wśród butchy wykazała, że 50% z nich czuło głównie pociąg do femme, podczas gdy 25% zgłaszało, że zazwyczaj przyciągają je inne butch[8].

Stone butch

„Kamienne” butche z reguły nie lubią być seksualnie dotykane w okolicy narządów płciowych przez swoje partnerki, aczkolwiek nadal dostarczają swoim partnerkom satysfakcji seksualnej i często doświadczają przy tym własnej przyjemności[20]. Kobieta „stone butch” jest również zdolna do czerpania przyjemności seksualnej od swojej partnerki na wiele innych sposobów.

Termin „stone butch” został spopularyzowany przez Leslie Feinberg w jej powieści Stone Butch Blues z 1993 roku, która opisuje eksploracje społeczności lesbijskiej przez bohaterkę. Duży segment poświęcony jest problemom związanym z byciem kamienną butch[21].

Femme

Podobnie jak termin „butch”, femme można używać jako przymiotnik lub rzeczownik[17]. Kobiety femme nie są „odczytywane” jako lesbijki, chyba że towarzyszą im partnerki butch, ponieważ dostosowują się do tradycyjnych standardów kobiecości. Z uwagi na to, że nie wykazują cech męskich, femme były szczególnie uciążliwe dla seksuologów i psychoanalityków, którzy chcieli dowieść, że wszystkie lesbijki chcą być mężczyznami[22]. Tradycyjnie, od femme w parze butch-femme oczekiwano, że będzie ona funkcjonować jako stereotypowa kobieta i zapewni emocjonalne wsparcie dla swojej butch partnerki. W pierwszej połowie dwudziestego wieku, kiedy role płciowe butch-femme zostały ograniczone do podziemnej sfery barowej, kobiety femme były uważane za niedostrzegalne bez butch partnerki – to znaczy, mogły uchodzić za heteroseksualne ze względu na ich konformizm płciowy[23].

Historia

Para młodych dziewcząt; jedna ubrana jak mężczyzna, a druga jak kobieta.

Do połowy XX wieku w kulturze zachodniej, społeczeństwa homoseksualne istniały w większości pod ziemią lub potajemnie, co utrudnia stwierdzenie, jak długo kobiety praktykowały role butch i femme.

Początek XX wieku

Wiadomo, że dress code butch-femme sięga przynajmniej początku XX wieku, ponieważ zachowały się fotografie par butch-femme w dekadzie 1910-1920 w Stanach Zjednoczonych; wtedy nazywano je „transwestytami”[24]. Jednak jak podaje Międzynarodowa Encyklopedia Kobiet Routledge, pomimo tego, że kobiety z wyższych sfer, takie jak Radclyffe Hall i jej kochanka Una Troubridge, żyły razem w związkach, które przypominały związki butch-femme, „Termin butch/femme byłby jednak kategorycznie nieistotny i niezrozumiały dla tych kobiet”[25].

Połowa XX wieku

Role płciowe butch i femme zaczęły być widoczne dopiero w latach 40. XX w. odkąd zaczęto powszechnie zezwalać kobietom na wchodzenie do barów bez mężczyzn[26]. W latach 40. w USA większość butch kobiet musiała nosić tradycyjnie kobiece sukienki, aby utrzymać pracę, zakładając wykrochmalone koszule i krawaty tylko w weekendy na wyjścia do barów lub na imprezy.

Lata pięćdziesiąte przyniosły rozkwit nowego pokolenia butche kobiet, które nie chciały prowadzić podwójnego życia i nosiły strój butch na pełny etat lub tak blisko jak to było możliwe. Zazwyczaj ograniczało je to do kilku zawodów, takich jak praca w fabryce i prowadzenie taksówki, które nie posiadały zasad ubioru dla kobiet[27].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Teresa Theophano, Butch-Femme, 2004.
  2. ↑ Hollibaugh, Amber L., 1946-, My dangerous desires. A queer girl dreaming her way home, Durham, NC: Duke University Press, 2000, ISBN 0-8223-2619-1, OCLC 43885668 [dostęp 2019-10-12].
  3. ↑ Helen. Boyd, My husband Betty. Love, sex, and life with a crossdresser, New York: Thunder Mouth Press, 2003, ISBN 1-56025-515-3, OCLC 53955619 [dostęp 2019-10-12].
  4. ↑ Kramarae i inni, Routledge international encyclopedia of women. Global women’s issues and knowledge, New York: Routledge, 2000, ISBN 0-415-92088-4, OCLC 45059068 [dostęp 2019-10-12].
  5. ↑ Beemyn i inni, Queer studies. A lesbian, gay, bisexual, & transgender anthology, New York: New York University Press, 1996, ISBN 0-8147-1257-6, OCLC 34832712 [dostęp 2019-10-12].
  6. ↑ LORI HARMON, Gender identity, minority stress, and substance use among lesbians, search.proquest.com [dostęp 2019-10-12] (pol.).
  7. ↑ Sullivan, Nikki, 1962-, A critical introduction to queer theory, Edinburgh: Edinburgh University Press, 2003, ISBN 0-7486-1597-0, OCLC 59339511 [dostęp 2019-10-12].
  8. ↑ a b c Thomas C. Caramagno, Irreconcilable differences?. Intellectual stalemate in the gay rights debate, Westport, Conn.: Praeger, 2002, ISBN 978-0-313-39043-2, OCLC 53400735 [dostęp 2019-10-12].
  9. ↑ Ja’Nina J. Walker i inni, Butch bottom-femme top? An exploration of lesbian stereotypes, „Journal of Lesbian Studies”, 16 (1), 2012, s. 90–107, DOI: 10.1080/10894160.2011.557646, ISSN 1540-3548, PMID: 22239455 [dostęp 2019-10-12].
  10. ↑ Tracie O’Keefe, Trans People in Love, Taylor & Francis, 2008, s. 31, ISBN 978-0-7890-3571-4, Cytat: „I am your black triangle, you are my red circle[...] I’m referring to butch-femme symbol created by Daddy Rhon.” (ang.).
  11. ↑ Munt i inni, Butch/femme. Inside lesbian gender, London: Cassell, 1998, s. 229, ISBN 0-304-33958-X, OCLC 38336278 [dostęp 2019-10-12].
  12. ↑ Coyote i inni, Persistence. All ways butch and femme, Vancouver: Arsenal Pulp Press, 2011, s. 67–78, ISBN 9781551523972, OCLC 669754853 [dostęp 2019-10-12].
  13. ↑ Carole-Anne. Tyler, Female impersonation, New York: Routledge, 2003, ISBN 978-1-135-24540-5, OCLC 846495007 [dostęp 2019-10-12].
  14. ↑ J.M. Erickson, Confessions of a butch straight woman, „Journal of Lesbian Studies”, 3 (4), 1999, s. 68–72, DOI: 10.1300/J155v03n04_09, ISSN 1089-4160, PMID: 24786427 [dostęp 2019-10-12].
  15. ↑ Confessions Of A Feminine Straight Guy, Thought Catalog, 14 maja 2015 [dostęp 2019-10-12] (ang.).
  16. ↑ Nestle, Joan, 1940-, The persistent desire. A femme-butch reader, wyd. 1st ed, Boston: Alyson Publications, 1992, ISBN 1-55583-190-7, OCLC 25412061 [dostęp 2019-10-12].
  17. ↑ a b Bergman, S. Bear, 1974-, Butch is a noun, San Francisco: Suspect Thoughts Press, 2006, ISBN 0-9771582-5-X, OCLC 70883097 [dostęp 2019-10-12].
  18. ↑ Christine A. Smith, Julie A. Konik, Melanie V. Tuve, In Search of Looks, Status, or Something Else? Partner Preferences Among Butch and Femme Lesbians and Heterosexual Men and Women, „Sex Roles”, 64 (9), 2011, s. 658–668, DOI: 10.1007/s11199-010-9861-8, ISSN 1573-2762 [dostęp 2019-10-12] (ang.).
  19. ↑ UC San Diego Center on Gender Equity and Health, Measuring #MeToo: A National Study on Sexual Harassment and Assault, Stop Street Harassment, 2019 [dostęp 2019-10-12] (ang.).
  20. ↑ Bonnie. Zimmerman, Lesbian histories and cultures. An encyclopedia, New York: Garland Pub, 2000, ISBN 0-8153-1920-7, OCLC 42290691 [dostęp 2019-10-13].
  21. ↑ Leslie Feinberg, Stone butch blues. A novel, Ithaca, N.Y.: Firebrand Books, 1993, ISBN 1-56341-030-3, OCLC 27336208 [dostęp 2019-10-13].
  22. ↑ Lillian Faderman, Odd girls and twilight lovers. A history of lesbian life in twentieth-century America, New York: Columbia University Press, 2011, ISBN 978-0-231-53074-3, OCLC 785572810 [dostęp 2019-10-13].
  23. ↑ Arlene. Stein, Sex and sensibility. Stories of a lesbian generation, Berkeley: University of California Press, 1997, ISBN 978-0-520-91831-3, OCLC 42329998 [dostęp 2019-10-13].
  24. ↑ Vintage Photos – Butch-Femme Couples, web.archive.org, 22 grudnia 2002 [dostęp 2019-10-13] [zarchiwizowane z adresu 2002-12-22].
  25. ↑ Kramarae i inni, Routledge international encyclopedia of women. Global women’s issues and knowledge, New York: Routledge, 2000, ISBN 0-415-92088-4, OCLC 45059068 [dostęp 2019-10-13].
  26. ↑ Heidi M. Levitt, Elisabeth A. Gerrish, Katherine R. Hiestand, The Misunderstood Gender: A Model of Modern Femme Identity, „Sex Roles”, 48 (3), 2003, s. 99–113, DOI: 10.1023/A:1022453304384, ISSN 1573-2762 [dostęp 2019-10-13] (ang.).
  27. ↑ Madeline D. Davis, Boots of leather, slippers of gold. The history of a lesbian community, New York: Routledge, 1993, s. 82–86, ISBN 0-415-90293-2, OCLC 27068561 [dostęp 2019-10-13].

Linki zewnętrzne

Płeć, tożsamość płciowa i orientacja seksualna
Płeć biologiczna
Zgodność tożsamości płciowej
z płcią przypisaną przy narodzinach
Tożsamości płciowe (gender)
Binarne
Trzecia płeć
Inne
Orientacje i tożsamości seksualne
Orientacje seksualne
Alternatywne określenia
Zobacz też

Media użyte na tej stronie

Cover of The Damned One by Guy des Cars - 1956.jpg
Cover of "The Damned One" by Guy des Cars, 1956. Illustration by George Ziel.
Young couple seated in garden (3112023385).jpg

Format: Glass plate negative.

Rights Info: No known restrictions on publication.

Repository: Phillips Glass Plate Negative Collection, Powerhouse Museum www.powerhousemuseum.com/collection/database/collection=Phillips_Glass_Plate_Negative

Part Of: Powerhouse Museum Collection

General information about the Powerhouse Museum Collection is available at www.powerhousemuseum.com/collection/database

Persistent URL: http://www.powerhousemuseum.com/collection/database/?irn=386429

Acquisition credit line: Gift of the Estate of Raymond W Phillips, 2008
Just married (9178119295).jpg
Autor: Quinn Dombrowski from Berkeley, USA, Licencja: CC BY-SA 2.0
Just married
Butch-femme symbol.png
Autor: Matinee71, Licencja: CC0
A symbol of a black triangle intersecting a red circle to represent butch/femme sexuality, which was first used at the beginning of the 21st century on the website butch-femme.com